Kompetencje władz publicznych w zakresie organizacji ewakuacji, budownictwa ochronnego i ratownictwa

2. Zasady planowania i koordynacji ewakuacji ludności przez administrację publiczną

Ewakuacja ludności jest jednym ze środków zbiorowej ochrony ludności i ma na celu ochronę życia i zdrowia ludzi. Konieczność jej przeprowadzenia może mieć miejsce w różnych stadiach niebezpiecznego zdarzenia. W praktyce najczęściej przeprowadza się ewakuację osób poszkodowanych lub bezpośrednio zagrożonych (także ich zagrożonego mienia) po wystąpieniu niebezpiecznego zdarzenia (np. pożaru, wybuchu lub innego miejscowego zagrożenia) w obiektach lub zagrożonym terenie. Ewakuacja może mieć charakter prewencyjny, tzn. być prowadzona z terenów i obiektów, w stosunku do których stwierdzono symptomy zbliżającego się zagrożenia, np. związanego z rozprzestrzenianiem się zaistniałych zdarzeń niebezpiecznych (powódź, katastrofa chemiczna) i w takim przypadku mówimy o ewakuacji doraźnej. Zadania w zakresie przygotowania i przeprowadzania ewakuacji oraz przedsięwzięć z nią związanych (np. zapewnienie warunków do przetrwania ewakuowanej ludności, zabezpieczenie ewakuowanego mienia), realizowane są przez wiele podmiotów, których kompetencje określone są w wielu aktach prawnych. W przypadku tego typu skomplikowanych i prowadzonych wielokierunkowo działań konieczna jest ich właściwa koordynacja. Ewakuacja polega na przemieszczeniu się ludności i transporcie mienia z rejonów, w których występują zagrożenia do miejsc bezpiecznych. Z uwagi na uwarunkowania związane z rodzajem niebezpieczeństwa możemy wyróżnić ewakuację I, II i III stopnia. Ewakuacja I stopnia polega na niezwłocznym przemieszczeniu ludności (mienia) z rejonów, w których wystąpiło nieprzewidziane bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego do rejonów bezpiecznych. Realizuje się ją natychmiast po zaistnieniu zagrożenia dla życia, zdrowia, mienia. Organizuje się ją na polecenie szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin. Ponadto może ją także zarządzić osoba kierująca akcją ratunkową na terenie objętym tą akcją. Kierujący akcją ratowniczą jest zobowiązany każdorazowo powiadomić właściwy organ obrony cywilnej o podjętej takiej decyzji, podając w szczególności:

1. rejon, teren, obiekty lub zespół budynków dla którego zarządził ewakuację,
2. rodzaj zagrożenia, który był czynnikiem determinującym ogłoszenie ewakuacji,
3. szacunkową liczbę ewakuowanych. Ewakuacja II stopnia polega na uprzednio przygotowanym przemieszczeniu ludności (mienia) z rejonów przyległych do zakładów, obiektów hydrotechnicznych, ze stref zalewowych oraz rejonów przyległych do innych obiektów stanowiących potencjalne zagrożenie dla ludności (mienia) w przypadku ich uszkodzenia lub awarii. Realizuje się ją w sytuacji wystąpienia symptomów takiego zagrożenia. Ewakuacja III stopnia polega na uprzednio przygotowanym przemieszczeniu ludności (mienia), podczas podwyższania stanu gotowości obronnej państwa. Prowadzona jest w związku z zagrożeniami związanymi z zagrożeniem bezpieczeństwa państwa, kryzysem oraz wojną. Przemieszczanie ludności w drodze ewakuacji powinno odbywać się – jeżeli są takie warunki – w obrębie danej jednostki administracyjnej. Jeżeli zachodzi potrzeba rozlokowania ludności poza jej granicami, wymaga to porozumień i uzgodnień pomiędzy organami władzy tych jednostek administracyjnych. W drodze umów partnerskich sąsiadujące ze sobą jednostki samorządowe mogą uzgodnić dysponowanie wspólnymi systemami łączności, wyszkolonym personelem, specjalistycznym sprzętem itp. Istotne znaczenie dla przebiegu ewakuacji ma partnerstwo publiczno-prywatne (sektor prywatny, organizacje pozarządowe i pomocowe) oraz współpraca z