Bitwa o Hel, także Obrona Helu – obrona Helu przez polskie oddziały w dniach od 1 września do 2 października 1939 roku. Załoga Helu była ostatnią placówką, która bez żadnych nadziei wsparcia skapitulowała podczas obrony Wybrzeża w kampanii wrześniowej 1939. Czas 1 września – 2 października 1939

Miejsce Hel

Terytorium II Rzeczpospolita

Przyczyna agresja III Rzeszy na Polskę Wynik wygrana III Rzeszy

Strony konfliktu Polska – III Rzesza Dowódcy Włodzimierz Steyer - Fedor von Bock

• gen. Leonard von Kaupisch Siły Marynarka Wojenna ok. 3000 (kompanie rezerwistów i marynarze) Straty POLSKA: ok. 200 zabitych 150 rannych 2000 jeńców[1] (według innych danych do niewoli na Helu dostało się około 3200 ludzi natomiast straty w rannych i zabitych wyniosły około 200 osób) NIEMCY: zestrzelono 32 samoloty Luftwaffe oraz na minie postawionej przez ORP “Żbik” zatonął trałowiec M 85 z 7. flotylli poławiaczy min tracąc 24 ludzi z 51-osobowej załogi

III Rzesza Niemiecka (niem. Das Dritte Reich) – nieoficjalna nazwa państwa niemieckiego pod rządami NSDAP w latach 1933–1945. Oficjalnie państwo nosiło nazwę Rzesza Niemiecka (Deutsches Reich), od 1938 (po Anschlussie Austrii) używano także nazwy Rzesza Wielkoniemiecka (Großdeutsches Reich).

DOWÓDCY: Polska: Włodzimierz Steyer ps. Brunon Dzimicz (ur. 15 lipca 1892, zm. 15 września 1957) - polski kontradmirał i morski oficer pokładowy okrętów nawodnych. Podczas I wojny światowej pływał jednostkach Carskiej Marynarki Wojennej Rosji. Następnie wrócił do odrodzonej Polski i wstąpił do Marynarki Wojennej, w której służył do 1950 roku. Dowodził wieloma okrętami, dywizjonem szkolnym i dywizjonem kontrtorpedowców. W trakcie kampanii wrześniowej w 1939 roku kierował obroną Półwyspu Helskiego, jako dowódca Rejonu Umocnionego Hel. Po II wojnie światowej był dowódcą Marynarki Wojennej. Ojciec Włodzimierza Steyera, żołnierza batalionu Zośka.

Niemcy: Fedor von Bock (ur. 3 grudnia 1880 w Küstrin, zm. 4 maja 1945 w Oldenburgu) – niemiecki wojskowy, feldmarszałek. Leonhard Kaupisch (ur. 1 września 1878 roku w Bitterfeld, zm. 26 września 1945 roku w Weimar) niemiecki generał wojsk lądowych i lotnictwa. Literatura w języku angielskim i niemieckim często przed nazwiskiem Kaupisch dodaje przedrostek “von” którego użycie jest błędne. Bowiem Kaupisch nie miał szlacheckiego pochodzenia i nigdy nie używał tego przedrostka. Kaupisch wstąpił do wojska w 1898 roku i rok później został awansowany do rangi Leutnanta. W latach 1907 - 1909 roku ukończył szkolenie w Akademii wojny w Lichterfelde, a następnie został awansowany na Oberleutnanta. Od 1911 roku służył w Sztabie Generalnym w Berlinie. W 1913 roku został awansowany do rangi Hauptmanna.

