Z literatury średniowiecznej można wywnioskować, że najsłynniejszymi w tej epoce wzorcami osobowymi byli asceta i średniowieczny rycerz. Zgłębiając się w tamtejsze dzieła można zaobserwować, jaką rolę owe osobowości pełniły, czym się różniły i w czym były do siebie podobne. Asceza z greckiego ćwiczenie był to ideał postępowania polegający na dobrowolnym wyrzekaniu się dóbr, rozkoszy i przyjemności życia doczesnego. Osoba podążająca drogą ascezy, czyli asceta, poddawał nieustannym ćwiczeniom swoją duszę i ciało, dlatego ascezę w średniowieczu uważano za najlepszy sposób osiągnięcia życia wiecznego, gdyż egzystencja na Ziemi była jedynie drogą do Raju. „Legenda o świętym Aleksym” to poemat opowiadający o królu, który bardzo chciał mieć syna i wraz z żoną Aglijas modlił się o to. Bóg zesłał im dziecko, nazwali je Aleksy, miał on być wielkim władcą, potężniejszym niż jego ojciec. Wydano go za kobietę, której w noc poślubną powiedział: „Ostawiam cię przy twym dziewstwie, Wroć mi ji, gdy będziewa oba w niebieskim krolewstwie”. Opuścił on żonę i poszedł w świat, swoje bogactwa rozdał biedakom, a sam żebrał pod kościołem, żył w wielkim ubóstwie i nędzy, ale robił to w imię Boga. Wrócił wkrótce na dwór ojca, szesnaście lat mieszkał pod schodami jego królestwa, spisał swoje życie i męki na papierze i dopiero siedemnastego roku umarł. Stał się w tedy cud – wszystkie dzwony znajdujące się w Rzymie same zaczęły dzwonić. Zaczęto go szukać, w końcu jakiś chłopczyk powiedział, że wie kto umarł i gdzie jest. Znaleziono go, a list, który trzymał wzięła jego żona. W tedy właśnie okazało się, kim on był i że swoje życie poświecił Bogu. Doskonały średniowieczny rycerz kierował się następującymi wartościami: Bóg, honor, ojczyzna. Dla nich się poświęcał, w ich imię walczył. Przykładem takiego rycerza był Roland – bohater „Pieśni o Rolandzie”. We fragmencie opisującym jego śmierć doskonale widać, jakie wartości były dla niego najważniejsze. Walczył w imię ojczyzny, pomagał nawracać pogan, wziął udział w krucjacie, a w róg zadął nie w tedy, gdy umierając potrzebował pomocy, lecz w tedy, gdy chciał ostrzec króla Karola Wielkiego przed niebezpieczeństwem. Umarł godnie, a po jego duszę przybył anioł Cherubin i święci Gabriel i Michał. Odpowiednikiem doskonałego rycerza jest doskonały władca, jakim był król Karol Wielki. W książce „Dzieje Tristana i Izoldy” w tytułowym bohaterze również możemy doszukać się cech doskonałego rycerza. Był on pięknym i silnym mężczyzną, świetnie władał bronią, był znakomitym dowódcom, lecz potrafił także śpiewać i grać na harfie. Dokonał on szeregu bohaterskich czynów – pokonał Morhołta, smoka, olbrzyma oraz radził sobie w najtrudniejszych sytuacjach. Był dobrym człowiekiem, kochał Izoldę Jasnowłosą miłością czystą i prawdziwą, w swoim życiu dokonał wielu dobrych czynów, umarł zatruty trucizną, czekając na swoją kochankę. Także w tej książce władca Kornwalii – państwa, w którym dorastał Tristan można nazwać doskonałym władcą, dlatego Król Marek i król Karol Wielki również byli wzorcami osobowymi średniowiecza.