Pojęcie domu nie jest jednoznaczne. Słownik języka polskiego określa je jako budynek mieszkalny albo też ognisko rodzinne, może to być także, w znaczeniu przenośnym, ojczyzna. W literaturze spotykamy się przede wszystkim z pojęciem domu jako rodziny i jako ojczyzny Dom powinien być dla każdego z nas azylem. Miejscem, gdzie czujemy się najlepiej, miejscem, do którego powraca się z chęcią, albo - jeśli można do niego powrócić tylko myślami, wspomnieniami - z radością i tęsknotą. Bo dom to nie tylko cztery ściany, meble, ulubiony kącik w kuchni, kilka ubrań w szafie. Dom to także rodzina, która stwarza pewną atmosferę, daje ciepło i oparcie.

W literaturze dom  to również miejsce szczególnej obecności Boga. W Starym Testamencie określenie to można rozumieć jako ziemskie sanktuarium (Namiot Spotkania i świątynia). W Nowym testamencie domem Bożym staje się Kościół.
Takim wyjątkowym domem był Raj. Panowało tam wieczne lato, mieszkańcy byli dla siebie przyjaźni, brak było jakiegokolwiek zagrożenia. Bóg czuwał nad nimi. Nie znali trosk, obce im było nieszczęście, nie odczuwali upływu czasu. Niestety zrywając jabłko z zakazanego drzewa zostali wygnani z Raju.
Boginią  ogniska domowego w Mitologii uważana była Westa.  Ślubowała ona dziewictwo i nie mając własnego domu stała na straży innych domostw. 
Rzymianie zaś wszelkie powodzenie, zdrowie i szczęście rodziny przypisywali larom – bożkom domowym. Najważniejszym miejscem w ich domach było atrium, w którym płonął święty ogień.
	Homer  w  "Odysei"  pokazuje tułaczkę Odyseusza. Po dziesięciu latach bohater powraca w końcu do rodzinnej Itaki- do swej kolebki życia, którą niegdyś opuścił. Niepoznany przez nikogo udaje żebraka. Poznaje go dopiero jego syn – Telemach. Staff nawiązując do powrotu Odyseusza do domu pisał: ”Każdy z nas jest Odysem, co wraca do swej Itaki”
Sielankę domową widzimy w utworze J. Kochanowskiego „Na dom w Czarnolesie”. Jest to dom rodzinny, odziedziczony po przodkach, w którym nie ma marmurów ani złoconych ścian. Można żyć w nim dostatnio i spokojnie w gronie rodzinnym, zachowując czyste sumienie i życzliwość sąsiadów. Rodzina szlachecka zamieszkująca dwór w Czarnolesie wyznaje oczywiście wartości chrześcijańskie i powierza się całkowicie opiece boskiej. Dwór szlachecki mieści się w otoczeniu pięknej przyrody i starej lipy, pod którą tak chętnie przesiadywał poeta.
W jednym z polskich domów toczą się tytułowe ”Noce i dnie” - M. Dąbrowskiej. Mozna stwierdzić, że napisała księgę domu polskiego. Opisuje życie Niechciców w Serbinowie na przestrzeni wielu lat, podczas których rodzą się i wychowują kolejne ich dzieci. Ukazuje codzienne, powszednie radości i smutki  towarzyszące ziemiańskiemu życiu . Mieszkańcy Serbinowa są otwarci, pełni szacunku dla pracy i współczucia wobec innych.
Wspominając na emigracji swoje rodzinne strony Mickiewicz ukazuje Soplicowo - ”centrum polszczyzny”. Przedstawia go jako symbol szczęścia lat dziecinnych i utraconej ojczyzny. W swej epopei  „Pan Tadeusz” Mickiewicz, zawiera zbiór dawnych obyczajów i tradycji szlacheckich. Wnętrze domu wypełniają rekwizyty świadczące o patriotyzmie jego mieszkańców.  Rodzina Sopliców, choć niepełna, (sędzia był przecież starym kawalerem i wychowywał bratanka), promieniowała na okolicę i dawała przykład wielkiego patriotyzmu, a zegar kurantowy wygrywał słynnego Mazurka Dąbrowskiego.
 Myślę, że nie trzeba być dorosłym, by zdawać sobie sprawę z wartości domu jako rodzinnego gniazda. Idąc śladem Makuszyńskiego poznajemy  Adama Gilewicza. To główny bohater utworu ”Złamany miecz”.  Szesnastoletni  gimnazjalista   pewnego dnia dowiaduje się, że został spadkobiercą okazałego dworu i gospodarstwa – rodzinnego majątku Gilewiczów. Początkowo nie rozumie znaczenia tego wydarzenia w swoim życiu. Jednak z biegiem czasu uświadamia sobie, jaką wartość ma dla niego to wiano rodzinne.
Również w sztuce nie pominięto motywu domu pojawia:

”Jan Kochanowski i kanclerz Zamoyski w Czarnoleskie” - Karol Miller “Dworek w Gościeradzu” - L. Wyczółkowski ”Śniadanie zaspanej”, “Dom w słońcu” - Carl Larsson ”Domy w Auvers” - Vincent van Gogh

Motyw domu jak widać, odnajdujemy w różnych epokach literackich. Może właśnie dlatego, dom zapewniał rodzinie warunki materialne i był „szkołą życia” dla przyszłych pokoleń, a także ostoją tradycji i polskości. 
We współczesnych utworach   literackich dom i rodzina, coraz częściej targane są konfliktami. Dom przestaje zapewniać bezpieczeństwo materialne i psychiczne. A przecież... słowo „dom” to ognisko domowe,   miejsce, gdzie żyje rodzina – choć nie zawsze w zgodzie. 
Rodzinna atmosfera, dobre wychowanie pozytywnie wpływają na młodego człowieka. Dom  kształtuje wartości człowieka. Uczy jak patrzeć na świat i innych ludzi. 	
W swoim domu każdy powinien czuć się jak w centrum świata.

Pojęcia związane z domem “dom zbudowany na piasku” “szklane domy” “mój dom jest moją twierdzą” Dom - wyrazy bliskoznaczne budynek, budynek mieszkalny, mieszkanie, gniazdo rodzinne, gmach, ognisko domowe, kamienica, blok, wieżowiec, twierdza, własny kąt, cztery kąty, dach nad głową, lokal, pomieszczenie, gospodarstwo domowe, pielesze domowe, domownicy, rodzina, ród, dynastia, ojczyzna, kraj. Dom - cytaty Twój dom może ci zastąpić cały świat. Cały świat nigdy nie zastąpi ci domu. autor: Autor nieznany Miej ty sobie pałace, ja mój domek ciasny. Prawda nie jest wspaniały, szczupły, ale własny. autor: Ignacy Krasicki Świat suknia – a dom koszula autor: Aleksander Fredro