innymi organizacjami rządowymi. Ważnym elementem jest ochrona ochotników, którzy biorą udział w działaniach związanych z ewakuacją. W przypadku ewakuacji I i II stopnia decyzję o jej przeprowadzeniu, w zależności od rodzaju i skali zagrożenia podejmują: a. wójt (burmistrz, prezydent miasta) starosta, wojewoda z obszarów bezpośrednio zagrożonych. b. organy kierujące działaniami w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia (w czasie stanu klęski żywiołowej); w zależności od obszaru objętego klęską są to: • wójt (burmistrz, prezydent miasta) – jeżeli stan wprowadzono tylko na obszarze gminy • starosta – jeżeli stan wprowadzono na obszarze więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu • wojewoda – jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa • minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny (właściwy) minister – jeżeli stan wprowadzono na obszarze więcej niż jednego województwa, c. wojewoda w przypadku zdarzeń radiacyjnych o zasięgu wojewódzkim, d. minister właściwy do spraw wewnętrznych w przypadku zdarzeń radiacyjnych o zasięgu krajowym, e. osoba kierująca akcją ratunkową; w tym przypadku zakres oraz sposób organizacji działań określa organ władzy publicznej. Planowanie na wypadek ewakuacji jest obowiązkiem wszystkich władz odpowiedzialnych za bezpieczeństwo powszechne. Źle przygotowana i przeprowadzona ewakuacja może przynieść więcej szkody niż korzyści, dlatego zarządza się ją w razie takiej konieczności oraz pewności, że w ten sposób zostanie zwiększony poziom bezpieczeństwa. Dla zapewnienia sprawnego i skutecznego przebiegu ewakuacji i sprawnej jej koordynacji konieczne jest przygotowanie planu ewakuacji, jako elementu planu reagowania kryzysowego oraz planu obrony cywilnej. Plan taki winien precyzować zarówno sposób prowadzenia ewakuacji, w zależności od istniejących uwarunkowań, jak i określać zasoby niezbędne do realizacji tego zadania. Warunkiem skuteczności tego planu jest jego aktualność, która weryfikowana musi być poprzez regularnie prowadzoną inwentaryzację zasobów i weryfikację przyjętych rozwiązań. Plan ewakuacji będący elementem składowym Planu Reagowania Kryzysowego powinien określać w szczególności: • obiekty i obszary przewidziane do ewakuacji, w zależności od możliwych do zaistnienia zagrożeń • kryteria wyznaczania osób do ewakuacji, w tym kolejność ewakuacji, osoby które z różnych względów nie podlegają ewakuacji (jeżeli taka sytuacja występuje) • oszacowanie możliwej skali samoewakuacji, w tym kierunków i miejsc przemieszczenia • kryteria podjęcia decyzji o ewakuacji. W kontekście podjęcia decyzji o ewakuacji należy rozpatrywać przede wszystkim możliwość: • wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia i życia stężeń niebezpiecznych substancji chemicznych w wyniku poważnej awarii przemysłowej w zakładzie lub katastrofy związanej z transportem towarów niebezpiecznych • niebezpiecznego dla zdrowia skażenia promieniotwórczego • zalania przez falę powodziową • powstania pożaru wielkoobszarowego, zwłaszcza pożaru dużego kompleksu leśnego lub torfowiska • wystąpienia aktów terroru. Plan ewakuacji (przyjęcia) ludności na szczeblu województwa obejmuje: Plan ewakuacji (przyjęcia) ludności na szczeblu województwa składa się z części graficznej na mapie w skali 1:100 000 oraz części opisowej (legendy). W części graficznej ujmuje się: a. granicę województwa, b. granice jednostek administracyjnych stopnia podstawowego (gmin), c. rejony i obiekty, miejsca zagrożone oraz rejony, z których planuje się ewakuację ludności, d. drogi ewakuacji ludności, e. rejony rozmieszczenia ewakuowanej ludności z podaniem jej liczby, f. pojemność rejonów przyjęcia ludności, g. czasy zakończenia ewakuacji