William Szekspir

Pojęcie renesansu w literaturze angielskiej różni się dość znacznie od tego co przez renesans rozumiemy w kontekście innych literatur europejskich. Generalnie rzecz biorąc, nie ma zgody, co do chronologicznych ram renesansu w Europie, chociaż istnieje silna tendencja do kojarzenia renesansu głównie z XVI w. Dramaturg angielski światowej sławy, William Szekspir urodził się 23 kwietnia 1564 roku w Stratfordzie. Jego ojciec John Szekspir wywodził się z chłopskiej rodziny. Był mistrzem rękawiczników. Matką była Mary Arden, która pochodziła z zamożnej rodziny szlacheckiej.

Pojęcie renesansu w literaturze angielskiej różni się dość znacznie od tego co przez renesans rozumiemy w kontekście innych literatur europejskich. Generalnie rzecz biorąc, nie ma zgody, co do chronologicznych ram renesansu w Europie, chociaż istnieje silna tendencja do kojarzenia renesansu głównie z XVI w. Dramaturg angielski światowej sławy, William Szekspir urodził się 23 kwietnia 1564 roku w Stratfordzie. Jego ojciec John Szekspir wywodził się z chłopskiej rodziny. Był mistrzem rękawiczników. Matką była Mary Arden, która pochodziła z zamożnej rodziny szlacheckiej. William miał cztery siostry i dwóch braci. Swoją edukację rozpoczął w siódmym roku życia, a więc około roku 1571 w Grammar School. Uczył się tam łaciny, greki, historii, literatury antycznej i retoryki. W wieku 18 lat, 27 listopada 1582 roku, William Szekspir ożenił się z 26-letnią Anną Hathaway. Zamieszkali razem w rodzinnym domu Szekspira w Stratfordzie. Z ich związku narodziło się troje dzieci: córka Zuzanna i bliźnięta Judyta i Hamnet. W roku 1588 Szekspir zostawiając rodzinę przeniósł się do Londynu, gdzie mieszkał tam przez następne 20 lat, pracując w teatrze. W 1576 roku James Burbage, stolarz i aktor, wybudował na północnym przedmieściu Londynu pierwszy teatr „The Theatre”. Wkrótce pojawiły się inne teatry: „The Curtain”, „The Rose”. Teatr stał się ulubionym miejscem spotkań wszystkich grup społecznych. Był instytucją kulturalną, która realizowała zapotrzebowanie na informację, przeżycia natury duchowej i estetycznej oraz rozrywkę. Wtedy też pojawiły się pierwsze sukcesy, na krótka przerwane w latach 1592-1594 przez zarazę, która spowodowała zamknięcie teatrów i zmusiła poetę do opuszczenia Londynu. Kiedy w roku 1595 zaraza wygasła życie teatralne Londynu zaczęło się odradzać. Szekspir wrócił do stolicy i związał się z zespołem o nazwie SŁUDZY LORDA SZAMBELANA, dla którego napisał swe najlepsze sztuki. 26-27 grudnia 1594 roku dostąpił zaszczytu: wystąpił w swej sztuce, była to Komedia omyłek, przed Królową Elżbietą. Szekspir wówczas rezygnuje z chóru, nie uwzględnia trzech jedności: czasu, miejsca, akcji. Jako tło swych intryg obiera pejzaż, zapełnia go jednak wiedźmami i duchami. A co najważniejsze miejscem prawdziwego dramatu nie czyni scenę, lecz psychikę swoich bohaterów. Wysokie dochody, jakie otrzymał za swoje sztuki skłoniły Szekspira do starań o tytuł szlachecki. 20 października 1596 roku rodzina Szekspira pozyskała herb. Odtąd do nazwiska poety dodawano słowo „dżentelmen”. W tym samym roku zmarł Williamowi jedyny syn Hamnet, dziedzic i spadkobierca tytułu i zaszczytów. W 1597 roku Szekspir kupił dom „New Palace” w Stratfordzie, gdzie zamieszkał jego rodzina. Dramaturg w roku 1599 wybudował w Londynie własny teatr „The Globe”. W 1601 roku zmarł Szekspirowi ojciec. W 1603 natomiast zmarła Królowa Elżbieta, tak więc w Anglii skończył się okres teatru elżbietańskiego. Jej następca Król Jakub I na szczęście był wielbicielem teatru. Zespół LORDA SZAMBELANA zdobył jego uznanie i zyskał tytuł sług jego królewskiej mości. W 1608 roku Szekspir pojechał do Stratfordu na ślub