DZIAŁANIA/ W chwili wybuchu II wojny światowej Hel, który był główną bazą Polskiej Floty wojennej został początkowo zaatakowany przez siły niemieckie z powietrza i z morza[5]. W momencie osiągnięcia przez korpus gen. von Kaupischa Zatoki Puckiej 8 września i przerwaniu pozycji pod Swarzewem i Władysławowem 12 września, wojska niemieckie odizolowały Hel od lądu[6]. Od 21 września pancerniki “Schleswig-Holstein” i “Schlesien rozpoczęły ostrzał Helu, a ściślej, rejonu baterii cyplowej im. Laskowskiego, która jako ważny element obrony wybrzeża wchodziła w skład Rejonu Umocnionego Hel. Podczas ostrzału 25 września pancernik “Schlesien” został dwukrotnie trafiony z działa baterii cyplowej. Jednocześnie w wyniku ostrzału ranny został dowódca baterii, kpt. mar. Zbigniew Przybyszewski, który po opatrzeniu ran powrócił na własne żądanie na stanowisko. 30 września, po zdobyciu wsi Chałupy przez wojska niemieckie, wycofujące się polskie oddziały wysadziły zaporę z głowic torpedowych, oddzielając tym samym półwysep od atakujących sił niemieckich. Ataki Niemców zostały powstrzymane, jednak po upadku Warszawy i Modlina oraz z powodu braku żywności i amunicji, morale większości osamotnionych obrońców Helu osłabło do tego stopnia, że 1 października dowództwo obrony Helu po naradzie sztabu zadecydowało o wszczęciu rozmów z Niemcami w sprawie kapitulacji placówki. Wynikiem tego oddziały polskie wstrzymały ogień ok. 11-tej tego dnia, a o 16-tej ogień wstrzymała strona niemiecka. 1 października 1939 w Grand Hotelu w Sopocie komandorzy Stefan Frankowski i Marian Majewski w obecności kpt. Antoniego Kasztelana podpisali akt kapitulacji i złożyli go, na ręce kontradmirała Huberta von Schmundta. Wieczorem zadecydowano o wypłacie poborów obrońcom za trzy miesiące z góry i rozpoczęto niszczenie akt sądowych i personalnych oraz zakopywanie i zatapianie przez całą noc sprzętu. Wkroczenie Niemców do Helu zaplanowano na 2 października o godzinie 10. Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Helu, Niemcy zaczęli poszukiwania ciężkich dział nie wierząc, że obrońcy Helu mając cztery armaty Boforsa o kalibrze 152,4 mm skutecznie trafiali w jednostki nawodne i zatopili jeden trałowiec[1]. Podsumowanie Obrońcy strącili od 15 do 53 maszyn nieprzyjacielskich. Na polu minowym ustawionym przez “ORP Żbik” zatopiony został trałowiec “M-85”. Ponadto w mniejszym lub większym stopniu uszkodzili kilka okrętów nieprzyjaciela. Pozostałe straty niemieckie są trudne do określenia. W trakcie obrony Helu zabitych zostało około 100 obrońców a 150 żołnierzy zostało rannych. W niewoli znalazło się 3600 marynarzy i żołnierzy. Zniszczona została cala nawodna flota polska pozostawiona na wybrzeżu oraz całe lotnictwo morskie. Jednak marynarze polscy ewakuowani do Wielkiej Brytanii w ramach planu Peking oraz okręty podwodne którym udało się przejść przez cieśniny duńskie stanowiły zalążek floty, która u boku aliantów walczyła z Niemcami do zakończenia drugiej wojny światowej. Siły Niemieckie Do działań na wybrzeżu Niemcy przeznaczyli korpus nazwany Grenzchutz Abschnitts Komando 1. Podporządkowany był on dowódcy 4 armii generałowi Guntherowi von Kluge, a dowodzony przez generała Leonharda Kaupischa. Trzon sił niemieckich stanowiła 207 dywizja piechoty dowodzona przez generała majora Karla von Tiedemanna wzmocniona dwoma batalionami piechoty oraz dwoma batalionami artylerii należącymi do 12 dywizji piechoty. W skład zgrupowania Kaupischa wchodziły także dwa pułki straży granicznej, a także 5 pułk kawalerii. Drugą grupę bojową zgrupowanie wojsk w Wolnym Mieście Gdańsku dowodzone przez generała Friedricha Eberhardta. W jej skład wchodziły dwa pułki piechoty Landespolizei, zmotoryzowany oddział piechoty SS Heimwehr Danzig oraz dodatkowe oddziały artylerii, policji, saperów, łączności i inne. W sumie siły niemieckie przeznaczone do działań na wybrzeżu liczyły ponad 39000 żołnierzy, 1400 ręcznych i 470 ciężkie karabiny maszynowe, 186 dział polowych, 140 armaty przeciwpancerne oraz 100 moździerzy. Należy dodać że siły niemieckie przewidziane były do zajęcia całego wybrzeża, uczestniczyły one w walkach o Pocztę Polską w Gdańsku, Westerplatte, Gdynię Kępę Oksywską oraz Hel. Niemcy jednak przerzucali siły atakujące w miarę postępowania ofensywy i zdobywania kolejnych celów. [8] Wsparcie lotnicze prowadziła Pierwsza Flota Powietrzna dowodzona przez generała Alberta Kesselringa mogąca wydzielić do zadań lotniczych 1 Dywizję lotniczą stacjonującą na Pomorzu oraz 3 Pułk Lotnictwa Bombowego z Elbląga. W pierwszych godzinach wojny sily atakujące wybrzeże wynosiły ponad 500 samolotów pochodzących z tych zgrupowań. Dodatkowo Niemcy liczyć mogli na wsparcie trzech dywizjonów lotnictwa przybrzeżnego oraz jednego dywizjonu lotnictwa morskiego. Łącznie siły tych trzech dywizjonów liczyły 148 samolotów.[9] Siły morskie przeznaczone do blokowania polskiego wybrzeża przez Niemców zgrupowane zostały jako Gruppen-kommando Ost pod dowództwem generała admirała Conrada Albrechta. W ich skład wchodziły pancerniki “Schleswig-Holstein” oraz “Schlesien”, Siły Zwiadowcze: lekkie krążowniki “Nurnberg”, “Leipzig” i “Koln”, Grupa “Kongsberg” z lekkim krążownikiem “Kongsberg”, okrętami artyleryjskimi “Brummer” i “Bremie”, niszczycielem “Hans Ludemann” i Szkolną Flotyllą Torpedowców (Torpedoschulflotille) złożoną z “T-107”, “T-108”, “T-110” oraz “T-111”. Zgrupowanie składało się także z zespołu nowoczesnych kontrtorpedowców obejmujących dwie flotylle zgrupowane w Świnoujściu oraz Pilawie: “Leberecht Mass”, “Georg Thiele”, “Richard Beitzen”, “Friedrich Ihn”, “Erik Steinbrick”, “Frederich Eckoldt”, “Bruno Heinemann”, “Wolfgang Zenker” oraz “Bernard von Arnim”. Dziesiąta jednostka “Max Schultz” 25 sierpnia została uszkodzona i wycofana po kolizji z okrętem “Tiger”(okręt ten zatonął). Ponadto w skład grupy bojowej wchodziła 5 Flotylla Torpedowców (5 okrętów), 1 Flotylla Ścigaczy (8 okretów), 3 i 5 Flotylla Okrętów podwodnych (16 okrętów), Zespół Poławiaczy Min (22 okręty) oraz Zaporowy Zespół Doświadczalny (21 okrętów). Zadaniem zgromadzonych sił miało być blokowanie wybrzeża, walka z okrętami polskimi oraz wspieranie ogniem działań wojsk lądowych.[10]