W literaturze Polskiej występują dwie główne wizje ukazywania wsi oraz jej mieszkańców. Jedna z nich to przedstawienie jej w sposób promujący życie w zgodzie i akceptacji otaczającego świata. Co oznacza pochwałę sielankowego charakteru beztroskiej i spokojnej wsi ograniczonej tylko przez prawa natury. Z kolei druga wizja pokazuje skrajną nędzę, w której żyją chłopi naturalistyczny i rzeczywisty wygląd zacofanej i biednej wsi. Ukazanie arkadyjskiego obrazu wsi znajduje się w utworze

Ciężka dola ludzi wiejskich była tematem wielu utworów literackich, przez całe wieki aż do czasów nam współczesnych. Literatura XX wieku stworzyła realistyczny obraz wsi. Powstały utwory wybitne, które zgodnie z prawdą historyczną ukazywały wieś polską i żyjących w niej ludzi. Jeden z przykładów takiego potraktowania kwestii wsi i chłopów jest ukazany w utworze Władysława Reymonta pt. Chłopi. Powieść ta pochodzi z okresu Młodej Polski i jest najwierniejszym oraz najbardziej szczegółowym dziełem opisującym życie najbiedniejszych mieszkańców wsi . Ukazuje ona szeroki, panoramiczny obraz życia we wsi Lipce w ciągu jednego roku. Reymont ukazuje wieś po uwłaszczeniu, kiedy zdążyła się już w nich wykształcić wewnętrzna hierarchia. Na pozycje społeczną we wsi składa się majątek, funkcja religijna i sprawowane urzędy. Najważniejszą osobą jest ksiądz, który jest pośrednikiem między ludźmi a Bogiem, stojącym najbliżej ołtarza oraz on jako jedyny jest godzien czytać Pismo Św. We wsi ze względu na pełniony urząd ludzie darzą go ogromnym szacunkiem, a jako autorytet pobudza wiernych do skruchy i przemyśleń. Następnie mieszkańcy Lipiec dzielą się według ilości posiadanej ziemi. Ci, którzy mają jej najwięcej, decydują o najważniejszych dla wsi sprawach. Przykładem tego jest Maciej Boryna, który posiada największą ilość ziemi i z jego zdaniem mieszkańcy bardzo się liczą. Jednym z kolejnych przykładów bogatego i wpływowego gospodarza w Lipcach jest kowal oraz wójt. Ich przywileje najlepiej są widoczne w kościele, najbogatsi gospodarze siadają zawsze w pierwszych ławkach najbliżej ołtarza. Mają prawo do śpiewania głośno pieśni kościelnych, noszenia baldachimu nad księdzem, zapalania świec a także składania datków, które również świadczą o pozycji gospodarza. Dla porównania najbiedniejsi mieszkańcy mogą przebywać podczas nabożeństw jedynie w kruchcie kościelnej. Przykład opisujący zakorzenienie się hierarchii w społeczeństwie oraz jej egzekwowanie ukazuje opis zachowania Kuby w kościele. Parobek Macieja Boryny, a więc w hierarchii lipieckiej jedna z najbiedniejszych grup społeczności lipieckiej, podczas mszy świętej. Mężczyzna nie przebywa w miejscu przeznaczonym dla najbiedniejszych, chcąc być jak najbliżej Boga staje w miejscu przeznaczonym dla najbogatszych obywateli. Trzymając złotówkę w ręku, która dodaje mu pewności siebie staje obok najbogatszych, co wzbudza zdziwienie i pogardę wśród gromady. Boryna troszcząc się o Kubę, uświadamia mu, że nie warto wychodzić na przód i udawać kogoś, kim się nie jest, bo wiąże się to z pogardą ludzi. Łamanie porządku społecznego we wsi nie jest akceptowane. Maciej boi się również o swój wizerunek, gdyż to jego parobek był wystawiony na pośmiewisko podczas nabożeństwa. Boryna tłumaczy również Kubie, że każdy ma przypisaną pozycję społeczną ustanowioną przez Boga, a łamanie tego porządku jest grzechem. Słowa Boryny ukazują całkowite przyzwyczajenie ludności do uznanej hierarchii. Szybka reakcja gospodarza na zachowanie Kuby oraz pogarda gromady ukazują trwałość przyswojonego porządku oraz opór społeczności dla jakichkolwiek zmian. Szczególne znaczenie w życiu lipieckich chłopów ma ziemia. Jak już mówiłem, posiadanie