W połowie XIX wieku w dobie pozytywizmu pojawiła się idea asymilacji Żydów, a) hasła mówiące o akceptacji i tolerancji nacji żydowskiej nie przekładały się jednak na rzeczywiste stosunki polsko-żydowskie. b) Bolesław Prus w „Lalce” przedstawił obiektywny i realistyczny obraz relacji polsko-żydowskiej. c) W dość krytyczny sposób ukazał że głoszone hasło asymilacji jest tylko złudnym marzeniem , niewidocznym w praktyce.

Jednym z bohaterów „lalki” jest Żyd Henryk Szalangbaum. Mężczyzna który w młodości został zesłany na Sybir za udział w powstaniu styczniowym. a) Po powrocie aby zasymilować się zmienił nazwisko na Szalangowski. b) nie został jednak po tym zaakceptowany przez społeczeństwo polskie c) jego osoba była wyśmiewana, nie mógł znaleźć pracy d) wstydził się prosić o wsparcie aby nie dostarczać ludziom tematów do szyderczych rozmów e) kiedy jednak zdecydował się poprosić Wokulskiego o pomoc f) a Wokulski pyta się go dlaczego tak długo zwlekał z przyjściem do niego odpowiada cytuje g) - Nie śmiałem… Bałem się, żeby nie mówili o mnie, że Żyd musi się wszędzie wkręcić. I dziś nie przyszedłbym, gdyby nie troska o dzieci h) Świadczy to o tym że ważne było dla niego zdanie innych poczucie akceptacji i) której nie doznał

W otrzymanej pracy także nie miał lekko a) Współpracownicy nie kryli się z niechęcią do jego osoby b) Szykanowali go wyśmiewali c) „mruknął Lisiecki do Klejna: - Co tu, u diabła, tak czosnek zalatuje, panie Klejn? […] - Jak te kanalie Żydy cisną się na Krakowskie Przedmieście!” d) Szalangbaum nie bronił się, nie reagował na obelgi, wszystko pokornie znosił

Jako subiekt był bardzo pracowity a) Sam Rzecki mówił o nim „Kiedy zacznie rzucać sztuki, zdaje się, że to nie człowiek, ale machina parowa; kiedy zacznie rozwijać i mierzyć, myślę, że bestia ma ze trzy pary rąk. Przy tym rachmistrz zawołany, a jak zacznie rekomendować towary, podsuwać kupującemu projekta, odgadywać gusta, wszystko niezmiernie poważnym tonem, to słowo honoru daję, że Mraczewski w kąt!…” b) Nie siedział w miejscu nie lenił się wytrwale i rzetelnie pracował

Wśród Żydów także był odtrącany gdyż nie podobały się im jego usilne starania o akceptacje wśród polskiego społeczeństwa a) Na pytanie starego subiekta, dlaczego Henryk się nie ochrzci, co byłoby równoznaczne z ostatecznym zerwaniem ze społecznością żydowską i przystąpieniem do Polaków, nękany wyzwiskami i groźbami Szalangbaum odpowiedział: b) „Zrobiłbym to przed laty, ale nie dziś. Dziś zrozumiałem, że jako Żyd jestem tylko nienawistny dla chrześcijan, a jako meches byłbym wstrętny i dla chrześcijan, i dla Żydów”

Henryk Szlangbaum z patrioty marzącego o uczestniczeniu w poprawie życia społeczeństwa, wskutek odrzucenia przez to społeczeństwo, zamienił się w bezwzględnego, aroganckiego i pogardliwego spadkobiercę żydowskiej fortuny i zasad.