WOJNY Z MOSKWĄ-PROBLEM KOZACKI W RZECZPOSPOLITEJ

1584-śmierćIvana IV Groźnego 1598-śmierć Fiodora 1603-1619-dymitriady 1603-1605 interwencja magnatów polskich w Moskwie i osadzenie Dymitra I na tronie 1609-zawarcie układu szwedzko-rosyjskiego, interwencja królewska w Moskwie 1610-b. pod Kłuszynem (wygrana przez Stanisława Żółkiewskiego) 1611-zdobycie przez Polskę Smoleńska 1613-FiodorFiodorowicz Romanow zostaje carem 1617-nieudana wyprawa królewicza Władysława 1619-rozejm w Dywilinie (P-R) 1632-1634-wojna moskiewsko-polska 1634-pokój w Polanowie

1582-rejestr kozacnki POWSTANIA KOZACKIE: 1591-1593-Krzysztof Kosiński 1594-1596-Semen Nalewajka 1630-Taras Fedorowicz 1637-Pawluk 1638-Ostrzanin 1648-1654-powstanie Bohdana Chmielnickiego

1596-unia kościelna i powstanie kościoła Unickiego w Brześciu 1648-wygrane bitwy Chmielnickiego (Żółte wody, Korsuń, Piławice) 1649-oblężenia Zbaraża 1650-ugoza z tatarami pod Zborowem 1650-Chmielnicki składa hołd lenny sułtanowi tureckiemu 1651-wygrana bitwa Polsko-kozacka pod beresteczkiem 1651-ugoda z kozakami w Białej Cerkwi 1654-Rada Kozacka uznała zwierzchnictwo cara rosyjskiego 1654-wkorczenie na ziemie Korony i Litwy wojsk rosyjskich 1655-zdobycie Smoleńska, Grodna, Wilna przez Rosję 1656-rozejm polsko-moskiewski w Niemieży 1658-ugoda polsko-kozacka w Hadziaczu (utworzenie Księstwa Ruskiego) 1660-ponowne wkorzenie Rosji na ziemie polsko-litewskie 1660-wygrana Czarneckiego pod Połonką przeciwko Rosji 1661-odebranie Rosji Wilna przez Polaków 1663-próba zdobycia Moskwy rpzezJana II Kazimierza (nieudana) 1667-pokój polsko-moskiewski w Andruszowie 1686-pokój Grzymłutowskiego (wieczysty pokój)polsko-moskiewski

WOJNY POLSKO SZWEDZKIE

1587-Zygmunt III Waza królem Polski 1594-Zygmunt III Waza Królem Szwcji 1598-próba wzmocnienia swojej władzy 1599-zdetronizowanie Zygmunta III Wazy na tronie Szwedzkim 1600-inkroporacja Estonii do Polski 1602-1604-przybycie wojsk polskich na inflanty 1604-zwycięstwo Polski min pod Białym Kamieniem 1605-zwycięstwo Polski pod Kircholmem 1620-wybuch wojny Polsko-Tureckiej 1621-oblężenie Rygi przez Gustawa II Adolfa (króla Szwecji) 1622-rozejm w Mittawie 1625-utrata przez Polskę zamku Kokenhauzen (przeprawy przez Dźwinę) 1626-rozejm Polsko Szwdzki 1626-2629-wojna o ujście Wisły: -wkroczenie Szwedów na Pomorze Gdańskie -zajęcie Piławy przez Szwedów -prawie wszystkie miasta pruskie w rękach Szwedów -blokada morska Gdańska -porażka wojsk Polskich pod Gniewem -rozbudowa floty polskiej (stanisław Koniecpolski) 1627-zwycięstwo Polski w bitwie po Oliwą 1629-przybycie Albrechta von Wallensteina (austriacki książe) 1629-Stanisław Koniecpolski pookonuje Szwedów w bitwie pod Trzciną 1629-pokój w Altmarku (do 1635): -większość portów w rękach Szwedów -3,5% cłanałożone przez Szwedów -strata kilku miast na rzecz Prus (w rozliczeniu za stracone porty) -flota Polska w rękach Szwedów 1635-rozejm polsko-szwedzki w Sztumskiej Wsi: -trwał 26 lat -szwedzi wycofali się z zajmowanych portów -Szwedzi zaprzestali pobierania 3,5% cła -większość inflant w rękach szwedzkich -tzw. Inflanty Polskie w rękach Rzeczpospolitej PRZYCZYNY POTOPU: -konieczność zaangażowania wojsk szwedzkich po zakończeniu wojny 30-letniej -trudności z wyżywieniem wojska w Szwecji -Szwedzi dążyli do zajęcia Kurlandii i Prus -walka o dominację nad morzem bałtyckim -walka o prestiż państwa -używanie przez Jana Kazimierza tytułu króla szwedziekgo 1655-akt kapitulacji w Kiejdanach w imieniu Wielkiego Księstwa Litewskiego podpisany przez Radziwiłła 1655-pojawienie się pierwszych wojsk partyzanckich przeciwko Szwedom 1655-Jan Kazimierz wydaje “uniwersał z Opola”-wzywa do walki ze szwedami 1655-obrona klasztoru na Jasnej Górze (paulini), Augustyn Kordecki 1655-konfederacja w Tyszowicach (wojska kwarciane i hetmani), przeciwko szwedom, w obronie Jana Kazimierza 1656-Śluby lwowskie, Jan Kazimierz w Katedrze lwowskiej 1655-1656-obrona Gdańska -padł Toruń -w zamian za nabytki król pruski (Fryderyk I Wilhelm) złożył hołd lenny Karolowi X Gustawowi (królowi Szwecji) -wojska Szwedzki zrezygnowały z oblężenia Zamościa -Lwów obornił się i w tej sytuacji Karol X Gustaw zarządził odwrót -wygrana Czarneckiego nad Pilicą z idącymi na odsiecz Szwedom wojskami magrabiego badeńskiego Fryderyka 1656-utrata Warszawy -Fryderyk Wilhelm I opuszcza szwedzkiego sojuszknika i wraca do do Prus -hetman Litewski wraz z Tatarami dokonuje dywersji-bitwa pod Porostkami i pokonanie wojsk brandenbursko-pruskich 1656-większość ziem polskich wolna od Szwedów 1656-traktat w Radnot-układ w którym przewidziano podział ziem polskich 1657-wkorczenie wojsk Siedmiogrodu na teren Polski (doszły do Warszawy): -układ polsko-habsburski -sojusz polsko-duński -wyprawa odwetowa do Siedmiogrodu (Jerzy Lubomirski) -Jerzy Rakoczy skapitulował pod Czarnym Ostrowiem 1657-traktaty welawsko-bydgoskie: -książe pruski otrzymuje pełną suwerenność w Prusach Książęcych -prawo swobodneho przejścia przez ziemie Prus Książęcych dla wojsk pruskich -ziemia lęborsko-bytowska jako lenno dla Fryderyka I Wilhelma -ziemię Prus Książęcych łączyło wieczyste przymierze z Polską -w razie wymarcia dynastii Hohenzollernów ziemie Prus włączone do Polski 1658-1659- wojska polsko-habsbursko-brandenburskie walczyły na terenie Danii: -zdobycie wyspy Alsen (twierdzy Koldynga) -zwycięstwa pod Nyborgiem -kapitulacja Szwedów 1660-traktat pokojowy w Oliwie: -koniec wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku -południowo-wschodnie Inflanty z Kurlandią w rękach Polskich reszta Inflant w rękach Szwedzkich -swoboda żeglugi i handlu na Bałtyku -zwrócenie Polsce zagrabionych dzieł sztuki, biblioteki i archiwa (Szwecja nie dotrzymała tego warunku) -gwarancja swobód religijnych dla protestantów w Prusach Książęcych

