POJĘCIE PATOLOGII

Termin patologia (z gr. pathos - cierpienie, logos – nauka) był początkowo używany w medycynie, a w późniejszym czasie tj. koniec XIX wieku zaczęto go używać do określania zjawisko społecznych.

Patologia społeczna to zjawisko powstające i utrzymujące się w społeczeństwie, a które jest sprzeczne z wyznawanymi przez ogół wartościami. Oznacza stan zakłócenia równowagi społecznej, czego przejawem jest osłabienie więzi społecznych. Stanem zakłóconej równowagi społecznej możemy zaobserwować w zbiorowościach, w których postawy aspołeczne są akceptowane co najmniej przez niektóre grupy społeczne. Takie zjawisko ma miejsce na przykład w subkulturach (neonaziści, dresiarze, skini) gdzie agresja, alkoholizm, narkomania są akceptowane.

Według J. Malca: „patologią społeczną jest ogół przypadków śmiertelnych, obniżenia poziomu moralnego, pogorszenia samopoczucia i strat materialnych spowodowanych naruszeniem reguł prakseologicznych, moralnych i prawnych oraz postępowanie autodestruktywne”. Według tej definicji jako patologiczne traktuje się te zachowania, które przynoszą człowiekowi cierpienie (ofierze, czy sprawcy) – natomiast wyłącza się z tej grupy (i akceptuje) te, które są osobistym wyborem dorosłej jednostki i współuczestników relacji, których one dotyczą i jest tak nawet wówczas, gdy nie mieszczą się one w normach obyczajowych czy stereotypach ról społecznych.

W patologii społecznej mogą być następujące problemy:

1. dotyczy zjawisk związanych z życiem jednostki i określany jest mianem patologii indywidualnej;
2. obejmuje negatywne zjawiska związane z życiem rodziny i nosi nazwę patologii rodziny;
3. stanowią ujemne zjawiska powstające w grupach społecznych.

RODZAJE PATOLOGII SPOŁECZNYCH

Zjawisko alkoholizmu, czyli nadużywania alkoholu prowadzącego do uzależnienia jest w Polsce jednym z najpoważniejszych zjawisk patologicznych. Dotyka różne osoby, niezależnie od ich wieku i statusu majątkowego. W ostatnich latach obserwujemy wzrost spożycia alkoholu wśród młodzieży.

Narkomania jest równie poważnym problemem społecznym co alkoholizm. Rozpowszechniła się w latach 90. i nadal stanowi zagrożenie, szczególnie wśród ludzi młodych. W badaniach na ten temat padają dane wskazujące, że co trzeci uczeń szkoły ponadgimnazjalnej miał kontakt z narkotykami. Zjawisko ma swoją genezę w otwarciu granic państwowych po 1989 roku i łatwym dostępie do narkotyków, a nawet modzie panującej na nie. Rozwój narkomanii może być również tłumaczony jako ucieczka przed trudnymi wyzwaniami współczesnego świata. Niezależnie od przyczyn, społeczne skutki zjawiska są bardzo niebezpieczne.

Przestępczość wiąże się z nieprzestrzeganiem prawa, norm i zasad powszechnie przyjętych. W Polsce odnotowujemy bardzo wyraźny wzrost przestępczości w ciągu lat dziewięćdziesiątych. Dopiero rok 2004 przyniósł zahamowanie tego wzrostu. Topografia przestępczości jest zróżnicowana, chociaż odnotowuje się więcej przestępstw w aglomeracjach miejskich niż na wsi, więcej w rejonach uprzemysłowionych niż rolniczych. Niepokojącym jest fakt wzrostu liczby przestępstw nieletnich. Przyczyny tego zjawiska należy szukać m.in. w kryzysie rodziny, niepowodzeniach szkolnych oraz zagrożeniach alkoholizmem, narkomanią, przynależnością do grup nieformalnych

Skutkami opisanych patologii jest:

1. rozpad rodziny,

2. przemoc w rodzinie,

3. wzrost przestępczości,

4. agresja,

5. wypadki drogowe,

6. wypadki przy pracy,

7. rozboje,

8. brak poczucia bezpieczeństwa wśród społeczeństwa

    Przestępczość
   

Z patologią społeczną łączy się przestępczość. Przez pojęcie „przestępczość” rozumie się zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, a popełnionych na obszarze danej jednostki terytorialnej. Przestępczość jest zjawiskiem społecznym. Charakteryzuję się następującymi cechami: po pierwsze – stanowi zagrożenie dla obowiązującego porządku prawnego, po drugie – wyraża się we wzroście liczby osób, które popełniły przestępstwa w stosunku do ogółu ludności. Przestępczość rozpatrywana może być również z punktu widzenia jej rozległości, intensywności, struktury i dynamiki. Przestępczość i jej poziom determinuje wiele czynników. Wśród czynników kryminogennych można wyodrębnić czynniki o charakterze szczególnym i ogólnym. Do pierwsze grupy należy zaliczyć: cechy osobiste przestępcy, układy sytuacyjne, zachwianie równowagi psychicznej, frustracje jednostek, grupy społecznej, rozpad więzi nieformalnych, niedomogi w działaniu organizacji formalnych, alkoholizm, rodziny dysfunkcjonalne, wadliwe działania systemu oświatowego i wychowawczego. Do drugiej grupy zaś: nędzę, niesprawiedliwości i konflikty społeczne, nie równy podział bogactw, niski stan zdrowotny społeczeństw, dominację jednej grupy społecznej nad innymi – opierającej się na bogactwie lub posiadaniu siły czy władzy, frustrację wywołaną niespełnieniem podstawowych potrzeb związanych z egzystencją ludzką, masowy wyzysk, nierówność możliwości życiowych i nieszczęścia powodowane przez człowieka, rygorystyczność kodeksów i przepisów prawnych pozostających w niezgodzie z poglądami społeczeństwa, przestarzałe lub nieprzychylne ludziom ustawodawstwa stosowane w sposób sztywny wobec wielu warstw społeczeństwa, pomimo, że faktycznie nie ma możliwości realizacji tego rodzaju przepisów ze względu na odmienności lub zmienioną obyczajowość, tradycje i wartości, albo z powodu konfliktu z przyjętymi i pielęgnowanymi środkami kontroli społecznej, bezrobocie, migracje ze wsi do miasta, konflikty wewnętrzne w kraju, działania wojenne, okupacja wrogiego kraju.