POZYTYWIZM *Bolesław Prus „Lalka” - Opowieść o uczuciu, jakie żywił główny bohater Stanisław Wokulski wobec Izabeli Łęckiej, przeplata się z historiami różnych postaci oraz ważnymi kwestiami społecznymi. O ile ze strony Wokulskiego jest ono jasne i czyste (a także mocno wyidealizowane), to kobieta traktuje je raczej jako formę zabawy i możliwość wykorzystania bogactw jej adoratora. Wątek miłosny pokazuje, że uczucia nie są sferą, w której można pozwalać sobie na zabawy i prowadzenie gier. Wyzuta z głębszej wrażliwości Izabela, doprowadza Wokulskiego na skraj wyczerpania psychicznego, na przemian uwodząc go i odrzucając. Przedstawicielka arystokracji była usilnie namawiana przez ojca, by poślubiła człowieka, który będzie w stanie zapewnić jej godny byt. Najlepszym kandydatem był właśnie Wokulski, jednak Łęcka wzdrygała się na samą myśl, że mogłaby wyjść za przedstawiciela niższego stanu i stać się „kupcową”. Postawa ta wydaje się być pozostałością arystokratycznego wychowania, gdyż dawniej miłość była uważana w wyższych sferach za uczucie niepotrzebne. Dla arystokracji lubującej się w wystawnych przyjęciach, rautach i wyjściach do miejsc publicznych (np. teatr) kontrast stanowi biedna część społeczeństwa zamieszkującego Warszawę. Ubóstwo zostało najpełniej przedstawione poprzez naturalistyczny opis Powiśla – części stolicy. Warunki życiowe są tam uwłaczające. Dla ludzi zamieszkujących ten obszar każdy dzień jest walką o przetrwanie. Wszechobecna bieda skutkuje narastającymi patologiami, na czym cierpi całe, postrzegane według Spencerowskiej wizji organicznej, społeczeństwo. Bardzo ważnym problemem ukazanym w „Lalce” jest także rosnący antysemityzm. Żydzi niegdyś byli szanowani i nazywani „Polakami wyznania mojżeszowego”. Później stosunek do nich zaczął się diametralnie zmieniać. Widziano w nich przede wszystkim chęć wykorzystywania i oszukiwania polskiego społeczeństwa, a ich zaradność i gospodarność budziły niechęć i zazdrość. Bardzo ważnym problemem ukazanym w „Lalce” jest także rosnący antysemityzm. Żydzi niegdyś byli szanowani i nazywani „Polakami wyznania mojżeszowego”. Później stosunek do nich zaczął się diametralnie zmieniać. Widziano w nich przede wszystkim chęć wykorzystywania i oszukiwania polskiego społeczeństwa, a ich zaradność i gospodarność budziły niechęć i zazdrość. Bohaterowie: -Wokulski- pełen sprzeczności czterdziestopięcioletni mężczyzna, któremu – pomimo naprawdę wielu przeszkód – udało się odnieść spektakularny sukces finansowy. należy do grona osób pracowitych, wytrwałych, zdolnych do wyrzeczeń i bardzo gospodarnych. To właśnie te cechy otworzyły mu drogę do majątku, na którą wszedł po powrocie z zesłania. Bohater zawarł małżeństwo z rozsądku, by zdobyć udziały w sklepie Minclów. -Izabela Łęcka- córka Tomasza Łęckiego – byłą reprezentantką arystokracji i obiektem uczuć Stanisława Wokulskiego. Zewnętrznie wyglądała na szczególnie piękną kobietę – wysoką, o niemal idealnej figurze, bujnych blond włosach, niebieskich oczach i prostym nosku. Jej życie biegło zupełnie odmiennym rytmem niż to, jakie wiodą inni ludzie. Przede wszystkim było wypełnione przez kaprysy i zachcianki, które były prędko zaspokajane. Łęcka nie doświadczyła nigdy pracy, a większość czasu spędzała w rzeczywistości salonowej. -Tomasz Łęcki- mężczyzna mający już ponad sześćdziesiąt lat. Ojciec Izabeli był niski i grubawy. Jego oblicze ozdabiały białe wąsy oraz włosy tego samego koloru. Chociaż taki wygląd raczej nie budzi respektu, to arystokrata nadrabiał to swoim zachowaniem. Po