Spis treści 1 ONZ 2 Zadania ONZ 3 Członkostwo ONZ 3.1 Wystąpienie i wykluczenie z ONZ 3.2 Członkowie pierwotni 3.3 Obecni członkowie 3.4 Zasady członkostwa 4 Organy ONZ 5 Organizacje wyspecjalizowane ONZ 6 Operacje pokojowe ONZ

Bibliografia

ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych, United Nations, Organisation des Nations Unies, ONZ, organizacja powstała po II wojnie światowej 24 października 1945, w dniu wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych będącej statutem tej organizacji. Jest drugą po Lidze Narodów powszechną organizacją międzynarodową. ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka. W drugiej połowie 1944 przedstawiciele Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, USA oraz ZSRR spotkali się w Waszyngtonie, gdzie przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania nowej organizacji. 25 kwietnia 1945 roku zwołano pierwszą konferencję ONZ w San Francisco, w której uczestniczyło 50 państw z całego świata – pierwszych członków organizacji. Za członka ONZ od założenia uznawana jest też Polska, której przedstawiciele z powodów politycznych nie mogli uczestniczyć w konferencji w San Francisco. Podczas konferencji, 26 czerwca, podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych, akt prawny regulujący działalność ONZ. Organizację Narodów Zjednoczonych powołano do życia 24 października 1945, kiedy postanowienia konferencji ratyfikowało pięciu przyszłych stałych członków Rady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, ZSRR, Wielka Brytania i USA), oraz większość pozostałych państw członkowskich. Powołanie ONZ położyło jednocześnie kres działalności Ligi Narodów, która rozwiązała się formalnie 18 kwietnia 1946, przekazując pełnienie swej misji nowej organizacji. W grudniu 1945 Kongres USA wystosował propozycję, aby siedziba ONZ mieściła się w Nowym Jorku, co zostało przez organizację zaakceptowane. Budynek siedziby głównej otwarto 9 stycznia 1951 roku na terenach podarowanych ONZ przez Johna Rockefellera, gdzie mieści się do dziś. Część instytucji funkcjonuje jednak w innych miastach świata, m.in. w Genewie, Hadze, Nairobi i Wiedniu.

Zadania ONZ

1. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków.
2. Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia.
3. Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych, czy dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań
4. Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

Członkostwo ONZ Członkiem ONZ, wg artykułu 4. Karty NZ może być “każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązania zawarte w Karcie” i – zdaniem ONZ – “jest w stanie je wypełniać”. Przyjęcie następuje na podstawie uchwały Zgromadzenia Ogólnego podjętej na zalecenie Rady Bezpieczeństwa. Wystąpienie i wykluczenie z ONZ Karta NZ nie określa konkretnych procedur wystąpienia z ONZ, wystąpienie takie jest więc możliwe na mocy jednostronnej deklaracji. Jak dotąd z ONZ wystąpiło tylko jedno państwo – Indonezja w 1965, powróciła jednak do Organizacji już rok później. Za uporczywe łamanie zasad Karty NZ państwo członkowskie może być usunięte z ONZ przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Taka sytuacja miała miejsce w 1992, gdy wykluczono z Organizacji Jugosławię. Dyskutowano także nad wykluczeniem RPA za stosowanie apartheidu. Istnieje też procedura zawieszenia w prawach członka, podejmowana przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (w obu przypadkach większością 2/3 głosów). Członkowie pierwotni Za członków pierwotnych uznanych jest 51 państw. Są to: • państwa, które wzięły udział w konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco, podpisały i ratyfikowały Kartę ONZ. • państwa, które podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych z 1942 r., podpisały i ratyfikowały Kartę ONZ. To kryterium wprowadzono specjalnie dla Polski, która nie mogła uczestniczyć w konferencji w San Francisco z powodu braku rządu uznawanego przez wszystkie mocarstwa – Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i przeważająca większość krajów świata - uczestników konferencji uznawały za rząd Rzeczypospolitej Polskiej Rząd RP na uchodźstwie z siedzibą w Londynie, z kolei ZSRR uznawał podporządkowany sobie Rząd Tymczasowy w Warszawie.