gruntu świadczy o wysokim statusie społecznym danego gospodarza. Im więcej morgów, tym większe poważania w gromadzie oraz bogactwo , ponieważ uprawa była jednym z głównych źródeł dochodu chłopów. Nie posiadać ziemi, znaczy tyle, co być skazanym na ciągłą poniewierkę, na dobroć innych ludzi, czego przykładem jest parobek Kuba oraz komornica Agata. Szczególna wartość ziemi sprawiała, że stawała się ona przedmiotem konfliktów, między dziećmi a rodzicami – tak jak to było u Borynów. Dojrzały mężczyzna Antek, nadal pracował na polu ojca i nie posiadał niczego swojego. Sytuacja ta drażniła go i stawała się głównym powodem sporów w domu Byronów. Antek chciał, żeby ojciec przepisał na niego gospodarkę, bo pragną być na swoim, czuć się niezależnym. Stary Boryna, bojący się, że po oddaniu ziemi dzieciom czeka go taki sam los jak Jagustynkę, Agatę lub starego Bylicę nie zgadza się na odpis ziemi : na wycug do waju nie pójdę. Konflikt zaostrzył się jeszcze bardziej w chwili, gdy ojciec najlepszą część swojego majątku postanowił zapisać przyszłej żonie Jagnie. Małżeństwo to również było powodowane korzyściami materialnymi. Ważność ziemi oraz jej materialne znaczenie ukazane jest poprzez związek młodej Jagny z Boryna, który z powodzeniem mógłby stać się ojcem dziewczyny. Matka Jagny wiedziała dobrze, że majątek Macieja jest duży i córka skorzysta na wejściu do szanowanej rodziny. Jeszcze przed ślubem rozmyślała o pięknym gospodarstwie jaki powstanie w wyniku połączenia ziem Boryny i Jagny. Stary gospodarz miał poślubić młodą, piękną dziewczynę. Jednak i on nie był całkiem bezinteresowny. Sam również wybierając kandydatkę na kolejną żonę kierował się nie tylko urodą, ale i majętnością panny. Oczywiście najwspanialszy posag stanowiła dobra ziemia. Na przykładzie ślubu Macieja Boryny i Jagny Paczesiowej ukazane zostają obyczaje obecne wśród ludności chłopskiej. Dużo miejsca w utworze zajmuje opis obyczajów weselnych - przygotowujących do ślubu i wesela. Gdy kawaler wybrał sobie kandydatkę na przyszłą żonę, wysyłał do jej rodziny swatów – osoby upoważnione przez niego do ustalania szczegółów związanych z małżeństwem. Najczęściej na takich spotkaniach zakrapianych alkoholem omawiano finansowe aspekty ślubu, przedstawiano korzyści, jakie osiągnie panna młoda i jej rodzina ze ślubu. Gdy już szczegóły związane z małżeństwem zostały ustalone, nadszedł uroczysty dzień zaślubin. W dniu ślubu Jagny jej bracia wynieśli z izby wszystkie sprzęty, stawiając na ich miejsce stoły i ławy dla gości. Panna młoda przykryła stoły cienkim płótnem, przystroiła izbę wycinankami z kolorowego papieru (otrzymanego w prezencie od narzeczonego). W ramach przygotowań do wesela wybielono wapnem cały dom (na zewnątrz i w środku), ustrojono gałęziami świerczyny jego zewnętrzne ściany, opłotki udekorowano jedliną . Kolejnym obrzędem weselnym było obcięcie włosów pannie młodej (najczęściej chodziło o ścięcie panieńskich warkoczy), co miało symbolizować zamkniecie pewnego etapu życia. Jagna wprowadzając w zaskoczenie obecnych gości nie chciała zgodzić się na ten zwyczaj. Dziewczyna ukazała tym swój upór oraz indywidualizm. Następnie goście (jak to było w zwyczaju) wybrali się po pana młodego by poprowadzić go do domu narzeczonej. Następnie po uzyskaniu błogosławieństwa od Dominikowej nowożeńcy wraz z orszakiem gości udali się do kościoła . Po odbyciu obrzędów kościelnych rozpoczęły się zabawy weselne. Oczepiny polegające na żegnaniu panny młodej z dawnym życiem oraz przenosiny i powitanie jej w domu pana młodego. Obyczaje opisane przez Reymonta ukazują wieś jako miejsce zabaw, radości oraz nieskrępowania tak często obecnego u innych warstw społecznych.