mieście przechadzał się dumny, z podniesioną głową, aż ludzie zmuszeni byli schodzić mu z drogi. -Ignacy Rzecki- jedna z barwniejszych i sympatyczniejszych osób. Cechowało go niezwykle idealistyczne podejście do świata. Bardzo mocno wierzył w wielką rolę wykonywanej przez siebie pracy, a wypełniał ją nie tyle z poczucia obowiązku, co z miłości do Wokulskiego i sklepu. W dodatku był wielkim miłośnikiem Napoleona Bonaparte i wciąż miał nadzieję, że historia da ludzkości jeszcze jednego takiego męża, który będzie w stanie zmienić obraz świata. -Julian Ochocki- reprezentuje postawę „idealisty naukowego”. Młody i sympatyczny mężczyzna podporządkowuje swoje życie badaniom i odkryciom. Mówi, że w miłości byłby szczęśliwy tylko wtedy, gdyby udało mu się znaleźć kobietę o podobnych zainteresowaniach. Jego największym marzeniem jest skonstruowanie latającej maszyny. -Doktor Szuman- żydowski lekarz i przyjaciel Wokulskiego. Najwięcej czasu zajmowało mu badanie włosów, któremu poświęcił się do tego stopnia, że prosił głównego bohatera, by ten przywoził mu je ze swoich zagranicznych podróży. Szuman, posiadając dosyć znaczny majątek, leczył ludzi za darmo, co było przejawem jego wspaniałomyślności. -Kazimierz Starski- krewny Łęckiej, młody przedstawiciel arystokracji. Utracił swój majątek i postanowił poszukać szansy na bogaty ożenek. Życie upływało mu na uwodzeniu kobiet. Był człowiekiem bezczelnym, pozbawionym zasad moralnych i traktował innych przedmiotowo. -profesor Geist- paryski uczony. Swoje życie podporządkował nauce, przeznaczając na prowadzone badania każde pieniądze. Jego sukcesem jest odkrycie metalu lżejszego od powietrza. Doskwiera mu samotność i niezrozumienie ze strony otoczenia. *Fiodor Dostojewki „Zbrodnia i Kara” - powieść wielowątkowa, poruszająca rozmaite problemy i zagadnienia. Rodion Raskolnikow dopuścił się zbrodni, ponieważ miał bardzo trudną sytuację finansową. Bohater zabija lichwiarkę i okrada ją z pieniędzy. Nie wszystko jednak układa się po jego myśli. Raskolnikow odczuwa wyrzuty sumienia, nie może poradzić sobie z dokonaną zbrodnią. Dręczą go natrętne myśli, ma dziwne sny. Nie jest tak łatwo, jak mężczyzna to sobie wyobrażał. Powieść pokazuje człowieka, który postąpił wbrew swojej naturze. Pokazuje również prawdy uniwersalne i ponadczasowe. Każdy winowajca musi ponieść konsekwencje złych uczynków. Opowieść o Raskolnikowie jest manifestacją rozdźwięku między ideologią chrześcijańską a nietzscheańską. Poglądy początkowo wyznawane przez głównego bohatera wydają się być zbliżone do poglądów niemieckiego filozofa, Fryderyka Nietzschego, który zapowiadał narodziny nadczłowieka – istoty rozwiniętej moralnie, duchowo i fizycznie. Inny sposób myślenia reprezentuje prostytutka Sonia. Wierzy ona w Boski porządek świata i nakłania Raskolnikowa, by ten przyznał się do zbrodni. Ma nadzieję, że odpokutowanie winy pomoże mu odnaleźć wewnętrzny spokój. Autor pokazuje, że znacznie trudniejszą metodą pokuty jest pokuta duchowa. Ukazuje także granice wytrzymałości ludzkiej psychiki, która nie jest w stanie znieść wszystkiego. Raskolnikow najpierw nie radzi sobie ze swoim ubóstwem, a później z popełnioną przez siebie zbrodnią. Świat „Zbrodni i kary” nie jest pozbawiony pozytywów. Taką rolę pełni miłość – uczucie, dzięki któremu główny bohater dostał impuls do zmiany. Bohaterowie: -Rodion Raskolnikow- główny bohater, młody mężczyzna, który z powodu problemów finansowych popełnia zbrodnie, dopuszcza się kradzieży i morderstwa. Bohater to postać złożona, niejednoznaczna, w dodatku