Międzynarodowa pozycja Rzeczypospolitej Obojga Narodów EUROPA JAGIELLONÓW

Unia w Krewie U schyłku XV w., pod berłem wywodzącej się z Litwy dynastii Jagiellonów znajdowała się większość Europy Środkowej. Międzynarodowa kariera tego rodu zaczęła się w ostatnich dekadach XIV w. W 1386 r. na mocy unii w Krewie (1385 r.) oraz dzięki małżeństwu z zasiadającą na tronie polskim Jadwigą Andegaweńską wielki książę litewski Jagiełło zdobył koronę polską. Jagiełło i Jadwiga Jagiełło ochrzcił się, przyjął imię Władysław i zyskał akceptację politycznego narodu Królestwa Polskiego - dostojników i rycerstwa (zjazdy w Krakowie, Wołkowysku i Lublinie -1386 r.). Unia w Krewie zapoczątkowała wielowiekowy związek Polski z Litwą i trwające 186 lat (do śmierci Zygmunta Augusta w 1572 r.) rządy Jagiellonów.

Znaczenie związku Polski z Litwą  Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, państwa silnego (ponad 800 tys. km2); liczącego się w Europie, cieszącego się tolerancją religijną wśród wielonarodowościowego społeczeństwa (ponad 8 mln ludności - 40% Polacy, 20% Rusini, 25% Litwini, 10% Niemcy, 5% Żydzi).  Rozwój gospodarczy, kulturalny - promieniowanie kultury chrześcijańskiej na Litwę i wpływ elementów kultury wschodniej na ziemie polskie, polonizacja magnaterii pochodzenia ruskiego.  Wciągnięcie Polski w politykę wschodnią Litwy - wojny z Moskwą, Tatarami.  Pokonanie wspólnego wroga - Krzyżaków. EUROPA JAGIELLONÓW Po śmierci Jadwigi (1399 r.) potwierdzono prawa Jagiełły do tronu polskiego. Ugruntowawszy swe prawa do korony polskiej, umocniwszy pozycję państwa na arenie międzynarodowej dzięki zwycięstwu w wojnie z zakonem krzyżackim, Jagiełło ostatnie lata swych rządów poświęcił staraniom o zapewnienie sukcesji dla swoich synów. Po śmierci Jagiełły w imieniu małoletniego Władysława III i Kazimierza rządy sprawował bp Zbigniew Oleśnicki; od 1440 r. Władysław królem Węgier (i Polski), a Kazimierz - wielkim księciem litewskim. Władysław III Warneńczyk Zagrożenie Węgier ze strony Turcji spowodowało, że możnowładztwo i szlachta chciały sojuszu z Polską i oddania korony węgierskiej Władysławowi, jednak ta propozycja spotkała się z opozycją zwolenników dynastii Habsburgów - walki wewnętrzne oraz walki z Turkami prowadzone przez Jana Hunyadego zakończyły się korzystnym rozejmem dla Węgier, ale pod wpływem legata papieskiego młody król Władysław ponownie rozpoczął walki, które zakończyły się klęską w bitwie pod Warną w 1444 r.

Kazimierz IV Jagiellończyk W ten sposób Polska i Węgry na kilka lat połączone zostały unią personalną. Po śmierci Władysława III w bitwie pod Warną w 1444 r. Jagiellonowie utracili na blisko pół wieku tron węgierski. Koronę polską zaofiarowano młodszemu bratu Władysława, Kazimierzowi Jagiellończykowi (od 1440 r. rządzącemu na Litwie). Z chwilą jego wstąpienia na tron polski (1447 r.) zacieśnieniu uległy związki pomiędzy Polską a Litwą.

 Polityka dynastyczna Kazimierza Jagiellończyka Polityka dynastyczna Kazimierza Jagiellończyka Rywalizacja o tron węgierski

Ludwik II Jagiellończyk Dzięki ustępstwom na rzecz stanów, głównie magnaterii, Władysław Jagiellończyk uzyskał zgodę na koronację swojego syna - Ludwika. W 1508 r. dwuletni Ludwik został koronowany na króla Węgier, kilka miesięcy później, już w 1509 r., na króla Czech. Faktyczną władzę przejął Ludwik w 1516 r., dopiero po śmierci ojca.

