Geneza i postanowienia Konstytucji 3 maja

     Konstytucja 3 maja została uchwalona na Sejmie Czteroletnim, zwany 
 także Wielkim w 1791 roku. Była to pierwsza Konstytucja w Europie, a

druga na świecie. Sejm obradował od 1788 do 1792 roku. Konstytucja 3 maja zwana jest także „ustawą rządową” i miała za zadanie zachowanie całości i suwerenności państwa i narodu. Miała także na celu ,aby szlachta, duchowieństwo oraz mieszczanie byli pewni, że dostaną przywileje dla nich korzystne. Wprowadzono nową formę ustroju. Władzę ustawodawczą przyznano izbie poselskiej, a znacznie ograniczono rolę senatorów, gdyż zabrano im inicjatywę ustawodawczą. Zlikwidowany został dualizm Rzeczpospolitej i zniesiona została odrębność organów władzy w Polsce i na Litwie. Ustawa zasadnicza miała wielkie znaczenie dla sejmu szlacheckiego. Wybierany na dwa lata miał być „zawsze gotowy”,tzn. że mógł być zwołany w każdej chwili na sytuacje nadzwyczajne. Zniesiono liberum veto i zakazano konfederacje, a uchwały mogły „wejść w życie” ,gdy zostały zatwierdzone większością głosów obywateli. Nowy charakter Konstytucji podkreślały artykuły, które potwierdzają obowiązującą już zasadę niewią- zania posłów instrukcjami sejmików terenowych ,a także artykuły dotyczące wojska jako siły zbrojnej narodu, który w jej świetle obejmowały po za szlachtą bogate mieszczaństwo. W rękach króla i Straż Praw spoczywa władza wykonawcza .Straż Praw składa się z prymasa i mianowanych przez monarchę, a zatwierdzeni przez sejm ministrów. Wprowadzono zasadę zwolnienia króla od odpowiedzialności osobistej za sprawowanie rządów i zasadę, że ministrowie powołani przez króla mają odpowiadać przed sądem. Akt, który wychodzi od Straży Praw musiał być w imieniu króla kontrasyg- nowany przez ministra, który mógł być usunięty przez sejm. Po śmierci króla Stanisława Augusta Poniatowskiego tron Polski miała przejąć dynastia saska. Zniesiona została wolna elekcja. Ustawa Rządowa poruszała także sprawę chłopską, że stan prawny między dziedzicem a poddanym będzie chroniony przez organ państwowy. Uprzywilejowane stanowisko kościoła i specjalne uprawnienia szlachty zostały zachowane. Zreformowana została władza sądownicza. Przeprowadzono reorganizacje sądów i uprawniono ich działanie. Na podstawie Konstytucji 3 maja można było walczyć o dalsze reformy dążące do zbudowania nowożytnego państwa i narodu.

                                                                                           źródło : „Historia Polski do roku 1795” Henryk Samsonowicz