Autor zawarł w powieści ogromną wiedzę o życiu chłopów lipieckich. Ukazał cały trud pracy na roli, różnorodność ludzkich charakterów, specyficzną mentalność ludzi wiejskich, ich moralność a także ogromną miłość do ziemi i żądzę jej posiadania Życie na wsi podporządkowane jest rytmowi natury jego powtarzalności i biegowi roku , co sprawia, że czas w powieści nie jest ograniczony, ale toczy sie po okręgu. Ukazana została również złożoność życia wiejskiego: ubóstwo, zamożność, miłość, zawiść, chłopskie pijaństwo i solidarność chłopska w chwili zagrożenia. Reymont w “Chłopach” przedstawił także bogaty obraz obrzędów, zwyczajów, szczegółów dotyczących wiejskiego życia, które są ściśle związane z obrzędami kościelnymi oraz cyklicznością natury. Kolejnym utworem również z epoki modernizmu jest dramat Stanisława Wyspiańskiego pt. : Wesele. W swoim obrazie wsi pisarz ukazał myśli i uwagi uniwersalne dotyczące sytuacji całego społeczeństwa polskiego. Bronowicka chata staje się symbolem całego polskiego społeczeństwa. Autor stworzył obraz wsi na kształt symbolu, który miał wyrazić ogólne treści. Wesele to dramat w 3 aktach. Jego premiera była niezwykle ważnym i głośnym wydarzeniem, odbyła się w 1901r. w teatrze krakowskim. W okresie Młodej Polski powstała, szczególnie w Galicji, fascynacja ludem, jego siłą, barwnością życia, kolorystyką stroju i obyczajowością zwana chłopomanią. Jednym z przejawów tej fascynacji były popularne wówczas wśród inteligentów, szczególnie artystów młodopolskich, małżeństwa z chłopkami zwane mezaliansami. Inspiracją do napisania utworu było rzeczywiste wydarzenie - ślub poety Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną pochodzącą z podkrakowskich Bronowic. Wesele odbyło się w bronowickim domu poety Włodzimierza Tetmajera. Porozumienie chłopów i tzw. inteligencji według autora nie miało racji bytu. Młodopolskim artystom zdawało się to możliwe do osiągnięcia, lecz tylko pozornie. Przykładem chłopomana jest Pan Młody, ukazuje on w swoich wypowiedziach wyidealizowany obraz wsi. Zachwyca się wsią i życiem na wsi, któremu przeciwstawia nudne i szare życie w mieście. Zachwyca go wygoda życia na wsi. Fascynuje spokój, cisza, uroda, barwność, zdrowie, widzi to, co powierzchowne, wybiórczo, oceniając tylko to, co chce, a więc pozytywy. Pan Młody nie spostrzega pracy i wysiłku, który trzeba włożyć by się utrzymać z pracy na roli. Ucieka od trudnego życia w mieście do prostej , jego zdaniem, zdrowej krainy fascynacji- wsi- do bajki. Tak to czuję tak to słyszę I ten spokój i te ciszę sady, strzechy, łąki, gaje orki żniwa słoty, maje Żyłem dotąd w takiej cieśni pośród murów szarej pleśni: wszystko było szare, stare, a tu naraz wszystko młode. Mężczyzna ma świadomość, że życie w mieście jest trudne i ciężkie i, że trzeba mieć siłę by w nim żyć- ucieka od niego czuje się bezsilny, czuje niemoc, buduje sobie wyidealizowany obraz wsi, który go uspokaja. Pan Młody zachwycony jest również weselem, muzyką, obyczajami weselnymi oraz wyglądem żony. Zachwyca się Panną Młodą, postrzega ja jak lalkę. Patrzy na jej wygląd zewnętrzny nie zwraca uwagi na to, jaką byłaby żoną : A ty z twoim sercem złotem nie zgadniesz, dziewczyno-żono, jak mi serce wali młotem, jak cię widzę z tą koroną, z tą koroną świecidełek, w tym rozmaitym gorsecie, jak lalkę dobytą z pudełek w Sukiennicach, w gabilotce: zapaseczka, gors, spódnica, warkocze we wstążek, splotce; że to moje, że to własne. Obraz wsi przedstawiony