Chińska Republika Ludowa jest czwartym co do wielkości państwem na Świecie. Zajmuje ona powierzchnię prawie 10 mln km2, granicząc przy tym z 14 państwami. Kraj ten zamieszkują w większości Chińczycy lecz można także spotkać Ugrów, Tybetańczyków, Mandżurów, Mongołów oraz Koreańczyków. W okresie ostatnich kilkudziesięciu lat można zauważyć wywieranie znaczącego wpływu tego państwa na politykę zagraniczną nie tylko najbliższej zagranicy ale także na arenie międzynarodowej. Państwo środka aktywnie dokonuje ważnych reform oraz zwiększa swoje oddziaływanie między innymi na państwa afrykańskie, lekko je od siebie uzależniając. Chińczycy w ten sposób świadomie dążą do uzyskania statusu światowego supermocarstwa. Zdają sobie sprawę z tego iż uzyskanie takiego statusu jest w dzisiejszych czasach dla nich możliwe jedynie zmianami gospodarczymi i społecznymi. Innym sposobem na zmianę światowego jednobiegunowego ładu jest doprowadzenie do równości w wielu aspektach z USA. Te aspekty to odpowiedni rozwój w dziedzinach takich jak: gospodarka, polityka, oraz rozwój militarny i możliwość globalnej interwencji. W tym opracowaniu postaram się przybliżyć zmiany jakie nastąpiły w tych czterech aspektach oraz jak aspekty te wypadają w porównaniu z innymi państwami na Świecie. Pierwszą dziedziną którą postaram się opisać będzie wzrost gospodarczy Chin. Zapoczątkowany został w grudniu roku 1978 programem reform gaige oraz otwarciem na Świat kaifang. Ocenia się że w latach od zapoczątkowania reform do roku 2005 średni roczny wzrost PKB sięgnął 9,37%, a w dobie kryzysu zwolnił do około 6%. Pierwszym krokiem do uzyskania takiego wzrostu przez tyle lat z rzędu było ustanowienie oraz ciągła modernizacja systemu socjalistyczno- rynkowego(ustrój demokracji socjalistycznej przy jednoczesnym wolnym rynku) Drugim krokiem było stopniowe otwieranie państwa na zagranicznych inwestorów oraz światowy handel. Pokazują to statystyki, w latach 1978- 2008 wartość handlu zagranicznego Chin wzrósł z 20,6 mld USD do 2,56 bln USD. Duża w tym zasługa także bazowaniu w dużej mierze na sile roboczej którą dysponują Azjaci mogli wytwarzać dużą ilość produktów w niewielkim czasie oraz za nie wielkie w porównaniu do innych państw pieniądze. Reformy miały swój początek głównie na wsi by później przenieść się do miasta. Najpierw reforma rozdzieliła grunty na każdą rodzinę oraz zachęcała je do działania w tym zakresie na własną rękę. Jednak wkrótce reformy względem wsi zostały zaniedbane i znaczna większość rolników nie mogąca się utrzymać z własnej ziemi przeniosła się do miasta, co znacznie przyspieszyło proces urbanizacji. Znaczny wzrost miast przyczynił się do powstawania wielu przedsiębiorstw, widząc to reforma dotknęła i tego sektora rynku. Zaczęto kłaść nacisk na samodzielność w zarządzaniu tymi przedsiębiorstwami. Następne reformy ustanowiły przechodzenie ze spółek państwowych na spółki akcyjne co doprowadziło do rywalizacji między nimi i próby ciągłego zwiększania zysków. Istotna była także reforma systemu bankowego. Od 1979 rozpoczęto w Chinach odbudowę i tworzenie nowych banków. Pierwszym był Bank Rolniczy który był odpowiedzialny za kapitał rolniczy oraz jego wspieranie i ciągłe rozwijanie. Później powstał Bank Chiński który zajmował się monitorowaniem oraz rozporządzaniem obrotu dewiz na terenie całego państwa. Kolejnym bankiem był Bank Budowlany Ludu Chińskiego