Jak pokazuje literatura relacje pomiędzy człowiekiem a Bogiem są ważnym tematem, poruszanym przez pisarzy niezależnie od epoki. Człowiek szukał Boga ale jednocześnie buntował się przeciwko niemu. Dlatego relacje z Bogiem są tak różnorodne. Różny jest także sposób ukazywania Boga i dążenia człowieka do niego.

Przykładem dzieła literackiego, które porusza kwestie relacji dwóch światów boskiego i ludzkiego jest mitologia starożytnych Greków i Rzymian. Wbrew pozorom Olimp był bardzo bliski ludzkiemu światu. Nie znaczyło to jednak wyłącznie specjalnej opieki bóstw nad ludźmi. Świat bogów był bliski światu ludzi poprzez postawy mieszkańców Olimpu. Bogowie greccy mi rzymscy dalecy są od ideałów. Ich zachowania przypominają zachowania ludzi. Są kapryśni, despotyczni a swoje interesy przedkładają nad dobro innych. Są także próżni i w pomocy ludziom kierują się własnymi sympatiami lub chęcią odwetu na innym z bóstw. Bogowie z greckiej i rzymskiej Mitologii są także mściwi i okrutni, karzą nieraz bardzo bezwzględnie za nieposłuszeństwo. Stąd starożytni często nie wiedzieli jaki los ich czeka. Mimo istnienia pewnych określonych rytuałów i obrzędów kultu a także określonych kompetencji każdego z bogów, byli oni często kapryśni i nieprzewidywalni. Każą ludzi wedle swego własnego kaprysu, narażając ich nierzadko na liczne cierpienia.

Odmienny obraz Boga znajdujemy w biblii. Bóg biblijny jest dobry i pełen miłości, dba o naród, który wybrał. Także nie lubi sprzeciwu i wymaga posłuszeństwa. Jednak w swych decyzjach kieruje się nie egoizmem ale boskim zamysłem mającym na celu dobro człowieka. Inaczej także rysuje się w filozofii i religii chrześcijańskiej problem życia po śmierci. Mitologiczni bogowie nie określali jasno co dzieje się z człowiekiem po tym jak trafi do Hadesu. Tymczasem Bóg chrześcijański wyraźnie ukazuje drogę pozwalającą osiągnięcie wiecznego szczęścia. Drogę polegającą na posłuszeństwie jego nakazom.

W średniowieczu wierzono iż wzorem świętości jest asceta. Przykładem świętego i ascety jest św. Aleksy, bohater “Legendy o świętym Aleksym.” Aleksy żyje w dostatku niczego mu nie brakuje. Postanawia jednak zrezygnować ze wszystkiego. Wiedzie życie żebraka, umartwia się i pozwala się poniżać wszystko to dlatego, że wierzy iż właśnie w ten sposób zdobędzie boskie miłosierdzie i osiągnie życie wieczne. Równocześnie jednak poprzez przyjęcie takiej postawy święty Aleksy zapomniał i miłości do rodziny. Odrzucając wszystko co ziemskie zapomniał o boskim przykazaniu miłości bliźniego. Wszystko to wynikało z przyjętej przez świętego filozofii i obrazu Boga, który wyznawał. Wierzył, iż Bóg daleki i wszechmocny wymaga odrzucenia wszystkich ziemskich dóbr i wszystkiego, co czyni go szczęśliwym a przez to daje możliwość wiecznego życia.

Duże znaczenie w relacjach między Bogiem a człowiekiem ma modlitwa, to właśnie przez nią człowiek wyprasza potrzebne mu łaski, prosi o wybaczenie, dziękuje za to co mu się zdarzyło. Ważną postacią w ludzkiej modlitwie jest Matka Boska, to właśnie ona jest pośredniczką ludzkich trosk i kłopotów. Powstało wiele utworów, które mówią o pomocy Maryi albo stanowią wręcz modlitewną apostrofę do niej. Przykładem takiego utworu jest “Bogurodzica.” Bardzo stara pieśń, należąca do zabytków języka polskiego będąca prośbą o wstawiennictwo u Boga, jej syna. Matka Boska jest tak bliska ludziom, poprzez to czego doświadczyła. Tak jak ludzie ona również kochała, żyła na ziemi i niezwykle cierpiała. O jej cierpieniu, cierpieniu matki po śmierci syna, opowiada “Lament Świętokrzyski.” Matka pokazana jest w nim jako udręczona bólem kobieta, która trzyma na rękach ciało ukrzyżowanego Chrystusa. To pokazuje iż uczucia tak bliskie ludziom, nieobce są także Matce Boga, która także musi zmagać się z bólem i cierpieniem.

To właśnie cierpienie często stawało się niezwykle ważnym momentem w relacji między Bogiem a człowiekiem. Zdarzało się, ze to właśnie ono oddala ludzi od Boga lub staje się momentem zastanowienia nad swym dotychczasowym życiem i zwróceniem do Stwórcy. Cierpienie opisuje Jan Kochanowski. Pisze “Treny” po stracie swej ukochanej córki. Nie może zrozumieć jak doszło do takiego nieszczęścia i dlaczego Bóg pozbawił go dziecka, które tak bardzo kochał. Stąd buntuje się i odwraca od Stwórcy. Żal i rozgoryczenie powodują iż wyrzuca Bogu stratę dziecka i czy faktycznie jest wszechmocny. Jednak stopniowo, co widać w kolejnych trenach, Kochanowski godzi się z losem. Odnajduje spokój i ukojenie między innymi poprzez sen z w którym przychodzi do niego matka i ukochana córka. Ukojenie bólu i spokój ducha to także pogodzenie z Bogiem.

Zupełnie odmienne oblicze ukazał także Kochanowski w “Psałterzu Dawidów.” Bóg w “Psałterzu…” to Bóg dobry i miłosierny. Dba o ludzi, dzięki niemu czują się dobrze na świecie. Stanowi ich oparcie jest przyjacielem człowieka.

Przytoczone przykłady pokazują, że Bóg pojmowany był w literaturze na różne sposoby. Nie zawsze ludzie umieli wytłumaczyć sobie boskie plany. Często buntowali się przeciw niemu, walczyli z nim, innym razem jego obecność była niezbędna, prosili go o pomoc, modlili o miłosierdzie. Bóg jednak był obecny i to jego obecność wyznaczała nierzadko decyzje człowieka.