Czas Apokalipsy (Apocalypse Now) 1979 reżyseria: Francis Ford Coppola wykonawcy: Marlon Brando, Robert Duvall, Martin Sheen czas projekcji: 153 min. Jeden z największych mistrzów „nowego kina” w Ameryce Francis F. Coppola, po ogromnym sukcesie dwóch serii Ojca chrzestnego przystąpił do realizacji Czasu Apokalipsy. Zamiary były niezwykłe – pragnął zmierzyć się z tematyką wietnamską kreując własną wizję wojny, stworzyć wielki spektakl i jednocześnie autorską opowieść o cywilizacyjnym kryzysie i wewnętrznym ludzkim piekle. Realizacja filmu rozciągnęła się na trzy lata; pracowano w trudnych warunkach, przede wszystkim w kilku miejscach na Filipinach. Ekipa przeżyła niszczący dekoracje tajfun i atak serca głównego aktora – Martina Sheena. Budżet sięgnął rekordowej wówczas sumy 30 milionów dolarów, z czego 2 miliony pochłonęło samo honorarium dla Marlona Brando, nieprawdopodobnie podbite przez aktora ze względu na konieczność ogolenia głowy (!). Akcja filmu rozgrywa się w 1969 r. W Sajgonie kapitan Benjamin L. Willard (Martin Sheen) otrzymuje rozkaz odnalezienia i „zlikwidowania” pułkownika Waltera E. Kurtza (Marlon Brando) zbuntowanego przeciwko dowództwu i oszalałego. Kurtz przebywa w głębokiej dżungli, gdzie założył obozowisko, w którym przewodzi górskiemu plemieniu walczącemu jednocześnie z Amerykanami i Wietnamczykami. Willard wyrusza łodzią patrolową w górę rzeki Mekong… Coppola bardzo dbał o realia, amerykańskie i wietnamskie, o rzetelne odtworzenie specyfiki i atmosfery toczącej się w Azji wojny. Jednocześnie z niezwykłą sugestywnością rozbudowywał jej obrazy. Film jest dziełem ewidentnie rozrachunkowym i pacyfistycznym, ukazującym niszczącą siłę zdarzeń frontowych, wewnętrzne spustoszenia i dramaty młodych ludzi w nie uwikłanych; lecz także jest przytłaczającym ekspresją teatrem wojny, jej spektaklem równocześnie porażającym i fascynującym. Wizja świata przedstawionego w Czasie Apkalipsy jest przekonywająca ale daleko odbiega od ścisłego realizmu. Ma charakter halucynacyjny, nastrój koszmaru z pół snu, pół jawy. Wiąże się to z obłędem tkwiącym w psychice głównych bohaterów, ale przede wszystkim podkreśla wszechobecny stan destrukcji; a film staje się wyobrażeniem katastrofy, czy nawet zmierzchu zachodniej cywilizacji. Coppola stara się dotrzeć do rzeczy nieprawdopodobnie trudnej – do istoty załamania się kultury i upadku człowieka. Sięga w tym względzie po inspiracje do Jądra ciemności Josepha Conrada. Dotyczy to zwłaszcza końcowych partii dzieła – motywu Kurtza, jego „królestwa” i ostatecznej transformacji Willarda. Cywilizacja zatacza tu koło; po szaleństwie wojny i zagłady, po zatraceniu norm moralnych, następuje powrót do sytuacji pierwotnej, do władzy instynktów, formowania się pramitów, rytuałów, eksterioryzacji bóstw. W sensie formalnym obraz ulega „zagęszczeniu” i „przeładowaniu” – dominuje symbolika, nadekspresja, „barokowość”. Tym samym – zarówno w treści jak i w formie – dopełnia się grożąca światu Apokalipsa. W wymiarze indywidualnym najważniejsza jest przemiana głównego bohatera – Willarda. To on – jak wcześniej u Conrada Marlowe – odbywa podróż do „jądra ciemności” – rzeczywistego i tego osobistego, mieszczącego się w psychice, w ciemnych stronach ludzkiej natury. Płynąc rzeką przebywa przez coraz to większe otchłanie wojny, szaleństwa i śmierci, wchodząc jednocześnie w kolejne kręgi infernum. Spotkanie Willarda z Kurtzem staje się właściwie konfrontacją z własnym demonem, czy też swoim lustrzanym odbiciem. Coppola ukazując dramat cywilizacji trzyma się jednocześnie korzeni kultury. Odwołuje się do ewangelicznej Apokalipsy i Conrada, ale też do antycznych mitów (podróż Odyseusza), a w dwóch kluczowych momentach jeszcze do tekstów Friedricha W. Nietzschego i Thomasa S. Eliota. Przed podjęciem przez Willarda decyzji o strasznej misji mówi się o nietzscheańskiej dwoistości ludzkiej natury, naprężonej linie, po której wędruje człowiek pomiędzy dobrem a złem; w konfrontacji bohatera z Kurtzem, ten ostatni przytacza fragmenty eliotowskiego poematu o „wydrążonych ludziach”. Na krytyce i publiczności szczególne wrażenie zrobiły dwie zrealizowane z mistrzostwem i brawurą sceny, które tak przykuwały uwagę, że czasem przyćmiewały w opisach całą resztę niebywale interesującego dzieła. Pierwszą z nich jest atak helikopterów Brygady Kawalerii Powietrznej dowodzony przez szaleńczego, ogarniętego pasją wojny pułkownika Kilgore’a (Robert Duvall). Jest on montowany i rytmizowany w takt piekielnego cwału z opery Richarda Wagnera Walkiria. Druga scena pokazuje pełen absurdu prowokujący erotycznie występ playboyowskich „króliczków” w samym centrum wojennego kotła. Czas Apokalipsy oparty na bardzo osobistej wizji artystycznej, dający oryginalny obraz historii i posiadający oryginalną filozofię, stał się wielkim triumfem upartego do granic możliwości Coppoli, jego ekipy i w ogóle ambitnego autorskiego nurtu w kinie Hollywoodu. Film podbił miliony widzów i otrzymał Złotą Palmę w Cannes oraz bardzo zasłużone Oscary za prawdziwie olśniewające zdjęcia dla Vittorio Storaro i misterny wielopłaszczyznowy dźwięk dla grupy specjalistów.