ludności, h. drogi dla ludności przemieszczającej się w ramach samoewakuacji, i. rozmieszczenie elementów organizacyjnych ewakuacji (przyjęcia) ludności, j. rozmieszczenie posterunków regulacji ruchu. W części opisowej (legendzie) ujmuje się: a. cel i zamiar ewakuacji ludności, b. wykaz osób kierujących procesem ewakuacji (przyjęcia) ludności, c. plan alarmowania osób kierujących procesem ewakuacji, d. zestawienie elementów organizacyjnych ewakuacji (przyjęcia) ludności i plan osiągania przez nie gotowości, e. zestawienie liczbowe ewakuowanej ludności (w tym oszacowanie możliwej skali samoewakuacji) z poszczególnych rejonów z podaniem miejsc (rejonów) rozmieszczenia, f. zestawienie środków transportu do zabezpieczenia procesu ewakuacji (przyjęcia) ludności, g. sposób powiadamiania ludności o zarządzonej ewakuacji ludności, h. zestawienie elementów organizacyjnych ewakuacji (przyjęcia) ludności, i. inne niezbędne dane, takie jak sposób zabezpieczenia medyczno – sanitarnego porządkowo – ochronnego i regulacji ruchu. Plan ewakuacji ludności na szczeblu powiatu (miasta): Składa się z części graficznej na mapie w skali 1:50 000 lub planie miasta oraz części opisowej (legendy). Część graficzna obejmuje: a. granice powiatu (miasta), b. granice osiedli mieszkaniowych, c. obiekty (zakłady pracy) stwarzające szczególne zagrożenie dla ludności, d. rejony, z których planuje się ewakuację ludności, e. drogi (ulice) wyznaczone do celów ewakuacji ludności, f. kierunki ewakuacji z podaniem liczby ludności, g. rozmieszczenie punktów ewidencyjno – informacyjnych, zbiórki załadowczych wraz z podaniem czasu ich działania, h. rozmieszczenie posterunków regulacji ruchu, i. czas wyjścia ludności poza obszar, z którego prowadzi się ewakuację. Część opisowa (legenda) obejmuje: a. cel i zamiar przyjęcia ludności, b. wykaz osób kierujących procesem ewakuacji (przyjęcia) ludności i plan ich alarmowania, c. sposób powiadamiania ludności o zarządzonej ewakuacji, d. organizację zabezpieczenia opuszczonych pomieszczeń mieszkalnych, e. zestawienie elementów organizacyjnych ewakuacji i planu osiągania przez nie gotowości, f. zestawienie liczby osób przewidzianych do ewakuacji (w tym oszacowanie możliwej skali samoewakuacji) , g. sposób zabezpieczenia środków transportowych do zabezpieczania ewakuacji, h. inne niezbędne dane. Plan ewakuacji gminy zawiera te same elementy co plan ewakuacji powiatu (miasta) z uwzględnieniem szczebla gminy. Plan przyjęcia ewakuowanej ludności na szczeblu gminy: Składa się z części graficznej na mapie w skali 1:10 000 oraz części opisowej (legendy). Część graficzna obejmuje: a. granicę gminy i sołectw, b. obiekty stwarzające szczególne zagrożenie, c. rejony planowanego rozmieszczenia ludności z oznaczeniem jednostki organizacyjnej kierującej ludność, d. drogi kołowe i kolejowe wyznaczone do przemieszczania ludności, e. rozmieszczenie punktów wyładowczych i rozdzielczych oraz liczba ludności obsługiwana przez te punkty, f. rozmieszczenie posterunków regulacji ruchu, g. czasy zakończenia rozmieszczenia ludności na terenie gminy. Część opisowa (legenda) obejmuje: a. cel i zamiar przyjęcia ludności, b. wykaz osób kierujących procesem przyjęcia ludności i plan ich alarmowania, c. organizację powiadamiania sołectw o przyjęciu ludności, d. zestawienie elementów organizacyjnych przyjęcia ludności i czas ich rozwinięcia, e. zestawienie ludności planowanej do przyjęcia z podziałem na poszczególne sołectwa, f. zestawienie planowanych, niezbędnych środków transportowych do zabezpieczenia przyjęcia ludności, g. organizację zabezpieczenia porządkowo – ochronnego i regulacji ruchu, h. organizację zabezpieczenia medyczno – sanitarnego, i. inne niezbędne informacje.