Wraz z różnymi wydarzeniami na świecie kształtowane są nowe poglądy, wzorce i modele zachowań, które są przewodnikiem dla ludzi, żyjących w danym okresie. Są one również wyznacznikiem dzielącym bohaterów na postaci pozytywne, które to prezentują postawy godne naśladowania i są wzorami dla innych oraz negatywne, czyli postaci, które swoim postępowaniem budzą w nas odrazę i niechęć, ponieważ dbają tylko o dobro własne i nie żyją zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami moralnymi w danych epokach. Człowiek żyje zgodnie z regułami swego czasu. Ludzie od zawsze potrzebowali pewnego rodzaju pomocy w przejściu własnego życia, a mianowicie ukierunkowania go. Dlatego każdy poszukuje czegoś, na czym będzie mógł się wzorować, szukając własnej drogi. „Nad Niemnem” jest powieścią tendencyjną, gatunkiem epickim często wykorzystywanym przez twórców w dobie pozytywizmu. Zgodnie z jego założeniem wartością najważniejszą w powieści jest jej dydaktyczny oraz utylitarny charakter. Poprzez powieść tendencyjną, autorka przekazała pozytywistyczne hasła epoki. Występuje w niej uproszczona fabuła, w której postacie zostały wyraźnie podzielone na negatywne i pozytywne. Narracja w tym utworze jest prowadzona w trzeciej osobie, a narrator jest obiektywny. Pisarka propagowała pracę u podstaw, pracę organiczną, asymilację żydów, czy równouprawnienie. Hasła pozytywistów były odzwierciedlane w formie schematu życia bohaterów. Postacie dobre, czyli realizujące założenia pozytywistów, osiągają szczęście. Postacie złe, czyli odrzucające idee epoki, skazane były na niesprzyjający los. W załączonym fragmencie przedstawiono pozytywistyczne wzorce i antywzorce opisane w utworze. Doskonale uwypuklone zostały również różnice pomiędzy bohaterami. Zauważyć je można w rozmowie, która odbyła się we dworku w Korczynie między Zygmuntem Korczyńskim a Teofilem Różycem. Obaj wywodzą się z arystokracji, toteż nie mają oporów w rozmowach i dobrze czują się w swym towarzystwie. Mężczyźni rozprawiają o urokach krajobrazów zachodnioeuropejskich oraz nudnej, ale urokliwej okolicy dworku.. Tak naprawdę jednak nie ma jednego wzorca “człowieka oświecenia” typowego dla tej epoki, która sama w sobie jest różnorodna, trójstylowa, złożona. W świetle ideologii epoki , jej racjonalizmu i “powrotu do świata rzeczy” wzorcowym modelem powinien być “umysł oświecony”.