Francis Ford Coppola (1939) – światowej sławy amerykański reżyser, scenarzysta i producent. Jest w swej twórczości zróżnicowany, realizuje skromne kameralne dramaty i pełne rozmachu epickie wizje. Interesują go samotność i alienacja, ale też ludzkie szaleństwo w wymiarze indywidualnym i zbiorowym. Realizuje filmy od początku lat sześćdziesiątych, światową sławę zyskuje pierwszą serią Ojca chrzestnego w 1972 r. Największymi sukcesami były trzy części Ojca chrzestnego (I – 3 Oscary, II – 6 Oscarów) oraz Czas Apokalipsy (Złota Palma, 2 Oscary) i Rozmowa (Złota Palma). Inne słynne filmy to między innymi Outsiderzy, Cotton Club i Dracula.

Vittorio Storaro (1940) – włoski operator o światowej pozycji, mistrz operowania światłem i barwą. Słynny ze stałej współpracy z Bernardo Bertoluccim (Konformista, Ostatnie tango w Paryżu, Wiek XX, Ostatni cesarz, Pod osłoną nieba, Mały Budda). Był również autorem zdjęć do filmów F. F. Coppoli (Czas Apokalipsy), C. Saury (Flamenco, Tango, Goya) i W. Beatty (Czerwoni, Dick Tracy). Laureat Oscarów za Czas Apokalipsy, Czerwonych i Ostatniego cesarza.

Martin Sheen (1940) – amerykański aktor o dużej wszechstronności i popularności. W filmie występuje od 1967 r. Zyskał wielkie uznanie rolą w Badlands T. Malicka. Najwybitniejszą kreację stworzył w Czasie Apokalipsy. Znany też między innymi z następujących filmów: Gandhi, Wall Street, Strefa śmierci. Grał w blisko 150 filmach.