Zapoczątkowane w latach osiemdziesiątych przy aktywnym udziale Polski, przemiany w Europie Środkowo-Wschodniej doprowadziły do zakończenia globalnej konfrontacji na linii Wschód-Zachód. Powstały sprzyjające warunki do realizacji wolnościowych i demokratycznych aspiracji narodów. Polska wraz z innymi państwami byłego bloku państw komunistycznych stała się znaczącym podmiotem współkształtującym proces integracji europejskiej. Członkowstwo najpierw w programie Partnerstwo dla Pokoju później w Sojuszu Północnoatlantyckim w sposób istotny zmieniło geopolityczną i geostrategiczną pozycję Polski. Stała się częścią skutecznego systemu obronnego, gwarantującego bezpieczeństwo i stabilny rozwój każdemu sojusznikowi. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej jest wyrazem chęci równego, stabilnego, bezpiecznego rozwoju gospodarczego i społecznego. Dziś Polska działa w złożonym i rozbudowanym środowisku międzynarodowym. Jako państwo członkowskie silnych politycznie, militarnie i gospodarczo organizacji Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej – staje się coraz bardziej liczącym się uczestnikiem współpracy międzynarodowej. Członkostwo w NATO i UE zapewniły Polsce wysoki poziom bezpieczeństwa i stały się jednym z podstawowych gwarantów jej pozycji międzynarodowej. Lecz nic nie jest dane raz na zawsze. Porządek międzynarodowy raz ukształtowany nie jest zastygłą formą nie do ruszenia. Rozwój sytuacji międzynarodowej, oprócz korzystnych zmian, niesie za sobą nowe wyzwania i zagrożenia dla pokoju i stabilności międzynarodowej. Trzeba je umieć trafnie odczytywać i skutecznie stawiać im czoła. Wyrazem podejścia do spraw bezpieczeństwa naszego kraju jak i środowiska międzynarodowego są strategie bezpieczeństwa naszego kraju. Przekształcenia mające miejsce w Polsce na początku lat 90 ubiegłego wieku doprowadziły do konieczności określenia własnej strategii bezpieczeństwa. W 1990 powstała doktryna obronna Polski, która jednak wypełniała w pełni założeń jakie w pełni byłyby zadowalające. Wciąż wyrażała chęć przynależności do Układu Warszawskiego. W roku 1992 po rozpoczęciu rozmów z NATO i Unią Europejską o chęci członkowstwa w tych organizacjach w Polsce zostaje sporządzony dokument Strategii Bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej, określająca zagrożenia i sposoby ich zapobiegania na tamten okres. W roku 2000 po wejściu Polski w struktury NATO w Polsce powstaje kolejna strategia bezpieczeństwa. Błędem było jednak, że powstała dopiero po wejściu, gdyż Strategia Bezpieczeństwa NATO stanowi wypadkową strategii poszczególnych państw członkowskich, Polska na wstępie nie miała nic co mogłaby wnieść do strategii NATOwskiej. Tego błędu nie popełniono wstępując do Unii Europejskiej i już w 2003 roku powstała kolejna Strategia Bezpieczeństwa RP, która zastąpiła w 2007 roku obowiązujące jeszcze do dziś Strategia Bezpieczeństwa RP. We współczesnej literaturze przedmiotu możemy wyróżnić dwa rodzaje zagrożeń: zagrożenia klasyczne- czysto militarne wynikające z prowadzenia wojny między państwami; zagrożenia asymetryczne (nietypowe) nieprzewidywalne co do miejsca, czasu sposobu realizacji oraz podmiotu dokonującego konkretnego ataku. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej z 2003 roku jednoznacznie wskazuje na zagrożenia asymetryczne. Jest to niewątpliwie związane z atakiem terrorystycznym w Stanach Zjednoczonych 11 września 2001 roku. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń o charakterze globalnym zawartym w rozdziale „Nowe wyzwania” jest zorganizowany terroryzm międzynarodowy. Polska jak i inne państwa euroatlantyckie, według autorów strategii, poprzez przynależność do NATO jak i udział w misjach stabilizujących w Afganistanie jest bezpośrednio narażona na atak terrorystyczny. Działania terrorystów nastawione są na maksimum destrukcji. Przekonać się o tym mogliśmy pośrednio na naszej skórze gdy obywatele naszego kraju zginęli w ataku terrorystycznym w Londynie. Występuje także bezpośrednie zagrożenie ataku na nasze kontyngenty wojskowe stacjonujące w Afganistanie w ramach sił NATO. Kolejnym bardzo istotnym zagrożeniem wymienionym w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP z 2003 roku jest proliferacja broni masowego rażenia oraz środków jej przenoszenia. Zjawisko