który zajmował się inwestycjami budowlanymi. Następnym bankiem był Bank Przemysłowo- Handlowy zajmujący się udzielaniem kredytów dla przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych. Były to cztery główne banki których zadaniem było nadzorowanie i rozporządzanie pieniędzmi w żywotnych dla Chin dziedzinach. Państwo Środka pragnie dalej się rozwijać w aspekcie gospodarczym dlatego rząd przygotował plany reform na kilka najbliższych lat, które mogłyby jeszcze bardziej przyspieszyć wzrost: podnoszenie możliwości wytwórczych, ulepszenie struktury produkcyjnej, zwiększenie nakładów na rozwój wsi, zwiększanie oszczędności zużycia surowców naturalnych oraz energii, a także ochrony środowiska, zmniejszanie różnic rozwojowych pomiędzy poszczególnymi regionami, wzmacnianie nowoczesnych mechanizmów rynkowych. Opisane wyżej reformy dokonane w ostatnich 30 latach przyczyniły się nie tylko do znacznego wzrostu gospodarczego ale także do przełamania kryzysu gospodarczego z 2008. Można nawet wysunąć twierdzenie że pozycja Chin została wzmocniona dzięki kryzysowi. Podczas gdy większość krajów świata – zmagała się z recesją, w Chinach zastanawiano się, czy uda się osiągnąć wzrost przekraczający 8 proc. I tak się stało gdy w 2009 wzrost PKB wyniósł 8,7. Co więcej, w obliczu upadku liberalnych zasad rządzących systemami finansowymi państw Zachodu, okazało się, że chińskie powiązanie sektora bankowego z państwem oraz istniejące regulacje, mogą skutecznie ochronić państwo przed wolnorynkowym upadkiem. Podsumowując rozważania na temat chińskiej gospodarki można powiedzieć że dokonała ona skoku jaki nigdy wcześniej nikomu się nie udał. Gospodarka ta jest obecnie jedną z najsilniejszych na Świecie a prognozy mówią że może w niedługim czasie być najsilniejszą. Drugim aspektem który postaram się po krótce opisać są działania polityczne ChRL. Uważam że państwo które aspiruje do miana bycia mocarstwem musi wnosić wiele do życia politycznego, nie tylko poprzez naciski lub umowy wielostronne ale także poprzez wprowadzanie nowych doktryn lub koncepcji ładu międzynarodowego. Szkoła chińska - czyli chińska specyfika w pojmowaniu stosunków międzynarodowych wprowadza do teorii stosunków międzynarodowych pewne postulaty, główne z nich to: -pięć zasad pokojowej koegzystencji (chińsko – indyjski traktat dotyczący Tybetu z 1954 zawierający m.in. wzajemne poszanowanie integralności terytorialnej i wzajemna nieagresja, zasady te zostały przyjęte również przez KBWE w Akcie Końcowym w 1975, stając się powszechnie znanymi zasadami stosunków międzynarodowych ) ; -doktrynę trzech światów (podział świata na trzy obszary: I – USA i ZSRR, III – Ameryka Łacińska i Afryka, II – reszta świata, ogłoszona przez Chiny w 1974 na IV specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ ) ; -rozważania nad zależnością między pokojem na świecie i rozwojem państwa; -koncepcję wielobiegunowości . Aktualna chińska wizja ładu międzynarodowego opiera się na: -koncepcji wielobiegunowości – pojawiła się po rozpadzie dwubiegunowości świata; przez określenie biegun rozumie się państwo lub naród z odpowiednią siłą ekonomiczno – polityczno – militarną; obecnie największym biegunem są Stany Zjednoczone, jednak dążyć trzeba by nie stały jedynym biegunem; budowa stabilnego i mocnego pokoju na świecie; -koncepcji strategicznego partnerstwa- chińska myśl strategiczna również ewoluowała