„Bogurodzica” oraz „Lament świętokrzyski” to najbardziej znane średniowieczne utwory poetyckie. Obydwa są pieśniami religijnymi o tematyce maryjnej. Motyw Matki Boskiej w sztuce średniowiecznej był najczęściej wykorzystywany przez twórców. Nawiązywali oni zarówno do cierpienia Maryi pod krzyżem, jak i zwracali się do Niej z prośbami o wstawiennictwo u Syna. Widzimy zatem, że wykorzystywanie odmiennych motywów kształtowało dwa różne wizerunki Matki Boskiej. Ta swego rodzaju dwoistość Jej natury uwidacznia się również przy analizie „Bogurodzicy” i „Lamentu świętokrzyskiego”. Autor pierwszego utworu ukazał czytelnikowi aspekt boskiej natury, bo Maryja została przedstawiona jako istota boska, niedostępna dla ludzkości, jednak bardzo jej bliska i gwarantująca bezpośredni kontakt z Chrystusem. Struktura „Bogurodzicy” przypomina nam strukturę deesis, czyli kompozycję utworu, w której do Maryja przedstawiona jest jako pośredniczka między błagającym ludem a dobrym Ojcem. Dlatego też w utworze znajdujemy wiele próśb skierowanych do Maryi, która gwarantuje ludziom bezpośredni kontakt z Chrystusem.
„Lament świętokrzyski” z kolei przedstawia nam wizerunek Maryi, która jak każda matka cierpi, patrząc na krzywdę swojego syna. Przedstawiona w tym utworze Maryja wyróżnia się typowo ludzkimi uczuciami. Wizerunek rozpaczającej i cierpiącej pod krzyżem Maryi został stworzony na podstawie wykorzystania przez autora motywu Stabat Mater, przez który uwidocznił on czytelnikowi ludzki aspekt Jej wizerunku. Widzimy zatem, że obydwa należące do liryki maryjnej utwory przedstawiają zupełnie odmienne aspekty natury Matki Boskiej. „Bogurodzica” rozpoczyna się od apostrofy do Matki Boskiej, którą wierni proszą o wstawiennictwo u Jezusa. Maryja, w utworze, jest opiekuńczą, troskliwą i oddaną błagającej Ją o pomoc ludzkości. W utworze zaadresowanych jest do niej mnóstwo próśb, bo Ona, jako Matka Chrystusa została wybrana spośród milionów innych kobiet. Ukazuje to jej wyjątkowość na tle innych , podkreśla czystość , jako dziewicy, co z kolei wpływa na boski aspekt jej wizerunku. Maryja zajmuje szczególne miejsce w realizacji planu zbawienia ludzi, bowiem to Ona ma wpływ na przychylność Chrystusa wobec ludzi, przez jej pośrednictwo między Nim, a grzesznikami. „Bogurodzica” jest utworem, który nie zawiera opisu przeżyć wewnętrznych podmiotu, ponieważ występuje w nim podmiot zbiorowy, który wyraża jedno uczucie : całkowitą ufność względem Matki. Utwór przybiera w pewnym sensie formę modlitwy, która poza wniesieniem próśb do Jezusa, ma za zadanie podkreślić najważniejsze prawdy teologiczne o mocy Jezusa i o majestatyczności Maryi. „Lament świętokrzyski” ukazuje Nam Maryję cierpiącą pod krzyżem na widok męki swego Syna. W tej sytuacji wyróżnia się typowo ludzkimi emocjami i prezentuje zachowanie zwyczajnej kobiety- matki. Jednocześnie w utworze jest ona ukazana, jako podmiot liryczny, który poprzez apostrofę rozpoczynającą pieśń, podkreśla swą bezsilność względem cierpień swego syna. Matka Boża w swym monologu zwraca się do wszystkich ludzi, a w szczególności do innych matek, by wysłuchali jej skarg. Prosząc o współczucie, mówi o swoim cierpieniu i uczuciach, co podkreśla jej tragizm. Zwraca się także do Syna, żeby oddał jej część swojego bólu. Przez to wyraża pragnienie cierpienia razem z Nim i jednocześnie podkreśla ogromną matczyną Miłość, jaką darzy swego jedynego Syna. W swym monologu zwraca się też do Archanioła Gabriela, wyrażając swego rodzaju pretensje, że obiecywał jej radość i szczęście, a tymczasem Ona musi cierpieć. W pełnym żalu zwrocie do Anioła Gabriela wspomina obraz Zwiastowania i wyraża niezrozumienie, dlaczego Ona, jako Matka, musi patrzeć na mękę swego Syna. Przedstawienie bólu Maryi wiąże się także z bólem fizycznym, bo jest Ona zmęczona i bezsilna, co podkreśla dramatyzm sytuacji i cierpienie Matki patrzącej na krzywdę Syna. Sam tytuł utworu wskazuje nam gatunek, do jakiego należy, bowiem jest to lament, ponieważ wyraża ból, cierpienie i krzywdę. Wzbudza u czytelnika współczucie i żal. Podsumowując analizę dwóch utworów należących do liryki maryjnej, możemy stwierdzić, że przedstawione są nam dwa odmienne wizerunki Maryi. Z jednej strony święta, boska i otoczona czcią Bogurodzica, a z drugiej słaba, bezsilna i cierpiąca Matka. Każdy z utworów podkreśla inną ważną cechę maryjną. I tak, kolejno, „Bogurodzica” uwidacznia boską naturę i majestatyczność a „Lament świętokrzyski” – ludzkie macierzyństwo i bezgraniczną matczyną miłość. Warto też zauważyć, że w obydwu tych utworach, Matka Boska pełni inną funkcję, bowiem w „Bogurodzicy” jest ona adresatką próśb ludu, zaś w lamencie, odgrywa rolę podmiotu lirycznego, adresując do ludzkości prośbę o współczucie i okazanie żalu.