rozprzestrzeniania broni masowego rażenia oraz komponentów i technologii do jej produkcji postrzegane jest aktualnie, obok globalnego terroryzmu, jako jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla bezpieczeństwa światowego, regionu euroatlantyckiego jak i samej Polski. Zainteresowanie Polski jak i innych państw zaangażowanych w kontrolę rozwoju zbrojeń skupia się zarówno na kontroli wysiłków państw podwyższonego ryzyka, w zakresie pozyskiwania towarów i technologii do ich produkcji, jak również działalności ponadpaństwowych grup terrorystycznych (np. Al-Qaidy) zainteresowanych wejściem w posiadanie środków umożliwiających przeprowadzenie zmasowanego ataku. Zmiany ustrojowe w naszym kraju po 1989 r. znalazły swoje odbicie w sytuacji gospodarczej. W chwili obecnej, Polska nie jest objęta żadnym embargiem, co oznacza, że podmioty polskie mogą swobodnie uczestniczyć w światowym handlu, w każdym sektorze i każdej branży. Rodzi to ryzyko pojawienia się w naszym obszarze gospodarczym podmiotów zainteresowanych pozyskiwaniem towarów i technologii o znaczeniu strategicznym, w celu zaopatrywania w nie państwowych i ponadpaństwowych ośrodków, pracujących na rzecz rozwoju lub produkcji broni masowego rażenia oraz środków jej przenoszenia. Świadomość tego zagrożenia spowodowała, że, wzorem innych krajów, Polska wprowadziła specjalne regulacje prawne dotyczące kontroli obrotu towarami i technologiami podwójnego zastosowania. W strategii również jako zagrożenie została opisana zorganizowana przestępczość międzynarodowa. Przed wstąpieniem do UE i do strefy Schengen Polska była szczególnie narażona na działalność przestępczą, także ze względu na tranzytowy charakter położenia naszego kraju trzeba skutecznie uszczelnić granice aby zapobiec przemytom broni, niebezpiecznymi materiałami, ludźmi czy narkotykami. Inne działania tych grup związane są również z wymuszeniami, praniem brudnych pieniędzy, korupcją itp. co może doprowadzić do destabilizacji systemu finansowego jak również do zachwiania integracji z Europą. Kolejnym, ważnym z punktu widzenia autorów dokumentu z 2003 roku, problemem jest kwestia bezpieczeństwa informacyjnego. W dokumencie stwierdzono, iż Polska jest narażona na działania służb specjalnych obcych państw, ugrupowań terrorystycznych czy grup przestępczych, których celem jest pozyskiwanie informacji niejawnych, kluczowych dla bezpieczeństwa naszego kraju. Polska jako przyszły członek UE ówcześnie stała przed serią wyzwań o charakterze gospodarczo-społecznym. Do najpoważniejszych wyzwań ówczesnego jak i obecnego rządu należy zapewnienie takiego kształtu procesów modernizacyjnych, w tym struktury inwestycji zagranicznych, który zagwarantuje gospodarce stabilny, zrównoważony wzrost. W świecie globalnych powiązań gospodarczych naszym interesem powinno być zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania handlu światowego, a także bliska współpraca z naszymi sąsiadami. Bez wątpienia jednym z największych wyzwań naszego kraju jak i całej Europy Środkowo-Wschodniej jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, w tym również dywersyfikacja zaopatrzenia w nośniki energii, a przede wszystkim dywersyfikacja dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej. Jednym z niemniej istotnych wyzwań dla Polski- jako integralnej części Zachodu- staje się masowa migracja i związane z nią procedery przemytu i handlu ludźmi. Innym istotnym zagrożeniem wypływającym z migracji ludności mogą być napięcia i niepokoje społeczne związane z dużą rozbieżnością kulturową. Podsumowując zawarte w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP z 2003 zagrożenia i wyzwania, którym Polska musi stawić czoło to: terroryzm międzynarodowy, proliferacja broni masowego rażenia, „nieprzewidywalna polityka reżimów autorytarnych”, zjawisko tzw. „państw w stanie rozkładu” , przestępczość zorganizowaną oraz tzw. „wojny informatyczne”. Dokumentem zastępującym Strategie Bezpieczeństwa Narodowego RP 2003 roku jest, przygotowana przez międzyresortowy zespól pod kierownictwem wiceministra obrony narodowej, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP zatwierdzona przez prezydenta RP 13 listopada 2007 roku. Sytuacją przełomową dla Polski było wstąpienie do Unii Europejskiej. Sam dokument został