ze ścisłego sojuszu z ZSSR po II wojnie światowej do pokojowej koegzystencji i niezależności, aktualnie zagraniczna polityka Chin nastawiona jest na działania umożliwiające tworzenie wielobiegunowego świata, tak więc od początku lat 90. XX wieku Chiny realizują koncepcję strategicznego partnerstwa, która polega na nawiązywaniu porozumień o stosunkach partnerskich z różnymi podmiotami politycznymi na całym świecie, m.in. współpraca z państwami ASEAN; -strategii pokojowego wzrostu- jest stosunkowo młodą strategią, która polega na budowaniu takiego środowiska, by państwo mogło rozwijać w pokoju, np. próba osiągnięcia takiego stanu przez wspólną walkę z terroryzmem; jednak zaznaczyć trzeba iż sam wzrost państwa musi przebiegać metodami pokojowymi; Chiny wysuwają pogląd, że pokojowy wzrost można osiągnąć przez wzajemną współpracę, co przyniesie wzajemne korzyści . Na Świecie można także odczuć Chińską politykę próby uzależniania od siebie mniejszych krajów. Dzieje się tak między innymi w Afryce gdzie Chińczycy przeznaczają ogromne pieniądze na wsparcie dla tamtych rządów oraz różnych inwestycji. Co kilka lat zwoływane jest także forum państw afrykańskich oraz Chin . Wymienione powyżej ciekawe koncepcje ładu międzynarodowego oraz usystematyzowania go jasno dowodzą o wysokich aspiracjach tego kraju. Do podobnych wniosków można dojść również jeżeli ogólniej spojrzymy na kierunek polityki chińskiej na przykład do wspomnianych krajów Afryki bądź Azji południowo- wschodniej (Wietnam, Laos). Uważam że stosunki między państwami mogą zostać w niedługim czasie w zbyt znacznym stopniu zdominowane przez Chiny. Czynniki te powodują że ze zdaniem Państwa Środka musi liczyć się każde państwo, co prowadzi do osiągnięcia celów jakim jest powstanie Świata wielobiegunowego. Kolejnym aspektem który definiuje światowe mocarstwo jest rozwój militarny oraz zdolność do interweniowanie w krótkim czasie w dowolnym miejscu na Świecie. Budżet Chińskiej Armii Ludowo - Wyzwoleńczej wzrasta i oficjalnie wyniósł w 2009 r. ponad 70 mld dolarów . Choć wydaje się to niewiele w porównaniu do budżetu Departamentu Obrony USA wynoszącego w 2009 r. aż 515 mld dolarów, ChRL i tak zajmuje pod tym względem drugie miejsce na świecie. Waszyngton uważa, że faktyczna wartość wydatków Chin na zbrojenia jest przynajmniej dwukrotnie wyższa, ponieważ oficjalne dane nie uwzględniają wszystkich wydatków, m.in. zagranicznych zakupów wojskowych, zbrojeń nuklearnych i strategicznych, subsydiów dla przemysłu zbrojeniowego. Armia nie podlega kontroli rządu, tak jak w państwach zachodnich, ale partii komunistycznej. Jej liczebność ocenia się na 2,3 miliona żołnierzy regularnej armii, w tym 1,6 miliona sił lądowych, 400 tys. sił powietrznych i 255 tys. marynarki. Do tego należy doliczyć około 10 milionów ludzi w siłach paramilitarnych (Ludowa Policja Zbrojna, rezerwiści i milicja), oraz to, że w razie zagrożenia, zdolnych do służby wojskowej jest około 350 milionów ludzi. W ostatnich latach armia podlega intensywnej modernizacji. Obejmuje ona przede wszystkim wymianę dominującego wciąż, przestarzałego uzbrojenia. Patrząc na powyższe dane można orzec iż jest to najliczniejsza armia świata, lecz jej potencjał militarny jest stosunkowo niski gdyż większość sprzętu jest przestarzała. Przy opisywaniu militarnej strony Chin nie można zapomnieć o bardzo ambitnym programie kosmicznym. Po