Omów drogę Polski do integacji z Unią Europejską.

Polska rozpoczęła proces zbliżania do Wspólnot Europejskich jeszcze w II połowie lat 80-tych. Efektem tego było nawiązanie stosunków dyplomatycznych z Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG) we wrześniu 1988 roku. Polska uczyniła to jako pierwszy kraj komunistyczny. Rok później pierwszym ambasadorem akredytowanym w Brukseli został Jan Kułakowski . We wrześniu 1989 roku Polska podpisała z Europejską Wspólnotą Gospodarczą umowę w sprawie handlu i współpracy gospodarczej. W tym samym roku nasz kraj, podobnie jak Węgry, został objęty programem PHARE, w ramach którego najbardziej uprzemysłowione państwa świata skupione w Grupie G-7, przyznały bezzwrotną pomoc na restrukturyzację gospodarek tych państw. Koordynacją pomocy miała się zająć Komisja Wspólnot Europejskich.

Transformacja ustrojowa i ekonomiczna, która dokonywała się w Polsce po roku 1989 umożliwiła pogłębianie procesu integracji. W 1990 roku państwa członkowskie Wspólnot stały się głównym partnerem handlowym dla Polski. Pojawiły się plany przystąpienia do Wspólnot Europejskich. Pierwszym krokiem w tym kierunku było złożenie w maju 1990 rokuwniosku o rozpoczęcie negocjacji dotyczących umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami. Na czele ekipy negocjującej stanął Jacek Saryusz-Wolski.

Polska jako kraj stowarzyszony z Unią Europejską

16 rudnia 1991 roku w Brukseli podpisano Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi oraz ich państwami członkowskimi. Stowarzyszenie nie dawało gwarancji wstąpienia do Wspólnot, ale Polska w preambule do tego dokumentu jednostronnie zadeklarowała, że jej celem dalekosiężnym jest pełne członkostwo w strukturach europejskich. Po zakończeniu długotrwałej procedury ratyfikacyjnej Układ Europejski wszedł w życie w lutym 1994 roku. Wcześniej zaczęła obowiązywać umowa przejściowa liberalizująca stopniowo handel między Polską a państwami członkowskimi. Układ europejski stwarzał ramy do dialogu politycznego, współpracy gospodarczej i kulturalnej oraz ustanawiał podstawy do pomocy finansowej i technicznej dla Polski. Przede wszystkim jednak układ stanowił pomost do dalszej integracji naszego państwa z Unią Europejską (powołaną do życia w 1993 roku na mocy traktatu z Maastricht).

W czerwcu 1993 roku Rada Europejska podczas szczytu w Kopenhadze wyraziła wolę przyjęcia krajów stowarzyszonych do Unii Europejskiej i sformułowała kryteria, które musiały spełnić państwa Europy Środkowej i Wschodniej, aby stać się jej członkami. Kryteria kopenhaskie dotyczyły następujących kwestii:

• kryteria polityczne : osiągnięcie przez państwa kandydujące stabilności instytucji gwarantujących demokrację, rządy prawa, ochronę praw mniejszości i praw człowieka

• kryteria ekonomiczne : funkcjonowanie sprawnej gospodarki rynkowej oraz zdolność do sprostania konkurencji w ramach Unii Europejskiej

• kryterium zdolności : zdolność do przyjęcia obowiązków oraz zdolność do korzystania z praw wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej

Unia Europejska zastrzegła również, że rozszerzenie będzie możliwe pod warunkiem właściwego jej przygotowania na przyjęcie nowych członków i o ile nie zahamuje to tempa procesu integracji europejskiej.

8 kwietnia 1994 roku na szczycie w Atenach minister spraw zagranicznych RP, Andrzej Olechowski złożył na ręce prezydencji greckiej oficjalny wniosek o członkostwo Polski w Unii Europejskiej. Wniosek otworzył drogę do konkretnych działań. W maju 1995 roku Komisja Europejska opublikowała Białą Księgę, w której określono kolejność działań dostosowujących polskie prawo do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej.

Ze swej strony Polska powołała na mocy ustawy Komitet Integracji Europejskiej jako organ naczelny administracji rządowej, który wykonywać miał swoje zadania za pomocą Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej. W styczniu 1997 roku rząd przyjął Narodową Strategię Integracji. W dokumencie tym określono główne cele i drogi dochodzenia Polski do członkostwa w Unii Europejskiej.

Negocjacje akcesyjne

Podczas szczytu Unii Europejskiej w Luksemburgu w grudniu 1997 roku zapadła decyzja o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z sześcioma państwami, w tym z Polską. Aby negocjacje mogły być prowadzone w sposób sprawny i skoordynowany Rada Ministrów powołała pełnomocnika rządu do spraw negocjacji o członkowstwo RP w Unii Europejskiej. Nominację na to stanowisko otrzymał Jan Kułakowski. Ze strony unijnej za rozszerzanie odpowiadał komisarz Gunter Verheugen.

Zgodnie z planem negocjacje rozpoczęły się w marcu 1998 roku od przeglądu polskiego prawa pod kątem zgodności z prawem unijnym. Następnie przystąpiono do ustalania warunków członkostwa w 30 obszarach negocjacyjnych. Najtrudniejsze były problemy rolnictwa, ochrony środowiska, podatków oraz kwestia swobodnego przepływu osób. Dużo emocji budziła sprawa wysokości dopłat do produkcji rolnej oraz długość okresu przejściowego na zakup ziemi przez cudzoziemców. Druga kwestia sporna dotyczyła dostępu Polaków do rynku pracy krajów członkowskich. W tych obszarach wynegocjowano okresy przejściowe. Okresy przejściowe dotyczyły również wielkości emisji zanieczyszczeń i wysokości podatku VAT.

Zamknięcie wszystkich obszarów negocjacyjnych nastąpiło na szczycie w Kopenhadze w grudniu 2002 roku. Rada Europejska podjęła decyzję o rozszerzeniu wspólnoty o 10 krajów, w tym i o Polskę. Traktat akcesyjny podpisano w Atenach 16 kwietnia 2003 roku.

Procedury ratyfikacyjne

Dalsza procedura obejmowała ratyfikację układu przez państwa członkowskie, Parlament Europejski i państwa kandydujące.

Na podstawie artykułu 90 konstytucji polskiej zgodę na ratyfikację traktatu akcesyjnego mógł wyrazić Sejm lub można było w tej sprawie zarządzić referendum. Zdecydowano o zarządzeniu referendum, bowiem elitom politycznym zależało, aby tak doniosła decyzja zyskała silniejszą legitymizację w postaci woli ogółu narodu. Referendum akcesyjne odbyło się 7-8 czerwca 2003 roku. Trwało dwa dni, gdyż chodziło o uzyskanie frekwencji powyżej 50 %, tylko w tym wypadku wynik referendum jest wiążący. W głosowaniu wzięło udział 58,85% uprawnionych. Pytanie postawione społeczeństwu brzmiało : “Czy wyraża Pan/Pani zgodę na przystąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej” . Na to pytanie twierdząco odpowiedziało 77,45 % głosujących. Mimo, że niektóre partie polityczne namawiały do głosowania przeciw polskiej akcesji (przede wszystkim Liga Polskich Rodzin i Samoobrona Andrzeja Leppera ) referendum akcesyjnezakończyło się sukcesem.

1 maja 2004 roku traktat akcesyjny wszedł w życie. Polska, wraz z 9 innymi państwami, stała się członkiem Unii Europejskiej.