I Bibliografia podmiotu:

1. Dostojewski F., Zbrodnia i kara, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1955. ISBN 83-06-01262-3
2. Goethe J. W., Cierpienia młodego Wertera, Greg, Kraków 2007. ISBN 83-7327-161-9
3. Prus B., Lalka, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1996. ISBN 83-7023-475-5

II Bibliografia przedmiotu:

1. Słownik motywów literackich, pod red. Nawrot A., Sętkowska-Steczek G., Łęcka A., Greg, Kraków 2004, s. 55-57. ISBN 83-7327-394-8 (hasła: romantyzm, pozytywizm)
2. Radajczak W., Słownik motywów literackich, Nakom, Poznań 2006, s. 33-48. ISBN 83-89529-19-X (hasło: cierpienie)
3. Popularny słownik języka polskiego, pod red. Demaj B., Wilga, Warszawa 1999, s. 66. ISBN 83-7156-385-X (hasło: cierpienie)
4. Witkowska A., Literatura romantyzmu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986, s. 315-320. ISBN 83-01-05357-7 (hasło: romantyzm wobec pozytywizmu)

III Ramowy plan wypowiedzi: Wstęp:

1. Cierpienie- siła niszcząca człowieka czy kształtująca jego osobowość? Na przykładach literackich chciałabym udowodnić, że cierpienie może niszczyć lub kształtować osobowość człowieka.
2. Czym jest cierpienie- jest to stan złego samopoczucia, psychicznego lub fizycznego, któremu towarzyszą wszelkie negatywne objawy: ból, smutek, niemoc do wykonywania najprostszych czynności, często też bierne poddanie się niekorzystnej sytuacji. Kolejność prezentowanych treści:
3. Cierpienie jako siła niszcząca człowieka: a) Werter- główny bohater powieści Johana Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera.

• Werter - postać romantyczna, uczuciowy mężczyzna przyjeżdża do Waldheim, uciekając przed aferą miłosną.
• Werter czyta książki (Homera, Osjana, Hamleta, Biblię oraz Emilię Galotti Lessinga).
• Werter zakochuje się w Lottcie i cierpi przez nieodwzajemnioną miłość.
• Werter wyjeżdża na placówkę dyplomatyczną, gdzie tęskni za ukochaną i cierpi z powodu braku sensu życia.
• Werter powraca do Waldheim.
• Długotrwałe cierpienie doprowadziło Wertera do samobójstwa. b) Stanisław Wokulski- główny bohater powieści Bolesława Prusa Lalka.
• Wokulski- pracowity mężczyzna, miłośnik nauk przyrodniczych, pochodzący ze zubożałej szlacheckiej rodziny.
• Wokulski- wdowiec po Małgorzacie Minclowej, odziedzicza po żonie dobrze prosperujący sklep.
• Wokulski wyjeżdża na wojnę i powiększa swój majątek dzięki pomysłowości.
• Wokulski poznaje Izabelę Łęcką ( dwudziestopięcioletnią zniewalająco piękną, próżną arystokratkę, której rodzina jest na skraju bankructwa).
• Wokulski zakochuje się w Izabeli i wplątuje rodzinę Łęckich w sieć intryg finansowych.
• Wokulski wyjeżdża z Izabelą i Starskim do Krakowa.
• Wokulski cierpi ponieważ jest przedstawicielem dwóch epok- romantyzmu i pozytywizmu.
• Wokulski pod wpływem cierpienia usiłuje popełnić samobójstwo, ucieka w wir pracy i zrywa wszelki kontakt z bliskimi.

2. Cierpienie jako siła budująca osobowość człowieka: a) Rodion Raskolnikow- główny bohater powieści Fiodora Dostojewskiego Zbrodnia i kara.

• Raskolnikow- dwudziestotrzyletni były student, postanawia zabić lichwiarkę Alonę.
• Raskolnikow wymyśla teorię dzielącą ludzi na zwykłych i wyjątkowych.
• Raskolnikow po popełnieniu zbrodni choruje, popada w obłęd, przeżywa mękę strachu własnej słabości i odizolowuje się od rodziny i znajomych.
• Raskolnikow poznaje Sonię i odnajduje w niej bratnią duszę.
• Rodion przyznaje się do zbrodni i zostaje zesłany na Syberię.
• Raskolnikow pod wpływem przeżytego cierpienia odczuwa skruchę co do popełnionej zbrodni i zmienia się. b) Sonia Marmieładowa- bohaterka powieści Fiodora Dostojewskiego Zbrodnia i kara.
• Sonia- córka Siemana Marmieładowa, pomaga ubogiej rodzinie, pracując jako prostytutka.
• Sonia zakochuje się w Raskolnikowie i wyjeżdża z nim na Syberię.
• Sonia dobrowolnie staje się ofiarą i męczennicą.
• Przeżyte cierpienie wzmocniła osobowość Sonii. Wnioski:

1. Cierpienie niszczące osobowość człowieka często jest skutkiem nieodwzajemnionej miłości.
2. Cierpienie niszczące osobowość człowieka zazwyczaj prowadzi do zerwania więzi z rodziną i bliskimi, do odizolowania się od dotychczasowego życia, a nawet do samobójstwa.
3. Cierpienie kształtujące osobowość człowieka jest cierpieniem pozytywnym, z którego człowiek wyciąga wnioski co do swojego zachowania, wzmacnia ono osobowość człowieka i wrażliwość na krzywdę innych ludzi.