Obecni członkowie Obecnie członkami ONZ są 192 państwa. Do ONZ nie należą: • Watykan (status obserwatora), • Palestyna (status obserwatora), • Niue (państwo stowarzyszone z Nową Zelandią) • Wyspy Cooka (terytorium stowarzyszone z Nową Zelandią) • Republika Chińska (Tajwan) - uznawana za część ChRL, • Kosowo - uznawane za autonomiczną część Serbii pod zarządem miedzynarodowym, • Sahara Zachodnia - terytorium o nieustalonym statusie międzynarodowym (roszczenia zgłaszają Maroko i Front Polisario) • Somaliland - uznawany za część Somalii, • Abchazja - uznawana za część Gruzji, • Górski Karabach - uznawany za część Azerbejdżanu, • Naddniestrze - uznawane za część Mołdawii, • Cypr Północny - uznawany za część Cypru. Zasady członkostwa • suwerenna równość wszystkich członków • wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych • rozwiązywanie sporów środkami pokojowymi • powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób nieuzgodniony z celami ONZ • okazywanie wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych, jako środka zapobiegawczego lub przymusu • nie ingerowanie ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej państwa • wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa

Organy ONZ

• Zgromadzenie Ogólne – składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich • Rada Bezpieczeństwa – najważniejszy organ ONZ • Rada Gospodarcza i Społeczna – zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych. • Rada Powiernicza – obecnie praktycznie nie działa • Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości • Sekretariat – organ wykonawczy pod przewodnictwem Sekretarza Generalnego Istnieje również wiele organów doradczych, np. Wojskowy Komitet Sztabowy

Organizacje wyspecjalizowane ONZ Jest to system organizacji międzynarodowych funkcjonalnie powiązanych z ONZ na mocy art. 57. Karty NZ: różnego rodzaju organizacje wyspecjalizowane, utworzone na podstawie porozumień zawartych między rządami i posiadające z mocy swych statutów rozległe kompetencje międzynarodowe w dziedzinach gospodarczej, społecznej, kulturalnej, wychowawczej, zdrowia publicznego i innych dziedzinach pokrewnych, będą związane z Organizacją Narodów Zjednoczonych. ONZ odgrywa w tym systemie centralną rolę, posiadając uprawnienia koordynacyjne, co ma na celu zapobieżenie dublowaniu prawa i osiągnięciu większej efektywności działania. W tej dziedzinie ONZ jest reprezentowana przez Radę Gospodarczą i Społeczną, która “może uzgadniać działalność organizacji wyspecjalizowanych w drodze porozumiewania się z nimi i udzielania im zaleceń, jak również w drodze udzielania zaleceń Zgromadzeniu Ogólnemu i członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych” (art. 63 ust. 2 Karty NZ). Ponadto z ONZ są związane inne organizacje o charakterze powszechnym, m.in.: • Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA) • Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Operacje pokojowe ONZ • 1950-1953, Korea – utrzymanie podziału Półwyspu Koreańskiego, zahamowanie ekspansji komunizmu • 1960-1964, Kongo (dziś Demokratyczna Republika Konga) – interwencja ONZ doprowadziła do utrzymania niepodległości kraju i jego integralności terytorialnej; w efekcie wyniosła do władzy prezydenta Mobutu Sese Seko • od 1964 roku, Cypr – stacjonują siły pokojowe, którym nie udało się zapobiec podziałowi wyspy po interwencji Turcji • od 1967 roku, Bliski Wschód, obserwacja konfliktu palestyńsko-izraelskiego, stała obecność kontyngentu ONZ w tym regionie, m.in. na Wzgórzach Golan i w Strefie Gazy • 1990-1991, Zatoka Perska – mandat ONZ dla sił brytyjsko-amerykańskich, które wyzwoliły Kuwejt, po zajęciu państwa przez siły irackie (operacja Pustynna Burza) • 1992-1994, Somalia – zakończona porażką operacja Przywrócić Nadzieję, która miała skłonić do rozbrojenia walczące strony i zabezpieczyć dostawy z pomocą humanitarną skończyła się tragiczną misją sił specjalnych - Operacją w Mogadiszu (udział głównie wojsk amerykańskich) • 1992-1993, Kambodża – największa operacja pokojowa ONZ, zakończona demokratyzacją kraju • 1992-1995, była Jugosławia – siły ONZ UNPROFOR miały zaprowadzić pokój w dawnych republikach związkowych Jugosławii, poniosły fiasko i zostały zastąpione przez siły NATO – IFOR • 1993-1996, Rwanda - siły ONZ UNAMIR miały monitorować układ pokojowy, który zawarły dwie największe grupy etniczne zamieszkujące Rwandę – Hutu i Tutsi. Uznawana jest za największą porażkę ONZ Masakra ok. 800 tys. ludzi odbywała się na oczach żołnierzy z sił pokojowych (zob. Ludobójstwo w Rwandzie).