1Norma prawna- norma narzucona przez władzę państwową i zagwarantowana przymusem prawnym. Przepis prawny- redakcyjna jednostka aktu prawnego. Prawo naturalne- prawo przyrodzone człowiekowi, wypływające z jego ludzkiej natury.
Prawo dobre- stabilne prawo zapewniające człowiekowi bezpieczeństwo i ochronę jego praw. Prawo pozytywne- prawo obowiązujące w danym państwie, czyli ogół norm zachowania ustawionych lub uznanych przez władzę państwową i zagwarantowanych przymusem. Ratyfikacja- zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważnionych do tego organ państwowy(z reguły przez głowę państwa). Jurysdykcja- uprawnienie organu państwa do rozstrzygania spornych spraw. Hierarchia aktów prawnych: 1.Konstytucja (ustawa rządowa), 2.Ustawa, 3.Rozporządzenie mające moc ustawy, 4.Rozporzadzenie(akt wykonawczy), 5.Uchwala(akt wewnętrzny), 6.Zarządzanie (akt wewnętrzny), 7.Akt o najmniejszym znaczeniu prawnym). Język prawny- język, w którym opracowywane są akty normatywne. Język prawniczy- język tworzony przez prawników. Funkcje prawa: Regulacja życia społecznego( utrwalenie ładu społecznego); Wychowawcza( kształtowanie pozytywnych zachowań); Dystrybucyjna( Rozdział dóbr społecznych); Represyjna( Wymierzenie kar za przestępstwa); Kulturotwórcza( utrzymanie ciągłości historycznej narodu i państwa). Gałęzie i dziedziny prawa: Prawo wewnętrzne: P. konstytucyjne- przepisy dotyczące politycznej i społeczno- gospodarczej organizacji państwa ; P. administracyjne- normy regulujące działalność administracji państwowej; P. miedzynarodowe prywatne- normy wskazujące, który system prawny (własny lub obcy) ma być stosowany w danej sprawie ; P. pracy- przepisy dotyczące umowy o pracę, bezpieczeństwa i higienę pracy ; P. rodzinne i opiekuńcze- przepisy normujące stosunki majątkowe i niemajątkowe rodziny ; P. karne- przepisy zawierające zakazy i nakazy, których naruszenie lub niespełnienie zagrożone jest karą ( p. procesowe, p. wykonawcze, p. materialne); P. finansowe- normy regulujące tworzenie i wydawanie publicznych finansów ( p. budżetowe, p. bankowe, p. ubezpieczeniowe, p. finansowania przedsiębiorstw); P. cywilne – przepisy regulujące stosunki osobowe i majątkowe jednostki (p. spadkowe, p. wynalazcze, p. rzeczowe, p. autorskie, p. zobowiązań); Prawo międzynarodowe: P. europejskie- porządek prawny obowiązujący w państwach członkowskich Unii Europejskiej; p. miedzynarodowe publiczne- normy regulujące stosunki międzynarodowe. Prawa człowieka: przyrodzone( człowiek nabywa je przez urodzenie się, a niektóre ma nawet przed urodzeniem); powszechne( przysługują bez wyjątku każdej osobie), niezbywalne( nie można się ich zrzec); nienaruszalne( nie można człowieka pozbawić tych praw). Wybrane elementy prawa polskiego: Prawo karne; Prawo cywilne; Prawo zobowiązań; Prawo spadkowe; Prawo pracy; Prawo administracyjne. Pierwsza generacja: to 3 najważniejsze prawa człowieka- do życia; wolności i własności. Traktuje się je jako prawa podstawowe, wynikające z natury ludzkiej, przyrodzone jego godności, niezależne od tego, jaki stan prawny obowiązuje w danym państwie. Druga generacja: prawa zabezpieczające fizyczny i duchowy rozwój jednostki. Obejmuje swym zakresem prawa społeczne, gospodarcze i kulturalne, zapewniające byt materialny oraz rozwój fizyczny i duchowy np. prawo do pracy i wynagrodzenia. Trzecia generacja: To prawa kolektywne, czyli uprawnienia przysługujące zbiorowościom społecznym, narodom. Organizacje pozarządowe powstające w latach 70: Komitet Obrony Robotników(KOR); Komitet Samoobrony Społecznej KOR(KSS KOR); Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela(ROPCiO); Konfederacja Polski Niepodległej (KPN); Ruch Młodej Polski.
27.06.1919- Powstał Czerwony Krzyż w Polsce. 1990- Powstał w Polsce Amnesty International. 1982/1983- Komitet Helsiński powstał w Polsce. 1989- Konwencja o prawach dziecka.
Przestrzeganie praw człowieka w Polsce: sądy powszechne, Naczelny Sąd Administracyjny, Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz możliwość złożenia petycji lub skargi do Komitetu Praw Człowieka w Genewie i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Amnesty International- występowanie w obronie więźniów politycznych, przeciwko karze śmierci i torturom. Angażuje się w akcje kontroli przestrzegania praw człowieka w konfliktach wewnętrznych. Jedna z najbardziej aktywnych i największych organizacji pozarządowych ochrony praw człowieka .Podstawową formą działalności AI jest redagowanie listów, podpisywanych potem na całym świecie, a adresowanych do władz państwa, w których łamane są prawa człowieka. Organizacja ta utrzymuje bezpośredni kontakt z władzami, zajmuje się też publikowaniem reportów i działalnoscią edukacyjną. Komitet Czerwonego Krzyża- najstarsza organizacją pozarządową. Odgrywa bardzo istotna rolę w tworzeniu i udoskonaleniu prawa humanitarnego. Funkcją Czerwonego Krzyża w czasie pokoju jest pomoc humanitarna niesiona ofiarą klęsk żywiołowych, katastrof, itp. W czasie konfliktów zbrojnych udziela konkretnej pomocy rannych, jeńców oraz ludności cywilnej, wizytuje obozy dla uchodźców. Geneza praw człowieka: Wielka Karta Swobód-1215r; Karta praw Wirginii- 1776r; Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych- 4 lipca 1776r; Deklaracja praw człowieka i obywatela- 26 sierpnia 1789r; Konstytucja 3 maja 1791r; Konstytucja Księstwa Warszawskiego- 1807r. Petycja- pismo zawierające jakąś prośbę, kierowane do władz czy osób na wyższym stanowisku np. w sprawie likwidacji szkoły przez jakąś gminę w danej miejscowości. Skarga- odformalizowany środek kontroli w postępowaniu administracyjnym, który przysługuje każdemu podmiotowi. Państwo praworządne to państwo, które ma stabilne normy prawna wyznaczające stosunki między państwem a obywatelem. Rozwiązanie umowy- rozwiązanie za porozumieniem stron lub wypowiedzenie przez jedną ze stron. Nawiązanie umowy- zawiera się między pracownikiem a pracodawcą. Umowa powinna określać rodzaj, czas, miejsce pracy oraz wynagrodzenie pracownika. Może być zawarta na czas określony , czas nieokreślony, na czas wykonywania danej pracy, na okres próbny.