Państwowa Inspekcja pracy

Inspekcja pracy w Polsce została powołana 3 stycznia 1919 r. jednym z pierwszych dekretów naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego. Głównym celem Państwowej Inspekcji Pracy jest dążenie do systematycznej poprawy stanu warunków pracy i poszanowania praw pracowniczych w Polsce. P Inspekcja Pracy nie tylko sprawuje kontrolę czy nadzór, ale też prowadzi instruktaż i poradnictwo w zakresie prawa pracy. Kwestie związane z Państwową Inspekcją Pracy reguluje ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 13 kwietnia 2007 r.

Inspekcja pracy w Polsce została powołana 3 stycznia 1919 r. jednym z pierwszych dekretów naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego. Głównym celem Państwowej Inspekcji Pracy jest dążenie do systematycznej poprawy stanu warunków pracy i poszanowania praw pracowniczych w Polsce. P Inspekcja Pracy nie tylko sprawuje kontrolę czy nadzór, ale też prowadzi instruktaż i poradnictwo w zakresie prawa pracy. Kwestie związane z Państwową Inspekcją Pracy reguluje ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 13 kwietnia 2007 r., która zastąpiła ustawę z dnia 6 marca 1981 r. Kwietniowa ustawa jest konsekwencją prezydenckiego projektu, który miał dwa przewodnie założenia: nowa ustawa miała zmienić na tyle strukturę i zadania PIP, by instytucja ta skuteczniej funkcjonowała w zakresie kontroli i nadzoru nad warunkami pracy, PIP miała się stać organem uprawnionym do kontroli legalności zatrudnienia, przejmując tę funkcję od wojewodów. Państwową Inspekcją Pracy kieruje Główny Inspektor Pracy. Jest on powoływany przez Marszałka Sejmu, po zasięgnięciu opinii ROP. Główny Inspektor Pracy sprawuje ogólny nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy w kraju oraz przedkłada właściwym organom oceny, opinie i wnioski w tej dziedzinie. Czynności kontrolne wykonują lub nadzorują podlegli mu inspektorzy pracy. Warto wspomnieć, iż Państwowa Inspekcja Pracy prowadzi własną placówkę szkoleniową – Ośrodek Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy im. Prof. Jana Rosnera we Wrocławiu, do którego należy szkolenie i doskonalenie kadr inspekcji oraz upowszechnianie wiedzy i informacji, a także doradztwo w zakresie ochrony pracy.

Do podstawowych zadań inspekcji pracy należy: kontrola i nadzór przestrzegania przepisów prawa pracy i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia i innych świadczeń, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz kontrola szczegółowych obowiązków z tym związanych, kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców, kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz technologii, uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych albo ich części na zasadach ustalonych w przepisach prawa budowlanego, kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu pod względem spełniania wymagań BHP, podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i eliminowaniu zagrożeń w środowisku pracy, w szczególności analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wnoszenie powództwa, a za zgodą zainteresowanej osoby uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy, wydawanie i cofanie zezwoleń na wykonywanie pracy zarobkowej przez dzieci do lat 16, udzielanie informacji o minimalnych warunkach zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium RP z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej, a także współpraca z urzędami państw członkowskich UE odpowiedzialnymi za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia pracowników, opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy, a także inicjowanie prac legislacyjnych w tej dziedzinie, ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika. Aktywność PIP nie ogranicza się wyłącznie do reagowania na występujące już nieprawidłowości. Coraz większą rolę przywiązuje się do poza kontrolnych form działania – do prewencji i szeroko rozumianej promocji ochrony pracy. Istotne znaczenie mają w tym zakresie informacje o wynikach kontroli inspekcji, przekazywane na konferencjach prasowych w mass mediach. Sami inspektorzy pracy w trakcie szkoleń i podczas kontroli w zakładach pracy rozprowadzają bezpłatnie informatory dla pracodawców i pracowników, a także broszury i ulotki PIP. Znaczną popularnością cieszą się także wyróżnienia Generalnego Inspektora Pracy i konkursy organizowane przez Państwową Inspekcję Pracy, np. przyznawana corocznie przez Głównego Inspektora Pracy nagroda im. Haliny Krahelskiej. Ważną rzeczą której nie wolno pominąć jest to że Państwowa Inspekcja Pracy jest uprawniona do nieodpłatnego korzystania z danych zgromadzonych: w Krajowej Ewidencji Podatników, w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON) prowadzonym przez Prezesa GUS, przez ZUS na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek, w zakresie podlegania ubezpieczeniu społecznemu, w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności (RCI PESEL). Inspektor pracy w dowolnym czasie (o każdej porze dnia i nocy, bez uprzedzenia) może przeprowadzić kontrolę w zakładzie pracy. Zwykle inspektor uzgadnia z pracodawcą termin kontroli. Nie robi tego, gdy takie powiadomienie mogłoby znacząco wpłynąć na wynik postępowania. Zgodnie z ustawą, kontroli PIP podlegają pracodawcy – a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy nie będący pracodawcami – na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące pracę na własny rachunek, bez względu na podstawę świadczenia pracy. Celem takiej kontroli jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, zbadanie przestrzegania przepisów o legalności zatrudnienia, udokumentowanie dokonanych ustaleń. Kontrola jest przeprowadzana w siedzibie podmiotu kontrolowanego oraz w podległych mu jednostkach lub miejscach przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych. Każdy Inspektor Pracy powinien posiadać odpowiednie uprawnienia. Inspektorowi Pracy przysługuje m.in. prawo do: wglądu do dokumentacji zakładu pracy, planów i rysunków technicznych, dokumentacji technicznej i technologicznej, swobodnego wstępu na teren zakładu pracy i do wszystkich jego obiektów – inspektor nie musi posiadać przepustki, jest także zwolniony z rewizji osobistej, nawet jeśli przewiduje ją regulamin pracy w kontrolowanym zakładzie, żądania pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą – obowiązkowi temu podlegają również wszyscy pracownicy lub osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy; inspektor może wzywać i przesłuchiwać te osoby w związku z kontrolą, wyników ekspertyz, badań i pomiarów dotyczących produkcji bądź innej działalności zakładu, wglądu do akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy, wykonywania niezbędnych dla celów kontroli odpisów, zestawień lub wyciągów z dokumentów oraz obliczeń i zestawień sporządzanych na podstawie tych dokumentów, sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie podmiotu kontrolowanego, ich przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej, korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz akredytowanych laboratoriów.
Jeśli inspektor stwierdzi naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia, może nie tylko wydać nakaz natychmiastowego zamknięcia stanowisk pracy stwarzających zagrożenie dla życia pracowników, ale też ukarać pracodawcę mandatem. Za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, takie jak zatrudnienie na umowę cywilnoprawną zamiast na umowę o pracę czy zaleganie z wypłatą pensji, grożą kary od 500 do 1000 zł. Inspektor może dodatkowo nałożyć mandat w wys. 2000 zł w sprawach, w których inspekcja pracy jest oskarżycielem publicznym.

Podstawowymi wykroczeniami w sferze zagadnień ochrony pracy są naruszenia przepisów dotyczących m.in.: -zawierania umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę, -obowiązku potwierdzenia na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę, -stosowania wobec pracowników kar porządkowych, -uprawnień związanych z rodzicielstwem, -zatrudniania młodocianych, -czasu pracy, -trybu rozwiązywania umów o pracę, -naliczania i wypłaty wynagrodzenia oraz innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, -urlopów wypoczynkowych, -wydawania świadectw pracy,

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 589. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz. 141 z późn. zm.)