Tron czeski i węgierski Habsburgom Panowanie Jagiellonów w Czechach nie trwało długo. W 1526 r., po bezpotomnej śmierci Ludwika w bitwie z Turkami pod Mohaczem, na mocy wcześniejszego układu pomiędzy Jagiellonami a Habsburgami (traktat w Wiedniu w 1515 r.), tron czeski i węgierski przypadł Habsburgom. Nie udało im się utrzymać pełni władzy na Węgrzech. Znaczna część węgierskiego królestwa znalazła się pod panowaniem Turków osmańskich, będących w pierwszej połowie XVI w. u szczytu potęgi.

Zygmunt II August Tuż przed śmiercią Zygmunta Augusta, ostatniego Jagiellona na tronie polskim, jagiellońskie władztwo obejmowało rozległe tereny Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zwierzchnictwo lenne nad Prusami Książęcymi i Kurlandią.

Związki dynastyczne Jagiellonów Umacnianiu pozycji Jagiellonów na arenie międzynarodowej miały też służyć odpowiednio zaaranżowane związki dynastyczne. Podobną politykę prowadziły inne dynastie europejskie. Jedna z córek Kazimierza Jagiellończyka - Jadwiga poślubiła księcia bawarskiego Jerzego Brodatego, Zofia - margrabiego brandenburskiego Fryderyka Hohenzollerna, Elżbieta - księcia legnickiego z dynastii Piastów Fryderyka II, Anna zaś księcia pomorskiego Bogusława X. Wnuczka Kazimierza, córka Władysława II, króla Czech i Węgier, została żoną Ferdynanda I Habsburga, króla Niemiec i cesarza rzymskiego. Córki Zygmunta I i Bony zasiadały na tronach Węgier (Izabela, żona Jana Zapolyi), Szwecji (Katarzyna, żona Jana Wazy) a także Polski (Anna Jagielonka, żona Stefana Batorego). Koronnym argumentem przemawiającym za wyborem Zygmunta III Wazy na króla Polski było jego bliskie pokrewieństwo z Jagiellonami (był wnukiem Zygmunta I Starego). Tak więc jagiellońska tradycja długo jeszcze była żywa w świadomości społeczeństwa Rzeczypospolitej. Anna Jagielonka

Ocena polityki dynastycznej Jagiellonów  Państwa Jagiellonów obejmowały obszar od Dźwiny po Adriatyk, od górnej Wołgi po Las Czeski.  Brak spoistości wewnętrznej, odmienna kultura, gospodarka, interesy możnowładztwa.  Brak jednolitej polityki zagranicznej, spory między braćmi (zjazd dynastyczny Jagiellonów w Lewoczy w 1494 r. nie przyniósł porozumienia między braćmi).  Silna pozycja Habsburgów i Turcji w Europie.  Większe zainteresowanie Jagiellonów kwestią wschodnią i Morzem Bałtyckim.
GOSPODARKA

GDAŃSK Najazdy na Rzeczpospolitą (XVII w.)