STOSUNKI POLSKO-TURECKIE:

Przyczyny: -coroczne najazdy lenników tureckich Tatraów na kresy południowo-wschodniej Polski -wyprawy łupieżcze Kozaków zaporoskich na ziemie tureckie -wypraw magantów kresowych na ziemie lenne Turcji, Mołdawię i Wołoszczyznę -osadzanie na tronie przychylnych sobie władców

1617-polsko-turecki traktat pokojowy w Buszy: -niemieszanie się Polski do sprawy księstw naddunajskich 1620-interwencja oddziałów lisowczyków w Siedmiogrodzie i spalenie przez Kozaków Warny 1620-bitwa pod Cecorą (Polskie wojska rozbite przez przeważające wojska turecki): Polska - Stanisław Żółkiewski Turcja - Iskander Basza Stanisława Koniecpolski w niewoli, Żółkiewski zginął -wobez zagrożenia sejm uchwalił duże podatki na wojsko -zwiększono liczbę Kozaków rejestrowych 1621-Polskie wojska pod przywódctwem Jana Karola Chodkiewicza, wspólnie z wojskami kozackim pod przywódctwem Piotra Konaszewicza Sahajdnaczego zagrodziły drogę Turkom pod Chocimem -śmierć Chodkiewicza -po trzech tygodniach podpisano pokój -granicą państwa zostaje Dniepr -król Polski miał powstrzymywać najazdy kozackie na ziemie tureckie -słutan miał powstrzymywać tataró -władcami księstw naddunajskich zostali chrześcijanie życzliwi Polsce 1622-potwierdzenie pokoju w Stambule 1632-1634-wojska polskie oblegane przez rosyjskie w smoleńsku, władysłąw IV waza spieszy z pomoca 1633-stanislaw koniecpolski pobil oddzialy tureckie pod Sasowym Rogiem 1634-potwierdzenie ustalen pokoju lata 40-krol probowal zorganizowac Lige Swieta-przeciwko Turkom, w sklad mialyby wchodzic: polska, rosja, wenecja, ludy balkanskie, papiestwo 1667-hetman kozacki (piotr doroszenko) zlozyl hold lenny sultanowi tureckiemu i zwrocil sie o pomoc do chana tatarskiego -polske spotkal najazd tatarski 1671-zwyciestwa Jana III sobieskiego na Bracławszczyźnie 1762-wkroczenie (pod przywodctwem Mehmeda IV) wojsk tureckich na Podole i Bracławszczyznę -kapitulacja kamieńa podolskiego -walka szarpana Sobieskiego 1672-pokoj w buczaczu -polska stracila podole, braclawszczyzne i wojewodztwo kijowskie -roczny haracz w wysokoci 22 tysiecy kuatow -polska krajem lennym turcji wobec tych postanowiec szlachta ustalila wysokie sumy na wojne z turcja 1673wygrana pod chocimem (jIIIsobieski) 1674-1696-Jan III Sobieski królem Polski 1676-pokój w Żórawnie -potwierdzono nabytki terytoorialne turcji z buczacza -nie wspomniano o haraczu 1683-sojusz zaczepno-odporny miedzy polska a austria-wzajemna pomoc w przypadku ataku tureckiego na jedno z panstw 1683-rozbicie wojsk tureckich pod wiedniem )odsiecz wiedenska) 1684-JIIISobieski przystapil do swietej ligi 1691-nieudane wyprawy do Mołdawi JIIIS 1699-pokoj polsko-turecki w Karłowicach za panowania krola polskiego Augusta II Wettina -przywrocenie polsce ziem utraconych w 1672 -wenecja uzyskala wyspe Moreę -Habsburgowie opanowali prawie całe węgry z siedmiogrodeM