Do prezentacji wizerunku Sarmaty w lit. i mal. wybrałem 3 przykłady. Pamiętniki Paska, Potop H. Sienkiewicza oraz obraz Jana piotra norblę de la guldena portret szlachcica. Wiek xvii to okres baroku. Na terenie Polski powstała jego specyficzna odmiana łącząca elementy zachodnioeuropejskie z wpływami orientalnymi oraz rodzimymi polskimi tradycjami. Nazwano go barokiem sarmackim. Sztuka, piśmiennictwo, i obyczajowość sarmacka uważane są za najbardziej typowe dla Rzeczypospolitej szlacheckiej. Postać szlachcica sarmaty stała się jedną z najbardziej popularnych postaci w naszej literaturze i dlatego uważam, że warto ją bliżej poznać. Sarmatyzm to bogate zjawisko obejmujące obyczaj światopogląd i rodowód. Punktem jego wyjścia jest legenda wg, której szlachta polska pochodzi od starożytnego rodu sarmatów, dzielnych jeźdźców uzbrojonych w łuki i miecze. Jedno z plemion sarmackich miało przywędrować nad Wisłę i obrócić miejscową ludność w niewolników dając początek narodowi szlacheckiemu. Te fantastyczne teorie uzasadniało przekonanie polskiej szlachty o jej wyższości nad innymi stanami i narodami, do prawa nieograniczonej [złotej wolności]. Polscy Sarmaci chętnie przypisywali sobie dumę, waleczność i patriotyzm. Wiara w wyższość własnego narodu nabierała cech religijnych. Polacy którzy powinni być katolikami, mieli być nowym narodem wybranym którego dziejową misją jest obrona Europy krzyża przed azjatyckim półksiężycem. Powstało również słynne hasło –Rzeczypospolita przedmurze chrześcijaństwa. W dziedzinie obyczaju cechą charakterystyczną była skłonność do przesady w gestach, zachowaniach, strojach. Do swojej prezentacji Sarmaty w malarstwie wybrałem obraz Jana piotra norblę. Ten francuski malarz żył na przełomie 18 i 19 wieku. Do Polski został sprowadzony przez Czartoryskich. Po osiedleniu się w Warszawie odtwarzał życie polskie. Przedstawiona tu postać doskonale odzwierciedla cechy 17 wiecznego szlachcica. Zajmuje on centralne miejsce, wypełnia sobą cały obraz. Z jego postawy bije przeświadczenie o własnej ważności. Jedną rękę ma uniesioną ze skierowanymi do środka dłoni palcami. Daje do zrozumienia, że wszystko chce wziąć w garść, zapanować nad rzeczywistością. Drugą rękę oparł na szabli podkreślając swoje szlachectwo. Odświętny jego strój składa się z żupana na który włożony jest kontusz, przepasany pasem zakończonym frędzlami. Buty posiadają długie zawinięte do góry nosy na wzór turecki. Na głowie ma nasuniętą na bok konfederatką- sukienną czapką bez daszka z futrzanym otokiem. Strój ten przypomina teatralny kostium. Jest bajecznie kolorowy z przewaga barw jaskrawych czerwieni, błękitu i żółci oraz złota. Bogato dekorowana jest także broń która nie nadaje się do walki. Tło obrazu stanowią zabudowania dworku szlacheckiego. Nasz bohater stoi zdecydowanie, na lekko rozstawionych nogach, widać ze czuje się właścicielem swoich dóbr których będzie bronić za wszelką cenę, idealnie pasuje do niego powiedzenie „szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie”. W baroku rozkwitła również moda na pamiętniki, głównie o tematyce wojennej. Najlepsze zostawił po sobie szlachcic z Rawskiego, Jan Chryzostom Pasek urodzony w roku 1636 zmarły w1701, wychowanek szkół jezuickich. W młodym wieku zaciągną się jako towarzysz pancerny do chorągwi Stefana Czarnieckiego, bił się z