[b]Ignacy Krasicki, Myszeidos pieśni X, oprac. Julian Maślanka, BN I 244, 1982.[/b]

WSTĘP I. Poemat heroikomiczny.

• „poema eroicomico” z włoskiego, 1622 r., Aleksander Tasoni.
• Arystoteles w „Poetyce”: o stosowności stylów i rodzajów do tematu, poezja wzniosła + temat skromny = efekt komiczny.
• parodia (para + ode naśladowanie poezji).
• pastisz – zabawa literacka bez intencji atakowania czy ośmieszania.
• poemat heroikomiczny – szczytowy rozwój XVII i XVIII w., to nie „kompromitowanie” eposu bohaterskiego, ale pretekst do prowokacji, zwrócenia uwagi na aktualne problemy.
• ok. V w. p.n.e. „Batrachomachia” przypisywana Homerowi, nie zachowały się: „Arachnomachia” (wojna pająków), „Geranomachia” (wojna żółwi) i „Psaromachia” (wojna szpaków).
• zjawisko heroikomizmu: Ariost w „Orlandzie szalonym”, Miguel Cervantes „Don Kichot”, Aleksander Tassoni „Wiadro porwane” (12 pieśni, wzorowane na „Eneidzie”, walka Modeny i Bo-lonii, karykatura, groteska). II. „Myszeida”.
• powstała pod koniec 1775 r. w Warszawie, wydana nakładem Michała Grölla, anonimowo, duża popularność, wznowienia w 1778 i 1780 r., przekłady na języki obce: na francuski 1778 i niemiecki 1790, po śmierci Krasickiego na czeski i rosyjski.
• spór: alegoryczność czy też jej brak w „Myszeidzie”? problem z interpretacją.
• dygresyjność – w Pieśni IX hymn „Święta miłości…”, poważne myśli, refleksje, sentencje  groteska, satyryczne obrazki, gorzko-ironiczne aluzje do XVIII-wiecznej polskiej rzeczywisto-ści społeczno-politycznej, motyw zgubnej kłótliwości.
• oktawa: Torquato Tasso, Ariost.
• parodia charakterów narodowych, onomastyka, metoda tworzenia imion, ironia, krytyka sar-mackiego historyzmu.
• ilustracje: 24, autorstwa Piotra Norblina, 1777-1778, nie wydane.
• wierszyk dedykacyjny do króla nie został włączony do „Myszeidy”.

TEKST motto z Horacego: Góry stękają, urodzi się śmieszna mysz. I. pieśń.