Bohdan Chmielnicki - powstanie kozackie Bohdan Chmielnicki, rozpoczynając wiosną 1648 roku wojnę kozactwa i chłopstwa ukraińskiego przeciwko Rzeczypospolitej. Odniósł dwa wielkie zwycięstwa nad Polakami - nad Żółtymi Wodami i pod Korsuniem na Ukrainie. W zawartym po nich rozejmie, Chmielnicki zażądał od Rzeczypospolitej przyznania pełni praw dla ruskiej i prawosławnej Ukrainy, takich jakie miały Korona i Litwa: udział w Sejmie i Senacie, zmniejszenie władzy starostów polskich w miastach i zamkach oraz magnatów polskich nad włościami i majątkami na obszarach za Białą Cerkwią, które Chmielnicki traktował jako rdzenne ziemie kijowskie. Bohdan Chmielnicki - powstanie kozackie Gdy w maju 1648 roku zmarł król Władysław IV Waza i w Warszawie rozpoczął się sejm elekcyjny, zawieszenie broni zostało zerwane przez wojenne wypady księcia Jeremiego Wiśniowieckiego oraz pod naciskiem radykalnej “czerni” kozackiej pułkownika Maksyma Krzywonosa. Bohdan Chmielnicki ruszył wtedy jesienią w kierunku Lwowa. Do starcia z wojskami koronnymi, dowodzonymi przez trzech regimentarzy: Dominika Zasławskiego, Mikołaja Ostroroga i Aleksandra Koniecpolskiego, doszło pod Piławcami. W wyniku paniki, spowodowanej pogłoskami o zbliżaniu się tatarskiej ordy Gireja, najpierw trzej wodzowie, a potem cała armia polska, rozpierzchli się bez walki. Kozacy przejęli bogate tabory i ruszyli dalej na zachód, oblegając Lwów. Bohdan Chmielnicki - powstanie kozackie  W listopadzie wojska kozackie odstąpiły od oblężenia Lwowa, na którym wymusiły bajeczny okup i obległy Zamość, który też złożył wielki okup. W międzyczasie na sejmie elekcyjnym w Warszawie królem obrany został Jan II Kazimierz Waza (1648-1668), młodszy brat Władysława IV, wobec którego Chmielnicki deklarował uległość. W grudniu nastąpiło zawieszenie broni i hetman zaporoski Bohdan Chmielnicki powrócił do Kijowa, witany tam owacyjnie.  W lutym 1649 roku rozpoczęły się rokowania pokojowe pomiędzy posłami Rzeczypospolitej i Chmielnickim w Perejasławiu. Nie dały pozytywnych wyników i latem wojna rozgorzała na nowo. Kozacy i Tatarzy oblegli wtedy dobrze umocnioną twierdzę Zbaraż. Zdążające na odsiecz oddziały polskie, prowadzone przez króla, zostały zaskoczone pod Zborowem, gdzie po kilkudniowych walkach doszło do porozumienia między Tatarami i Polakami o zaprzestaniu dalszych walk i do podpisania ugody zborowskiej z Chmielnickim. Bohdan Chmielnicki - powstanie kozackie  Powstanie kozackie tliło się jednak nadal, a jesienią zapanowała prawie w całym kraju epidemia cholery, która zdziesiątkowała ludność całej Rzeczypospolitej. Jako ostateczną datę zakończenia powstania Chmielnickiego przyjmuje się styczeń 1654 roku, gdy Chmielnicki zawarł w Perejasławiu unię o włączeniu lewobrzeżnej Ukrainy do Rosji oraz oddanie się Rady Kozackiej w opiekę carowi Rosji. Wypełniając jej postanowienia Rosja uderzyła na Rzeczpospolitą rozpoczynając wojnę polsko-rosyjską.

 W 1655 roku wojska polskie Piotra Potockiego i Tatarzy pod wodzą chana krymskiego Mehmeda IV Gireja pobili Kozaków w bitwie pod Jezierną zmuszając Bohdana Chmielnickiego do uznania formalnej zwierzchności Rzeczypospolitej nad Ukrainą. POLSKA W CZASACH SASKICH

Wojna północna (1700-1721)  Sojusz Saksonii, Rosji i Danii przeciw Szwecji – Rzeczpospolita oficjalnie nie brała w nim udziału, ale przez uczestnictwo Augusta II w wojnie została do niej wciągnięta; – poparcie Anglii i Holandii dla Karola XII, króla Szwecji.  Pokonanie przez Szwecję Danii  Przerzucenie wojska do Inflant  Pokonanie wojsk rosyjskich pod Narwą i saskich pod Rygą (dwukrotnie, w 1700 r. 1701r.) Bitwa pod Narwą Wojna północna (1700-1721)  1704 r. - konfederacja warszawska pod wpływem Szwedów powołała Stanisława Leszczyńskiego na króla Polski – konfederacja w Sandomierzu, poparta przez Rosję, wystąpiła w obronie Augusta II i przeciw wojskom szwedzkim – 1704 r. - przedstawiciel sejmu, Tomasz Działyński zawarł w Narwie układ z carem Piotrem I – Polska oficjalnie przystąpiła do koalicji antyszwedzkiej, • car zobowiązał się uwzględnić interesy Polski w Inflantach. Traktat w Altranstädt  Pokój w Altranstädt - traktat pokojowy zawarty 24 września 1706 na zamku w Altranstädt (Saksonia) pomiędzy królem Polski i elektorem Saksonii Augustem Mocnym a królem Szwecji Karolem XII. – August II wycofał się z wojny – zrzekł się tronu polskiego (na rzecz Stanisława Leszczyńskiego)  Klęska Szwedów pod Kaliszem  Układ Karola XII z hetmanem kozackim Iwanem Mazepą – Od Rosji miały być oderwane ziemie Ukrainy i włączone do Polski  1709 r. - zwycięstwo Rosji nad Szwedami pod Połtawą