niezwykle refleksyjna. Po popełnieniu zbrodni życie Raskolnikowa diametralnie się zmienia. Mężczyzna ma wyrzuty sumienia, czuje się prześladowany i obserwowany. Dręczą go natrętne myśli i dziwne sny. -Sonia- ukochana Raskolnikowa, jej ojciec jest alkoholikiem, a sama bohaterka, aby przeżyć, trudni się prostytucją. To kobieta piękna, o niebieskich oczach, która przyciąga uwagę mężczyzn. Choć wydaje się pozbawioną moralności postacią, jest wręcz przeciwnie. Sonia jest prawdziwą chrześcijanką, która kocha Boga i bliźnich. Nigdy nie przestaje wierzyć w drugiego człowieka, poszukuje w nim dobrych cech. Pracuje na ulicy, aby utrzymać swoje rodzeństwo, wierzy jednak, że kiedyś będzie była dobrze i uczciwie. Kiedy zakochuje się w Raskolnikowie robi wszystko, aby mu pomóc i sprowadzić go na dobrą drogę. Dziewczyna jest przykładem osoby o wielkim sercu , wzorem pokory i lojalności. -Arkadiusz Swidrygajłow- to mężczyzna, który fascynuje się Raskolnikowem. Jego zachowanie wzbudza w nim ciekawość i dlatego decyduje się na śledzenie go. Wynajmuje pokój blisko bohatera i każdego dnia go obserwuje. Mężczyzna nie jest postacią pozytywną. Był hazardzistą, lubił się napić, zdarzało mu się bić żonę. Poznanie życie podejrzanego Raskolnikowa jest jego dziwną potrzebą, zaspokojeniem popędów. -Dunia- młodsza siostra głównego bohatera. Dziewczyna zdobyła doświadczenie, które pozwoliło jej na znalezienie dobrej pracy. Wszystkie pieniądze bohaterka oddaje rodzinie, bardzo o nią dba i jest osobą wrażliwą. Kiedy traci swoją posadę wiąże się z bogatym mężczyzną, chociaż go nie kocha. Czyni to dla swojej rodziny, ponieważ pragnie jej pomóc. Dunia to bohaterka gotowa do wszelkich poświęceń dla bliskich osób. *Eliza Orzeszkowa „Gloria Victis” - W swej noweli Eliza Orzeszkowa ukazała wagę powstania styczniowego, które dla młodych Polaków nie znaczyło już tyle, ile wcześniej, a pamięć o powstańcach powoli zacierała się. Przyroda będąca świadkiem śmiertelnej ofiary, jaką ponieśli Polacy, nie oddaje czysto historycznej prawdy tego czasu, ale samą jej esencję. Opowieść dotycząca minionych lat, mogiła, która stoi dawno zapomniana w lesie, sugerują, że bohaterstwo poległych staje się bladym echem przeszłości. Zachowanie personifikowanej natury wobec powstania i jej ofiar świadczy na niekorzyść człowieka i jawi się jako kontrast do świata ludzi, którzy w podzięce za walkę o niepodległość kraju, odpłacili zapomnieniem. Opowieść zawarta w dziele opowiedziana jest przez niezwykłego narratora. Las, który był miejscem opisanych wydarzeń relacjonuje ich przebieg wiatrowi, który po długiej nieobecności w tych stronach, ciekaw był tego, co zaszło. Bohaterowie: -Marian Tarłowski- młody człowiek, który przybył na Podlasie, by przekazywać swoją wiedzę prostym ludziom. Marian jest człowiekiem nauki, to osoba wątła fizycznie, wygląda jak chłopiec, a nie jak mężczyzna. Kiedy wybucha powstanie, Marian jak inni młodzi ludzie, postanawia walczyć. Nie lubi zabijać, brzydzi się wojną i przemocą, ale rozumie, że to konieczne, by Polska odzyskała niepodległość. -Jagmin- potomek szlacheckiej rodziny z Litwy. Jest młody, silny, odważny, w opisie autorki wygląda jak starożytny bohater. Zostaje dowódcą powstańczej jazdy. Bohater zakochuje się w siostrze przyjaciela, ale uczucie nie ma szans, by się rozwinąć – Jagmin i Marian muszą dołączyć do powstańczego oddziału. Jagmin obiecuje Anieli opiekować się jej bratem. -Aniela Tarłowska- siostra Mariana. Delikatna i krucha jak brat, bardzo do niego podobna. Przyjechała razem z nim na litewską