• inwokacja do autorów eposów, „Nie dla rycerzów walecznych, lecz myszy”, dziwić się może krytyk „mniej wiadomy”.
• myszy zagryzły Popiela, Gopło i Kruszwica są twierdzami, gdzie Krakus i inni leżą.
• tam „trzoda nikczemna się pasła”, rozpustny i wyuzdany Popiel, kiedyś kochał myszki, więc każdy zabijał kotki i kocięta, potem „Mruczysław, kotek, został faworytem”, „Muszą uciekać w pole, niebożęta” [myszy]. II. pieśń.
• „Szczęścia na świecie drogi kręte, śliskie,/ A każdy chciwie do mety się spieszy”, przypadko-wa Fortuna.
• najwyższy rządca mysi w Gnieźnie, król Gryzomir, zbiera w klasztornej bibliotece naradę, szczury i myszy się kłócą, król prosi je o zgodę, zebrani rozchodzą się. III. pieśń.
• ogólne refleksje filozoficzno-moralne.
• myszy i szczury „Nauczyły się niezgody od ludzi”, Jędza Niezgody miesza.
• Gryzomir zbiera wojsko, bitwa z kotami, obaj królowie zagrzewają do walki swoje wojska, dzielni wojacy: Rominagrobis (kot) i Gryzosław (mysz); „Miaukas, waleczny rotmistrz, zagry-ziony,/ Tuż koło niego Dusimyszek leży”…, ucieczka kotów, zawraca je Rominagrobis, na-stępnie odwrót myszy, Gryzomir ucieka. IV. pieśń.
• o wspaniałym złotym wieku.
• nadchodzi poranek, Jędza jest zadowolona z widoku pola bitwy.
• rozpacz dam, zwłaszcza księżniczki Duchny, po śmierci Filusia – obszerna pochwała zmarłe-go kota; pogrzeb, pochód, pacierze Mruczysława, epigramat na śmierć zmarłego, „Westchnij: Tu Filuś najmilejszy leży!”, płacz Duchny i jej pragnienie zemsty, niewolnicy ścięci, myszy wygnane.
• z Plutarcha: „Mimo tak wielkie płci naszej zalety/ My rządzim światem, a nami kobiety”. V. pieśń.
• bajka zwykle posiada morał, „Smaczny to owoc, choć w podłej łupinie”.
• Gryzomir ucieka do jakiegoś domku ubogiego, wpadł w łapkę, gdy przychodzi doń czarowni-ca, mysz prosi ją, by go nie zabijała, wzbijają się w niebo na łopacie, lecą do Kruszwicy, gdzie skończył się właśnie pogrzeb Filusia.
• rany Mruczysława zostały opatrzone, otaczają go doktorzy, „Król, który zdrowia szczerze so-bie życzył,/ Wszystkich wypędził i tak się uleczył”. VI. pieśń.
• „Nie ten szczęśliwy, kto jest wywyższony/ (…) Lecz ten, co w dole, że upośledzony,/ Życzy mu spadku bez żadnej litości”.
• Gryzomir leci na łopacie, wszedł do lampy i zjadł świeczkę, czarownica wyrzuca ciemną latar-nię, nie wiedząc, że siedzi w niej mysz.
• Gryzander-zwiadowca przemawia z „Homera”, nadchodzą nowe posiłki, „Umrzeć za wolność i ojczyznę miło”, przychodzi wiosna, Gryzander prowadzi rycerzy do spichlerzy lichwiarza.
• Popiel próbuje rozweselić Duchnę, ale ona pragnie tylko zemsty, Popiel zastanawia się, czy połowa populacji myszy jej wystarczy, zwołuje dworzan na naradę. VII. pieśń.
• „Nie masz choroby takowej na świecie,/ Która by swego lekarstwa nie miała”.
• Gryzomir w latarni spada na kantora śpiewającego pieśni, kantor niesie mysz do Duchny, „Nie tak pijaka kufel napełniony,/ Nie tak doktora żółtaczka, suchoty”… cieszy, jak Duchnę ucieszył widok Gryzomira.
• tymczasem czarownica dotarła na Łysą Górę, zauważa, że łopata jest pusta, „Chce włosy tar-gać, ale ich nie było”, zębów do zgrzytania też nie ma, odprawia czary i wraca do Kruszwicy.
• Gryzomir prowadzony na śmierć, czarownica rozrzuca na ludzi ciemierzycę, wszyscy kichają, Gryzomir ucieka, wsiada na pojazd czarownicy i odlatują.
• Gryzander przyjmuje nowe posiłki, dowiaduje się, że Gryzomir uciekł ze stosu, „Lecz go [Gry-zandra] to przecie tajemnie bolało,/ Iż się z swoimi już poprzestał bratać,/ Jak tylko zaczął po powietrzu latać”. VIII. pieśń.
• „Ile głów, tyle sposobów myślenia”.
• narada Popiela, pierwszy z mówiących chwali monarchę, drugi o całe zło obwinia myszy i ra-dzi pozwać je do sądów zadwornych, podskarbi twierdzi, że myszy powinny płacić za korzy-stanie z pracy ludzi, 4 godziny obradują, „Na wzór umysłów zdania pomieszane”, ostatecznie „Wojnę formalną myszom ogłoszono,/ Ludzie z kotami zachodzą w przymierze”.
• Gryzomir spotyka gromadę szczurów znad Renu, oni są szczęśliwi po niedawnym zwycięs-twie nad ludźmi (zagryzły w baszcie Hattona), jadą na nową bitwę; czarownica („baba”) pró-buje pogodzić szczury i Gryzomira, zasypiają, ona peroruje, wścieka się, zwierzęta przepra-szają ją, baba odlatuje, a Gryzomir piechotą wraca do domu. IX. pieśń.
• gdy Gryzomir był młody, też długo wędrował, Syrowind (król szczurów) obiecuje mu pomoc.
• „Święta miłości kochanej ojczyzny”.
• Gryzomir dociera do sarmackiego kraju, cieszy się z powrotu, „Miłość ojczyzny wstręt czyni od wojny”.
• tymczasem wojska sarmackie nie chcą się stawić na rozkaz Popiela, Mruczysław jest zły, Po-piel wzywa „Lelum Polelum”.
• myszy i szczury atakują, Popiel schował się do piwnicy.
• bitwa: Syrowind jest stary, ale jary, ginie jego syn, Parmezanidas, pojedynek Gryzomira i Mruczysława, „Mruczysław srogi i w mocy potężny,/ Gryzomir szybki, udatny i mężny”, „Fatal-ny kotom wyrok zaginienia/ Na Mruczysława dał” [Los], Mruczysłąw ginie. X. pieśń.
• „Gdybym był królem” serca sług, miłość.
• Popiel uciekł z bitwy, schował się w piwnicy, upił się i zasnął na beczce, w przeszłości otruł 20 stryjów i teraz straszą go ich duchy, przykłady pijaków królów.
• służący zostawiają Popiela, który błaga o litość myszy, ginie.

APOSTROFA DO KADŁUBKA

• Krasicki pisał na wesoło.
• do czytelników: „Bądźcie łaskawi, jam pracy dokończył”.