Osiągnięcia cywilizacyjne Egiptu

Egipt był kolebką jednej z wielkich cywili¬zacji świata starożytnego. Narodziła się ona w dolinie Nilu. Istniała już wtedy od kilku stuleci w Mezopotamii cywilizacja Sume¬rów, która bez wątpienia wywarła wpływ na rozwój wczesnego Egiptu. Grecki historyk trafnie określił Egipt jako dar Nilu. Osadnictwo skupiało się tam bowiem po obu stronach Nilu. Ograniczało się do wąskiego pasa, który ciągnął się w górę biegu rzeki, a roz¬szerzał dopiero na obszarze Delty, gdzie rzeka rozgałęzia się i kilkoma odnogami wpada do Morza Śródziemnego. W odróżnieniu od rzek Mezopotamii, w Nilu woda przybierała i opadała zgodnie z rocznym cyklem, regularnie też wylewała pozostawiając za każdym razem żyzne osady i napełniała ka¬nały systemów irygacyjnych. Dzięki temu doli¬na Nilu była bardzo urodzajna, a zbierane tam plony wystarczały nie tylko na wyżywienie rol¬ników i ich rodzin, ale także utrzymanie rozbu¬dowanej administracji i ludności miast oraz lu¬dzi zatrudnionych przy pracach budowlanych prowadzonych na niespotykaną skalę. Dzieje Egiptu starożytnego zaczynają się ok. roku 3000 p.n.e.. kiedy król Górnego Egiptu (doliny) Menes (lub Narmer) podbił Dolny Egipt (deltę). Powstałe w wyniku tego podboju, zjednoczone państwo egipskie przetrwało tysią¬ce lat nietknięte, z wyjątkiem kilku krótkich okresów, a Menes stał się założycielem I z XXXIII egipskich dynastii. Ostatnia z nich dynastia greckich królów Ptolemeuszy rządziła Egiptem do 30 r. p.n.e.. kiedy to królowa Kleo¬patra popełniła podobno samobójstwo. Populacja starożytnego Egiptu miała hierarchiczną strukturę. Na szczycie hierarchii społecznej znajdował się faraon. Poniżej faraona usytuowani byli Nomarchowie (wysocy urzędnicy, zarządcy „Nomów”- jednostek terytorialnych w Egipcie), kapłani i niżsi urzędnicy. Na dole drabiny społecznej znajdowali się chłopi i niewolnicy. Chłopi ponosili koszty funkcjonowania państwa, ciążył na nich obowiązek kopania kanałów i pracy przy budowie piramid. System władzy w starożytnym Egipcie był despotią teokratyczną. Faraon (gr. „per- aa”, tytuł władcy Egiptu oznaczający początkowo wielki dom), otoczony boskim kultem, stanowił prawa ale im nie podlegał. Monarcha decydował o wszystkich sprawach państwowych: mianował urzędników, nadawał i odbierał majątki, zarządzał wojnę i pokój, kreował nowe kulty i był najwyższym kapłanem. Faraonowie opierali swe rządy na rozbudowanym aparacie biurokratycznym, kapłanach i armii. Żeby łatwiej uporządkować wiedzę o trzech tysiącach lat historii Egiptu faraonów podzielo¬no je na trzy główne okresy Starego, Średniego i Nowego Państwa. Te okresy stabilizacji po¬przedzielane są latami kryzysów i obcych najaz¬dów, które nazywa się umownie pierwszym, drugim i trzecim okresem przejściowym. Starożytni Egipcjanie wyznawali religię politeistyczną. W przekonaniu Egipcjan każda dziedzina życia miała swoje bóstwo opiekuńcze. Do najważniejszych bogów Egiptu zaliczmy: • Ra - bóg tarczy słonecznej • Ozyrys – bóg wegetacji i władca świata umarłych • Horus - opiekun faraonów • Hathor - bóstwo nieba i opiekunka matek

Dużą rolę odgrywały wierzenia związane z życiem pozagrobowym. To one miały wpływ na wynalezienie różnych sposobów mumifikacji zwłok, które miały zapewnić wieczność odcho¬dzącym z tego świata monarchom. Już w okre¬sie Wczesnego Państwa duże znaczenie zdobyli sobie kapłani oraz liczna kasta urzędnicza. To wtedy cywilizacja egipska uzyskała ostatecznie swoją dojrzałą po¬stać, o czym świadczyły pierwsze wielkie kró¬lewskie grobowce z kamienia w postaci pira¬mid. Największa z piramid została wzniesiona w Gizie dla władcy z IV dynastii Cheopsa. Pira¬midy orientowano precyzyjnie według stron świata. W okresie Średniego Państwa (ok. 1950-1785 p.n.e.) stolica Egiptu została przeniesiona z Memfis do Teb w Górnym Egipcie. Pobli¬ska Dolina Królów stała się miejscem pochów¬ku w wykutych w skale grobowcach wielu władców. Egipska religia ukształtowała się w tym okre¬sie. Wierzono, że na życie pośmiertne mogą li¬czyć nie tylko monarchowie, ale także zwykli ludzie, o ile odpowiednio się do tego przygotu¬ją. Nowe Państwo (ok. 1570-1075 p.n.e.) to ostat¬nia epoka pomyślności i wielkości państwa fara¬onów. Następujący po sobie wojowniczy faraono¬wie rozszerzyli granice egipskiego imperium aż po rzekę Eufrat. Faraon Amenhotep IV (ok. 1353-1336 p.n.e.) najbardziej znany jest z przeprowadzenia wiel¬kiej reformy religijnej. Amenhotep ogłosił ko¬niec tysięcy egipskich bóstw, w tym potężnego boga Amona. W ich miejsce Egipcjanie mieli czcić jedynego boga Atona będącego uosobie¬niem tarczy słonecznej. Faraon przyjął w związ¬ku z tym nowe imię Echnaton, zerwał z kapłana¬mi z Teb i przeniósł stolicę do Amarna. Władza faraona była na tyle silna, że nowa religia nie spotkała się z otwartym sprzeciwem. Wiele powodów, m.in. przywiązanie do trady¬cyjnych wierzeń, mogło spowodować, że reforma religijna Echnatona skończyła się wraz, z je¬go śmiercią. Imię faraona starannie usunięto ze wszystkich istniejących spisów władców egip¬skich. Zniszczono wszelkie inskrypcje i pomni¬ki, które przypominały o faraonie-reformatorze. Egipt przez cały okres Nowego Państwa był zaangażowany w bliskowschodnie konflikty. Jednakże wojny prowadzone przez Ramzesa II wyczerpały kraj. Wkrótce po jego panowaniu rozpoczął się długotrwały proces upadku pań¬stwa. Egipcjanie doskonale rozwinęli matematykę, dokładne obliczenia były konieczne do zaplanowania i wybudowania piramid i budowli sakralnych. Mieszkańcy Egiptu opanowali, na bardzo wysokim poziomie, umiejętność obróbki kamienia i wyrób szkła. Brak cyny spowodował, że Egipt wstąpił w epokę brązu z tysiącletnim opóźnieniem. Przez dokonywanie zabiegów mumifikacyjnych egipscy uczeni poznali anatomię ludzkiego ciała. Egipcjanie rozwinęli również astronomię. Egipski system pisma - hieroglify zalicza się do najstarszych na świecie. W rzeczywistości Egipcjanie wypracowali trzy rodzaje pisma : hieroglificzne (używane przez kapłanów, wykuwane w kamieniu), hieratyczne i demotyckie (najbardziej uproszczone, ludowe).