wieś. Bardzo martwi się wybuchem powstania, ponieważ nie chce, by Marianowi przytrafiło się coś złego, ale rozumie, że mężczyźni nie mają wyjścia – muszą walczyć w powstaniu, bo tego wymaga dobro ojczyzny. Po klęsce oddziału odwiedza powstańczą mogiłę w lesie i stawia na niej krzyż. -Romuald Traugutt- dowódca powstańczego oddziału. Traugutt przedstawiony w „Gloria victis” to człowiek dojrzały, świadomy odpowiedzialności jakiej się podjął, pełen poświęceń – zostawia rodzinę, by iść na wojnę. Bohaterstwo i wybitne zdolności nie pozbawiają go cech ludzkich, umie się śmiać. *Maria Konopnicka „Mendel Gdański” - opowieść o Żydzie, który od lat mieszkał w Warszawie. Mendel był zżyty ze swoimi sąsiadami i nie doświadczał żadnych przejawów agresji. Jednakże pewnego dnia jego wnuk powrócił do domu bez czapki zgubionej podczas ucieczki przed wyśmiewającym się z niego chłopcem. Następnie do domu głównego bohatera przychodzą ludzie, którzy przepowiadają nasilającą się nienawiść do Żydów. Taką osobą jest na pewno zegarmistrz. Mendel przeprowadził z nim rozmowę, ale dowiedział się tylko tyle, że Żydów mają bić za to, że są Żydami. Mężczyzna zarzucał ludziom wyznania mojżeszowego obcość, chytrość i krętactwo. Oczywiście Mendel próbował wyjaśnić zegarmistrzowi jego błąd, ale było to niemożliwe, przecież „Żyd zawsze Żydem…” Dzień później do warsztatu przybył student, który potwierdził informacje o antyżydowskich nastrojach. Wkrótce pod dom Mendla nadciągnęły „żądne sprawiedliwości” tłumy. Z pomocą przyszły sąsiadki i przyniosły obraz Matki Boskiej. Agresorzy mieli nie atakować domów, jeśli widzieli w nich chrześcijańskie obrazy. Mendel jednak nie zgodził się i zaznaczył, że nie wstydzi się swego pochodzenia. Zachowanie takie rozsierdziło tłum, który zaczął rzucać kamieniami. Raniony został wnuczek Mendla, ale nie stało się nic więcej, ponieważ zainterweniował student i tłum oddalił się. Od tego czasu wielkie zmiany zaszły w sercu Mendla, z którego uleciała cała miłość, pielęgnowana przezeń od 67 lat – miłość do miejsca swego zamieszkania. Autorka ukazała poglądy sporej części społeczeństwa. Reprezentuje ją zegarmistrz, który przynosi wiadomość o pogromach. Mendel zupełnie nie przystaje do stereotypowych wyobrażeń o ludziach wyznania mojżeszowego. Nie jest dorobkiewiczem, nie zajmuje się bankowością lub lichwą. Stereotypowe postrzeganie ludzi często bywa błędne. Niestety potęga tłumu jest większa. Bohaterowie: -Mendel- główny bohater, pochodzi z rodziny żydowskiej. Prowadził zakład introligatorski, pracował uczciwie utrzymując siebie w swojego jedynego wnuka. Jest bardzo szanowany przez wszystkich za swoją dobroć i życzliwość wobec ludzi. Czujący się Polakiem został zraniony i jego miłość do duchowej ojczyzny umiera. Jest człowiekiem dumnym i odważnym. Nie ukrywa swego pochodzenia w obawie przed bandytami, którzy mogą zrobić krzywdę jemu lub Kubie. -Kuba- wnuczek Mendla, uczeń szkoły w miasteczku. Jest spokojnym i dobrym dzieckiem. Bardzo kocha dziadka, który jest jedynym jego opiekunem i cała rodziną. Od starca uczy się samych wartościowych rzeczy. Jednak zaczynają go spotykać przykrości ze strony rówieśników. Słowem i czynem zostaje brutalnie potraktowany przez chłopca, któremu nie podoba się, że pochodzi z rodziny żydowskiej. To wielka przykrość i cierpienie dla niewinnego chłopca. -Zegarmistrz- jeden z sąsiadów Mendla, który swój zakład prowadzi obok introligatorni Żyda. Mimo iż nie bierze udziału w agresji tłumu, to jednak okazuje się, że nie jest wcale lepszy od tej zezwierzęconej