przedstawiony w sposób bardziej przemyślany i usystematyzowany niż poprzednia strategia, a także jest skorelowany z Koncepcją Strategiczną NATO i Strategią Bezpieczeństwa UE. Dokumentem zastępującym Strategie Bezpieczeństwa Narodowego RP 2003 roku jest, przygotowana przez międzyresortowy zespól pod kierownictwem wiceministra obrony narodowej, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP zatwierdzona przez prezydenta RP 13 listopada 2007 roku. Sytuacją przełomową dla Polski było wstąpienie do Unii Europejskiej. Sam dokument został przedstawiony w sposób bardziej przemyślany i usystematyzowany niż poprzednia strategia, a także jest skorelowany z Koncepcją Strategiczną NATO i Strategią Bezpieczeństwa UE. Wyzwania i zagrożenia zostały przedstawione w rozdziale drugim. Nowe wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa Polski są konsekwencją sprzężonych ze sobą procesów politycznych, ekonomiczno-społecznych, demograficznych i ekologicznych o zasięgu często wykraczającym daleko poza granice kraju. O zdolności Polski do stawiania im czoła zadecyduje zasięg i przebieg procesu zmniejszenia dystansu technologicznego między Polską a rozwiniętymi państwami europejskimi. W porównaniu ze Strategią z 2003 roku odstąpiono od terroryzmu jako przewodniego zagrożenia dla polskich interesów czy nienaruszalności i niepodzielności granic. Jednym z najważniejszych zagrożeń, zawartym w nowej strategii, są zmiany demograficzne związane z migracją Polaków do innych państw w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków życia. Zerowy przyrost naturalny w perspektywie długofalowej spowoduje starzenie się społeczeństwa, które może doprowadzić do załamania się systemu emerytalnego. Malejący poziom zastępowalności pokoleń spowoduje, że aby utrzymać tempo rozwoju gospodarczego, Polska tak jak inne kraje UE będzie musiała przyjmować znaczne ilości imigrantów. Taka sytuacja stawia Polskę przed dużym dylematem. Po pierwsze polska elita rządząca będzie musiała rozwinąć i poprawić politykę prorodzinną aby zapobiec starzeniu się społeczeństwa; po drugie aby zapobiec wydarzeniom z Francji związanych z niezadowoleniem imigrantów konieczne stanie się zreformowanie prawa i uelastycznienie polityki kulturowej. W kontekście ruchów migracyjnych Polska jest również narażona na nielegalną migrację i jej zorganizowaną formę. Do innych ważnych wyzwań o charakterze wewnętrznym polscy stratedzy zaliczyli konieczność poprawy polskiego systemu prawnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa własności i wynikających z tego konsekwencji. Wyzwaniem, którego zabrakło w tekście z 2003 jest poprawa i rozwój infrastruktury, w szczególności stworzenie nowoczesnej sieci transportowej, telekomunikacyjnej i sieci służącej do przesyłu i magazynowania nośników energii. Jest to istotne wyzwanie nie tylko w odniesieniu do niezakłóconego działania państwa lecz także jest to zadanie stojące przed państwem wynikające z organizacji mistrzostw Europy EURO 2012. Najpoważniejszym zagrożeniem dla bezpieczeństwa Polski jest uzależnienie polskiej gospodarki od dostaw surowców energetycznych- ropy naftowej i gazu ziemnego- z jednego źródła. Konflikt gazowy pomiędzy Rosją a Ukrainą pokazał, że Unia nie potrafi sama rozwiązać kwestii bezpieczeństwa gazowego Wspólnoty. Konsekwencje rosyjsko-ukraińskiego konfliktu gazowego odczuło kilkanaście krajów Europy. W Polsce brak gazu z Ukrainy był początkowo praktycznie niedostrzegalny. Ważnym elementem tego rodzaju bezpieczeństwa jest dywersyfikacja dostaw nośników energii. Możemy mówić, iż dostawy gazu na nasz rynek są dość mocno zdywersyfikowane, szkopuł jednak w tym, że nie dotyczy to różnych kierunków dostaw, lecz tylko większej liczby połączeń gazociągowych w zasadzie z jednego kierunku. Czy to nas uratowało przed losem Bułgarii i Serbii? W części tak, bo zawsze lepiej mieć więcej połączeń, niż opierać się na jednym. Jednakże na ogół kraje dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa dostaw starają się nie kupować od jednego eksportera więcej niż 30 proc. nośnika energii. W dobrej sytuacji są Niemcy, które mają gaz z czterech źródeł: własnych, z Morza Północnego, z Rosji oraz z importu skroplonego gazu z krajów arabskich. To wzorcowa wręcz dywersyfikacja - po ok. 20-30 proc. z jednego