Zimna wojna to: „(…) Stan politycznego napięcia między USA i innymi krajami kapitalistycznymi a ZSRR i państwami, które znalazły się w sferze jego wpływów po II wojnie świat.”. Zapoczątkowana została wystąpieniem Winstona Churchilla 5 marca 1946 roku w Fulton, w którym użył sformułowania „żelazna kurtyna”, oznaczającego granicę między państwami demokratycznymi i komunistycznymi.

Już na konferencji w Teheranie zimą 1943 roku “Wielka trójka” właściwie podzieliła Europę między siebie, co najbardziej odpowiadało Stalinowi. Wydawało się, że konferencje mające na celu ustanowienie nowego ładu i porządku na świecie, zapewnią pokój. Jednak kiedy zabrakło wspólnego wroga różnice ideologiczne wzięły górę i koalicja szybko rozpadła się, a świat po tragicznych wydarzeniach lat 1939-45 po raz kolejny stanął w obliczu wojny- tym razem był to konflikt innego typu niż dotychczas znane- tzw. zimna wojna. Nikt wtedy nie przewidywał, że żelazna kurtyna, której przyjęło się używać do nakreślenia granic między strefą wpływów zachodnich i wschodnich, może stać się rzeczywistą, materialną barierą między tak różnymi częściami Europy. Dużą rolę w konflikcie odegrała bomba atomowa, wynaleziona przez Amerykanów i po raz pierwszy użyta 6 i 9 sierpnia 1945 w ataku na Hiroszimę i Nagasaki. Związek Radziecki za pomocą swoich szpiegów i zdrajców w samych Stanach Zjednoczonych wykradł projekty bomby, co ułatwiło mu zbudowanie własnej broni jądrowej (1949). Przyczyniło się to do zaostrzenia zimnej wojny i potęgowało stan napięcia między obydwoma państwami. Rozpoczął się wyścig zbrojeń- zarówno arsenału konwencjonalnego jak i nuklearnego. Następnym przykładem jest konfrontacja zbrojna w Korei (1950-53), podczas której zimna wojna zmieniła się w gorącą. Początkiem był atak Korei Północnej, popieranej przez ZSRR i Chiny, na Południową, która dopiero po napaści zyskała poparcie Stanów Zjednoczonych i OZN. Po obydwu stronach pojawiła się koncepcja wykorzystania wszystkich dostępnych środków, w tym broni atomowej. Nie doszło do tego, ale wojna ta pokazała, że „możliwy jest krwawy i długotrwały konflikt, którego uczestnikami są kraje posiadające broń atomową, i mogą się one powstrzymać od jej użycia.”.

Po śmierci J.W. Stalina (1953), XX i przemówieniu N.S. Chruszczowa w 1956 nastąpił długoletni okres zmiennego napięcia w stosunkach Wschód-Zachód. Początkowo wystąpiły tendencje odprężeniowe (rozejm w Korei, powstanie ruchu państw niezaangażowanych), ale jednocześnie 1955 powołano Układ Warszawski, 1956 miała miejsce radziecka interwencja na Węgrzech (rewolucja węgierska 1956), 1959 - rewolucja na Kubie.

W latach 60. sytuacja międzynarodowa ponownie się zaostrzyła (m.in. 1961 budowa muru berlińskiego, 1962 kryzys kubański - świat stanął w obliczu wojny jądrowej, 1965-1973 wojna w Wietnamie, 1968 interwencja wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji).

W latach 70. nastąpiło odprężenie, odbyła się Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, zakończona 1975 podpisaniem Aktu Końcowego w Helsinkach, podpisano Układy SALT I i SALT II (rozbrojeniowe układy), Chiny weszły do ONZ. Mimo to nasilała się ekspansja radziecka w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej. Następny okres zimnej wojny rozpoczął się wraz z interwencją ZSRR w Afganistanie (1979) i trwał do połowy lat 80. (m.in. kryzys 1980-1981 w Polsce, 1983 rozmieszczenie rakiet w europejskich krajach NATO). Konsekwentnie realizowany Program wyścigu zbrojeń doprowadził do ekonomicznego i politycznego osłabienia ZSRR. 1989 zaczął się upadek rządów komunistycznych w Europie, do 1990 nastąpiło zjednoczenie Niemiec, 1991 rozwiązanie Układu Warszawskiego oraz samego ZSRR, co jest uznawane za koniec zimnej wojny. W końcu taki stan rzeczy musiał doprowadzić do próby dialogu, co miało miejsce. Ostatecznymi porozumieniami były START I (1991) i START II (1993), mówiące o redukcji broni atomowej po obydwu stronach. Strach przed wojną atomową i jej następstwami, zapoczątkowany w czasie zimnej wojny, trwa po dziś dzień, dlatego żadne z państw posiadających głowice nie odważyło się ich użyć. Innymi zaletami, które przyniósł ten specyficzny konflikt były, jak w każdej wojnie, nowe technologie, wykorzystane później dla dobra cywilnego np. internet. Czy bez zimnej wojny tak szybko udałoby się np. rozpocząć podbój kosmosu? Prawdopodobnie nie. Niewątpliwym sukcesem polityki końca zimnej wojny było właściwie bezkrwawe jej zakończenie. Do pozytywów można też zaliczyć ponowne zjednoczenie Niemiec.