hordy. Nie traktuje Mendla jako prawdziwego obywatela polskiego, ale obcego, który nie może rościć sobie prawa do nazywania siebie Polakiem. Wytyka starcowi stereotypowe przywary żydowskie, jak chytrość, spryt, interesowność, które nijak się mają do rzeczywistości. -Student- jedna z osób, które stają po stronie niewinnego Mendla. Jako przyszły inteligent jest doskonałym przedstawicielem tej klasy społecznej. Nie podziela nastrojów antysemickich, które panoszą się w mieście, śmiało staje w bezpośredniej obronie Żyda, zasłaniając go własną piersią, czym udowadnia swą mądrość i dobroć. Gdy Kubuś zostaje trafiony kamieniem, zostaje przy dziecku i opiekuje nim, widząc, że Mendel po całym zajściu również został ciężko ranny, tyle że duchowo. *Bolesław Prus „Kamizelka” - Narrator opowiada, iż kupił od pewnego ulicznego handlarza starą kamizelkę. Wzruszyła go historia tego ubrania, dlatego też postanowił je nabyć. Kamizelka należała kiedyś do urzędnika, który w odrapanej kamienicy mieszkał wraz z żoną, nauczycielką. Małżeństwo wiodło żywot skromny, ale bardzo szczęśliwy. Niestety wszystko zmieniło się, gdy u mężczyzny zdiagnozowano gruźlicę. W tamtym czasie była ona nieuleczalna, dlatego urzędnikowi dawano już niewiele czasu. Jego żona zrezygnowała z pracy by zająć się ukochanym. Kobieta widząc jak jej mąż marnieje w oczach postanawia z dnia na dzień przeszywać mu guziki, aby ten myślał, że wszystko jest w porządku. Urzędnik wierzył, że ma jeszcze szanse, ponieważ jego waga nie zmienia się. Wkrótce potem umiera. Kamizelka jest symbolem ogromnej miłości. Nowela pokazuje, jak bardzo człowiek może kochać drugą osobę i jak wiele jest w stanie dla niej zrobić. Historia miłości wzrusza i jednocześnie skłania do refleksji. Życie jest kruche i ulotne, nic nie jest nam dane na zawsze. Dlatego też powinniśmy cieszyć się każdą chwilą z bliskimi, doceniać to, co dobre i czerpać z życia pełnymi garściami. *Henryk Sienkiewicz „Potop” – powieść historyczna, której wydarzenia zostały ukazane w czasach inwazji Szwedów na Polskę. Pokazuje w jaki sposób narodowi udało się odeprzeć agresję wroga. W utworze można odnaleźć panoramę siedemnastowiecznego społeczeństwa polskiego. Najbardziej opisana jest magnateria i szlachta, czyli klasy społeczne decydujące o losach kraju. Mniej znaczące warstwy społeczne (mieszczaństwo, chłopstwo) w „Potopie” zostały przedstawione w sposób ogólny. Jednak autor podkreśla ich męstwo, pokazując ich w wielu starciach zbrojnych, gdzie wcale nie ustępowali odwagą szlachcie. „Potop” jest także bardzo barwnym zapisem obyczajowości polskiej, charakterystycznej dla ówczesnej szlachty i magnaterii. Również zewnętrzny wygląd bohaterów jest wyrazem zwyczajów tamtych lat i stanowi nawiązanie do kultury sarmackiej. Postaci noszą charakterystyczne kontusze, pasy słuckie, nie odstępują od ich ulubionej broni – szabli. Trzeba zaznaczyć, że autor przedstawił sarmatów w pozytywnym świetle, zupełnie odcinając się od zarzutów, jakie stawiało im oświecenie. Bardzo ważnym problemem poruszonym w „Potopie” jest kwestia patriotyzmu. Poprzez nawiązanie do jednego z krytycznych momentów w historii Polski, autor chciał wpłynąć na ludzi żyjących w jego epoce. Przyświecał mu idealistyczny zamiar „pokrzepienia serc”, który zrealizował dzięki przedstawieniu bohaterów kierujących się w życiu przede wszystkim miłością do ojczyzny. Jedną z ważniejszych walk opisanych w powieści Sienkiewicza jest obrona klasztoru na Jasnej Górze, której dowodził Ojciec Augustyn Klemens Kordecki - przeor klasztoru Paulinów.