kierunku. Uniezależnia to zachodniego sąsiada Polski od różnych zawirowań politycznych i gospodarczych, a co ważniejsze - umożliwia prowadzenie elastycznej, ekonomicznie racjonalnej polityki energetycznej. Polska powinna dążyć właśnie do takiego zróżnicowania producentów, a także rozwijać zdolności kraju do reagowania na niekorzystne zmiany na rynku, w tym również poprzez zacieśnienie współdziałania w ramach NATO i UE. Potencjalnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa Polski jest nasilanie postaw konfrontacyjnych. Pewien potencjał destabilizujący kryją w sobie napięcia w Naddniestrzu i na Kaukazie. Konflikt pomiędzy Rosją a Gruzją jest doskonałym przykładem jak napięcia regionalne oddziaływają na resztę świata. Po zaatakowaniu Gruzji NATO zerwało dialog z Rosją co zaowocowało kolejnymi napięciami pomiędzy Rosją a USA, UE i innymi państwami. Tak jak w strategii z 2003 roku tak i w nowym dokumencie zagrożeniem dla Polski jest zorganizowany terroryzm międzynarodowy. Zagrożenie terroryzmem jest konsekwencją udziału Polski w działaniach kampanii antyterrorystycznej. W szczególności na to niebezpieczeństwo narażone są Polskie Kontyngenty Wojskowe, a także nasi obywatele przebywający w krajach muzułmańskich. Obok terroryzmu- zagrożenia, które pojawia się w obu strategiach- kolejnym problemem jest zorganizowana przestępczość międzynarodowa. Od kilku lat na terenie RP notuje się systematyczny wzrost aktywności grup przestępczych, których członkowie wywodzą się z krajów byłego ZSRR. Działalność tych struktur skupia się na przestępstwach narkotykowych, wymuszeniach haraczy i napadach rabunkowych. Grupy te mają także wypierać ze środowiska przestępczego niektóre polskie grupy przestępcze. Istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa stanowi ponadto działalność grup przestępczych, powstających w oparciu o istniejące w Polsce enklawy etniczne. Do grup takich należy zaliczyć grupy nigeryjskie, wietnamskie, tureckie oraz afgańskie. Struktury te kontrolują niektóre szlaki przemytu narkotyków. Zorganizowana przestępczość szybko odnajduje się i rozprzestrzenia w środowisku nowych technologii. Za pośrednictwem Internetu przestępcy dopuszczają się wymuszeń haraczy, kradzieży danych i środków finansowych. Zorganizowane grupy przestępcze często wynajmują hakerów, którzy wykorzystywani są do przeprowadzania ataków na systemy komputerowe. Nowym obszarem działalności zorganizowanych grup przestępczych jest rynek papierów wartościowych. Wykorzystywany jest jego spekulacyjny charakter. Przestępcy kupują tanie akcje wybranego przedsiębiorstwa, a następnie rozpowszechniają w Internecie fałszywe informacje biznesowe na jego temat, celem podniesienia wartości akcji. Kiedy zamierzony efekt zostanie osiągnięty, sprzedają akcje po wyższej cenie. Przystąpienie Polski do pełnej realizacji Układu z Schengen, a co za tym idzie, zniesienie kontroli granicznej na odcinkach wewnętrznej granicy UE, może skutkować ograniczeniem barier dla przepływu osób poszukiwanych, utrudnieniem przeciwdziałania zagrożeniom terrorystycznym, a także ułatwieniem wwozu na teren Polski odpadów zanieczyszczających środowisko, substancji odurzających z państw UE, w których dozwolone jest ich posiadanie czy też nielegalnym wywozem z Polski dóbr kultury. Z problematyką wyzwań i zagrożeń zawartych w obu strategiach wiąże się, także problem degradacji środowiska naturalnego, zwłaszcza w najbliższym otoczeniu Polski. Kraj nasz musi zwrócić uwagę również na także przeciwdziałanie katastrofom ekologicznym i ich skutkom, jak np.: awariom elektrowni atomowych i zakładów chemicznych, katastrofom transportowym z niebezpiecznymi materiałami, wielkim zanieczyszczeniom atmosfery i wody, skażeniom wód powierzchniowych i gleby przez groźne odpady i związki chemiczne. Podsumowując Strategie Bezpieczeństwa RP powstają w ważnych momentach historycznych w jakich akurat znalazł się nasz kraj. Są wynikiem dynamicznych przekształceń na arenie światowej. Polska jako członek UE i NATO musi dokładnie odczytywać sytuacje na arenie międzynarodowej i w razie wystąpienia zagrożenia działać przeciw niemu. Jako, że świat nie stoi w miejscu a my musimy podążać razem z nim zapewne w niedługim czasie powstanie kolejny dokument mający na celu zastąpienie obecnej strategii.