wojskami Rakoczego, brał udział w wyprawie do Dani oraz w wojnie z Moskwą. Po kilku latach służby wojskowej osiadł na roli w Krakowskiem. Gospodarował, jeździł ze zbożem do gdańska, polował, procesował się z sąsiadami, tłukł się po sejmach i sejmikach, awanturował, hulał i pił. Jego pamiętniki składają się z dwóch części-pierwsza przedstawiająca życie żołnierskie i druga postać ziemianina. Razem stanowią autoportret sarmaty. Pasek jest typowym Polskim szlachcicem 17 wieku, który charakteryzował się głupotą umysłową, egoizmem, brakiem moralności, skłonnością do pieniactwa, bójek i pojedynków, nie przestrzeganiem zakazów, brakiem wojskowej karności. Wykazywał brak troski o losy kraju. Miał przekonanie o wyższości swojej klasy nad innymi. Jego religijność była powierzchowna połączona z wiarą w zabobony. I chociaż nie brak mu fantazji rycerskiej, waleczności, poczucia honoru, był jednak jednostką raczej szkodliwą niż pożyteczną jak ogół ówczesnej szlachty. Język pamiętników paska jest żywy plastyczny pełen makaronizmów elementów gwarowych i przysłów. Jako wychowanek jezuitów potrafi też mówić językiem wyszukanym
Zalety pamiętników jako źródła wiedzy docenili w przyszłości wybitni twórcy naszej literatury miedzy innymi Mickiewicz, Fredro i Sienkiewicz. H. Sienkiewicz pisał trylogie w latach 80 19 wieku. Okres długoletniej niewoli, pamięć o klęskach kolejnych powstań spowodowały że ówczesne społeczeństwo polskie potrzebowało literatury podtrzymującej na duchu. Akcję trylogii pisarz umieścił w wieku 17 a potopu w czasie wojen polsko szwedzkich. Aby oddać klimat epoki, sumiennie studiował źródła historyczne. Zbiorowym bohaterem uczynił średnio zamożną szlachtę polską,. Już od pierwszych stron nie mamy wątpliwości że Andrzej Kmicic i jego kompania reprezentują najgorsze jej cechy; awanturnictwo, pijaństwo, głupotę umysłową, brak moralności, samowolą. Uważali jednak że zasługi wojenne dają im prawo do takiego postępowania. Kmicic w początkowej części potopu to typowy polak Sarmata którego znamy z pamiętników paska. Postępował zgodnie z dewizą[cytat1]. Jest też doskonałym dowódcą, świetnym żołnierzem i na swój sposób religijnym katolikiem. I o ile realny Pasek do końca opisywanego życia nie zmienił się, o tyle Andrzej Kmicic jako bohater powieści historycznej przeżył moralny przełom, wyrzekł się prywaty i poświęcił dla dobra ojczyzny. Szczególne miejsce w Potopie zajmuje Zagłoba. Jest on uważany za postać najpełniej reprezentujący polski sarmatyzm. Pijak i żarłok, znakomity gawędziarz i kłamca, jednocześnie sprytny i inteligentny potrafi podstępem wybrnąć z trudnej sytuacji. Obraz szlachty sarmackiej w potopie jest z pewnością wyidealizowany. Chociaż są tu przykłady błędów i zepsucia moralnego, jednak jest tu nieporównanie więcej ludzi dzielnych, szlachetnych i honorowych niż po stronie szwedzkiej. Dominuje patriotyzm, rycerska fantazja połączona ze wyróżnianiem narodowości polskiej i wiary katolickiej. Wybrane przykłady z malarstwa i literatury oddają wierny obraz sarmaty. Jego literacka postać na przestrzeni lat uległa zmianie. Wady, które opisał pasek stały się początkiem samowoli szlacheckiej i doprowadziły do upadku niepodległości. Natomiast Sienkiewicz ukazał, że w sytuacji zagrożenia ze strony wroga potrafi zjednoczyć się, przezwyciężyć swoje wady i stanąć w obronie ojczyzny.