umieszczeniu sztucznego satelity na orbicie Księżyca Chińczycy planują dokonać lądowania bezzałogowego w przeciągu najbliższych trzech lat i wreszcie lądowania załogowego w 2025 roku . Trwają również prace nad systemami antysatelitarnymi, a więc wymierzonymi w zdolność orientacji, komunikacji i poruszania się wroga. Mając w pamięci to wszystko, należy jednak uzmysłowić sobie chińską rzeczywistość. Nawet jeśli ChRL przez kolejne lata intensyfikowało zbrojenia, przepaść dzieląca je od Stanów Zjednoczonych jest tak znaczna, że ryzykowne byłoby spodziewanie się choćby wyrównania potencjałów. Dlatego na tym polu minie jeszcze dużo czasu zanim Chińczycy osiągną amerykański poziom. Przy próbie opisywania i oceniania dążeń do statusu supermocarstwa nie można także zapomnieć także o innych aspektach takich jak społeczeństwo i kultura danego państwa lub rozwój technologiczny. Moim zdaniem ocena kultury lub społeczeństwa jest bardzo subiektywna dlatego w tych dwóch obszarach przedstawię swoje zdanie. Chińska kultura jest jedną z najstarszych na Świecie. Jednak nie uważam jej za taką która mogła by zdominować kulturę „zachodu”. Uwypuklić należy że zasadniczo się ona nie zmieniała przez wieki dlatego że cały czas w społeczeństwie żyła tradycja konfucjanizmu który zmiany w tej dziedzinie nie tylko negował ale uważał za złe. Zakorzenionego na dobre tego systemu nie były nawet w stanie wyprzeć działania zmierzające w tym kierunku komunistycznych rządów. Społeczeństwo chińskie także nie jest mocno rozwinięte. Panują ogromne różnice intelektualne między mieszkańcami miasta i wsi które jeszcze przez długie lata nie zostaną zrównane. Społeczeństwo mimo rozwoju technologii oraz wielu nauk w dalszym ciągu jest bardzo przesądne, o czym świadczy brak czwartego piętra w wielu budynkach(zostaje ono zamienione na 3a gdyż liczba 4 brzmi jak śmierć i jest uważana za pechową). Przesądy nie nalżą tylko do dnia codziennego ludzi mniej wykształcony, lecz także klasy średniej oraz wyższej, na przykład przedsiębiorcy rocznie wydają ogromne pieniądze by ich biura były zgodne z feng shui . Próbując podsumować całość chińskich dążeń do uzyskania statusu supermocarstwa mogę stwierdzić że przed chińczykami jeszcze daleka droga. Muszą oni wprowadzić znaczne zmiany w swojej gospodarce by ją stale unowocześniać i dostosowywać do pędzącego Świata. Prowadzona przez Chiny polityka dąży w dobrym kierunku i powoli zaczyna wywoływać wpływ na arenę międzynarodową godny kraju dominującego. Również dużo pracy czeka ich w kwestii militarnej. Ogromne zaniedbania z przeszłych lat muszą zostać teraz nadrobione, dlatego trzeba ponieść ogromne koszty na unowocześnianie i stałą modernizację największej armii na świecie. Wielkie zmiany muszą też zajść w społeczeństwie i świadomości chińczyków gdyż moim zdaniem uważają się oni w dalszym ciągu za dominujących ale tylko w regionie Azji, nie gotowi do wzięcia na siebie odpowiedzialności za prowadzenie Świata z perspektywy supermocarstwa.

Bibliografia:

1. Chiny supermocarstwem XXI wieku? Rozważania na temat polityki i gospodarki Państwa Środka, red. Joanna Marszałek- Kawa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010,
2. Roman Kuźniar, Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005,
3. http://www.sinodefence.com,
4. http://www.focac.org/eng/
5. http://stosunkimiedzynarodowe.info,
6. http://stosunki.pl
7. http://psz.pl