przez Pana Młodego jest nierealistyczny. Mężczyzna, będąc poetą ukazuje wieś w sposób powierzchowny, zwracając uwagę jedynie na zewnętrzne piękno chwili jakie ukazuje wieś podczas wesela. Dramat ukazuje brak porozumienia chłopów z inteligencja, przepaść wytworzoną przez wydarzenia historyczne oraz przez różnice w wykształceniu dwóch grup społecznych.Przykładem jest rozmowa Czepca z Poetą gdzie ujawniają brak porozumienia dwóch grup. Dziennikarz z kolei sądzi, że wieś jest zaciszna i spokojna, wolna od problemów politycznych nękających wyższe sfery. Przekreśla to twierdzenie Czepiec, który pragnie posiąść wiedzę polityczną. Utwór jest pełen takich sprzeczności dowodzących zapatrzenia inteligencji w wyidealizowana wizję polskiej, spokojnej, wręcz arkadyjskiej wsi. Inteligenci przyjeżdżają na wieś by odpocząć od miasta odczuwając pozorne odprężenie. Nie widzą ani nie rozumieją problemów wsi. W weselu uczestniczą chłopi oświeceni i dość zamożni przywiązani do tradycji, świadomi swej siły(cytat - “Chłop potęgą jest i basta”) . Mają świadomość swych możliwości, wspominają krwawe chłopskie powstania, wiedzą, że inteligencja od lat wskazuje na chłopstwo jako na największa siłę w narodzie. Chłopi są ciekawi świata, mając chęć do działania. Głównym problemem jest stereotypowe założenie poglądów tych dwóch klas. W czasie wesela pojawiają się różni goście z zaświatów. Zawarcie ich w utworze prowadzi do poznania problemów społeczeństwa Polski. Pokazują one nieudolność prowadzenia wojsk chłopskich do walki przez inteligencje z powodu ich dekadentyzmu oraz niedorosłości. Chłopi, niegdyś najsilniejsza i najważniejsza warstwa społeczna w kraju podczas chwili próby, w momencie zagrożenia nie potrafią zerwać się do walki. Wyspiański krytykuje młodych chłopów za to, że najważniejsze są dla nich wartości materialne, cechuje ich brak patriotyzmu, oraz za to że ojczyzna i jej dobro nie są dla nich najważniejsze. Młodzi chłopi chcą zbliżyć się do miastowej inteligencji, chcą stać się im podobni, w chwili ważnej dla kraju nie idą walczyć, nie potrafią się zmobilizować (Jasiek, który gubi złoty róg, wzywający do walki). Są w tym utworze i przedstawiciele starszego pokolenia, chłopi (starzy), którzy pragną walczyć za ojczyznę, ale brakuje im sił i wsparcia ze strony innych. Tym “starym chłopom” przypisuje autor takie cechy jak: odwaga, zaciętość, patriotyzm przywiązanie do ziemi ojczystej, tradycji oraz wielką religijność. Symboliczna scena chocholego tańca jest symbolem bierności i niezdolności społeczeństwa do czynu.

Zakończenie Obraz wsi i chłopów poprzez wieki uległ pokaźnym zmianom, od postrzegania wsi jako arkadii do realistycznego, wręcz chłodnego przedstawienia realiów życia na wsi. Chłopi przez lata pomiatani przez wszystkie warstwy społeczne, traktowani przez wyższe stany z pogardą oraz pobłażliwością stanowili jedną z klas zmieniających, rozwijających polską rzeczywistość poprzez walkę w powstaniach oraz ochotną wręcz morderczą pracę w polu, często ponad siły, czym przyczynili się do rozwoju gospodarki polskiej. Ukazywanie wsi w literaturze również ulegało zmianom od arkadyjskiego obrazu natury oraz wiejskiej prostoty do wręcz zadziwiającego realizmu biedy polskich osad oraz tragicznych warunków pracy na roli. Dzięki tak różnym interpretacjom wsi oraz jej mieszkańców czytelnicy mogą zapoznać się ze zmianą w postrzeganiu jej na przestrzeni wieków co wskazuje również na zmianę mentalności społeczeństwa polskiego.