swojej córki Zuzanny z lekarzem Johnem Hallem. W tym samym roku został dziadkiem, urodziła mu się bowiem wnuczka o imieniu Elżbieta. Także zmarła mu matka, Mary. W 1608 roku ukazały się cykl 154 sonetów, które są pełne refleksji filozoficznych. Porusza w nich problemy związane z przemijalnością czasu, odradzającym się życiem, śmiercią. Utrzymane w barokowej poetyce, świadczą o tym, że twórczość tego Anglika przerasta swą epokę i stanowi zapowiedź baroku. W 1610 roku wrócił na stałe do rodzinnego miasta. Teatry londyńskie nadal grały jego sztuki: stare i te nowe. W 1613 roku w trakcie przedstawienia Henryk VIII, zapalił się i doszczętnie spłonął „The Globe”. Nowy gmach wzniesiono w następnym roku. 23 kwietnia 1616 roku William Szekspir zmarł w Stratfordzie i został pochowany w kościele Świętej Trójcy. Na płycie grobowej wyryto jego wiersz: O przyjacielu, na Jezusa rany, Proch uszanujcie tutaj pogrzebany. Błogosławieństwo przyjaznej mi duszy, A klątwa temu, kto kości me ruszy. A w Kościele wybudowano nagrobek z łacińskim dwuwierszem: Ten który trafnością osądu dorównywał Nestorowi, geniuszem Sokratesowi, a sztuką Wergilemu. Ziemia go kryje, lub opłakuje, a Olimp ma w swej pieczy. Twórczość poety można podzielić na trzy okresy: • I okres (tzw. Optymistyczny)- wczesne komedie Szekspira promieniują optymizmem, radością życia i świta, lecz zawierają już wiele głębokiej prawdy życiu. Są to np. takie utwory jak: Komedia Omyłek, Dwaj panowie z Werony, Romeo i Julia, Sen nocy letniej, Juliusz Cezar. • II okres (tzw. Tragiczny)- najpiękniejszy w literaturze obraz młodzieńczej miłości kończy się tragicznie: typowa dla feudalnych panów duma i nienawiść powoduje śmierć bohaterów. Np.: Hamlet, Otello, Król Lear. • III okres (tzw. Romantyczny)- Szekspir pokonuje rozpacz i rozczarowanie, odzyskuje wiarę w człowieka, w ostateczne zwycięstwo prawdy i sprawiedliwości. Jego ostatnie sztuki brzmią pogodnie i optymistycznie. Są to np.: Zimowa opowieść, Burza, Perykles. W testamencie jaki pozostawił nie wspomniał o swoich utworach, więc powstały liczne teorie dowodzących, że sztuki przypisywane Szekspirowi stały się w istocie napisane przez kogoś innego. Teorie te opierają się na założeniu, że syn rękawicznika z prowincji Stratfordu nie mógł napisać sztuk, w których tyle dowiadujemy się o życiu monarchów i ludzi z najwyższych kręgów władzy, zarówno w Anglii, jak i na przykład w starożytnym Rzymie. Ci, którzy wysuwają tego typu argumenty ignorują dwa podstawowe fakty: po pierwsze, to nie było zajęcie, którym parali się arystokraci, gdyż teatr był uważany za niski gatunek sztuki, przyciągający przede wszystkim pospólstwo, a po drugie zaś, że kłopoty postaci znajdujących się u szczytu drabiny społecznej stanowiły zawsze ulubiony przedmiot zainteresowania warstw niższych.

W dziedzinie dramatu angielskiego wieku XVI obserwujemy wielką rozmaitość zjawisk, którą jednak stosunkowo łatwo jest stracić z pola widzenia, ze względu na zdominowanie tego okresu przez twórczość Williama Szekspira. Znajdziemy u niego tak wielkie bogactwo motywów, nastrojów i efektów artystycznych, że można by tym bogactwem obdzielić wielu pomniejszych autorów. Jeśli popatrzymy na sztuki Szekspira w układzie chronologicznym, od najwcześniejszych do najpóźniejszych, to z łatwością zauważymy, że autor ten, co kilka lat zmieniał swoje preferencje w wyborze i ujęciu tematów. Trudno dzisiaj rozstrzygnąć, w jakim stopniu wynikało to z samodzielnie obranej drogi twórczego rozwoju, a w jakim stopniu było po prostu dostosowaniem się do panujących na inspirację płynącą zewnątrz, tak jak nie wymyślał fabuł swych sztuk, a jedynie modyfikował zastane fabuły, wzięte już to z historii starożytnej.