W obecnych czasach chyba trudno co niektórym wyobrazić sobie wyjście do kina na premierę nowego filmu swojego ulubionego reżysera. Dziś jest to dziedzina powszechna, a widz coraz bardziej wymagający, mimo nowoczesnym efektom i doskonalszej technologii, Czy zastanawialiśmy się kiedyś dzięki komu możemy właśnie to robić? Tak więc cofnijmy się teraz do początków XX wieku i przyjrzyjmy się początkom kinematografii. Mówiąc o początkach kina i filmu na pewno przywołujemy na pamięć nazwisko braci Lumière, zwykle to im przypisuje się zasługę wynalezienia kinematografu, ale tak naprawdę jednak konstruktorem tego urządzenia był Leszna Ottomar Anschutz pochodzący z USA, w Europie zaś znany w tej dziedzinie był również Tomasz Edison, bracia Lumière udoskonalili i opatentowali maszynę. Myślę, jednak że to właśnie oni odcisnęli największy ślad w historii, ponieważ jako pierwsi zorganizowali publiczną projekcję filmową. Rzecz działa się w Paryżu w Salonie Indyjskim, w seansie wzięło udział zaledwie 35 osób co w porównaniu z wypełnionymi współcześnie po brzegi sal Multikin jest bardzo maleńką liczbą. Publiczność zobaczyła wtedy film pod tytułem Wyjście robotników z fabryki. Warto również wspomnieć że pierwsze filmy miały prostą fabułę, przedstawiały głównie sceny z życia codziennego. Prawdziwy rozwój i wielkie lata kinematografii przypadają właśnie na lata dwudziestolecia międzywojennego. Początkowo filmy były nieme. Mimo tego, że aktorzy nie używali mowy to filmy nie były tak do końca pozbawione dźwięku, ponieważ wyświetlonym obrazom towarzyszyła muzyka zwykle grana przez artystę na sali lub też puszczana z gramofonu. Melodie były adekwatnie do nastoju obrazu, co rozbudzało wyobraźnie widza i pogłębiało wyraz artystyczny. Kino nieme wykreowało pierwsze gwiazdy kultury masowej takich jak Greta Garbo czy Rudolf Valentino, warto również wspomnieć o Poli Negri, a właściwie Apolonii Chałupie- Polki z pochodzenia, grającej w zachodnich produkcjach, ostatnio zrobiło się o niej głośni ze względu na musical Polita wystawiany przez Studio Buffo, a któż z nas nie słyszał o takich komikach jak Charlie Chaplin czy Buster Keaton. Prawdziwym przewrotem było udźwiękowienie. Pierwszym filmem dźwiękowym był Śpiewak jazzbandu w reżyserii Alana Croslanda. Z jednej strony była to prawdziwa rewolucja i kolejne potwierdzenie rozwoju techniki, z drugiej jednak wytworzyła się pewna bariera między odbiorcą, a nadawca, ponieważ dany język ograniczał dystrybucje filmu jedynie do kraju w którym był on używany. Dlatego też skutkami udźwiękowienia stał się rozwój narodowych kinematografii oraz powstawanie kolejnej techniki adaptacji takiej jak dubbing, gdzie oryginalne głosy zastępowano ścieżkami dźwiękowymi krajowych aktorów. Innym rozwiązaniem stały się napisy jednak takie filmy przeznaczone były jedynie dla publiczności, która ,,potrafiła szybko czytać” czyli osobom wykształconym. Mówiąc o kinematografii dwudziestolecia międzywojennego musimy wziąć pod uwagę specyfikę kina w różnych państwach. Kino francuskie charakteryzowało się ambicjami społecznymi i psychologicznymi. Jeśli chodzi o Francję to charakterystyczne są nazwiska reżyserów wchodzących w skład tak zwanej Wielkiej Trójki, czyli Renè Claira, Jean Renior czy Marcel Carnè. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych reżyserów był właśnie Renè Claira. Rozgłos przyniósł mu film Antrakt, a rok później wyreżyserował Słomkowy Kapelusz, będący satyrą opowiadającą o obyczajowości mieszczan pod koniec XIX wieku. Przełomowym etapem jego kariery była realizacja pierwszego francuskiego filmu dźwiękowego Pod dachami Paryża. To filmy dźwiękowe przyczyniły się do zapisania nazwiska Renè Claira w panteonie sław. W ciągu swojej 35 letniej kariery wyreżyserował lub zagrał w ponad 40 filmach. Kolejnym znaczącymi i cenionym twórcą był Jean Renior. Na początku, podobnie jak inni twórcy kręcił filmy nieme. Największy rozgłos zyskał film Nana, który powstał na podstawie powieści Emila Zoli. W 1931 roku Renior nakręcił swój pierwszy film dźwiękowy La Chienne. Kino to nie tylko reżyseria, ale również aktorsto. We Francji szczyt w tej dziedzinie osiągnął Jean Gabin, który zyskał sobie sympatie widzów, oraz wypracował autorytet i pozycję. Gabin był człowiekiem wywodzącym się z nizin społecznych. Jego wygląd był zaprzeczeniem cech amantów amerykańskiego kina. W pierwszych filmach odgrywał role w których losy głównych bohaterów malowały się zazwyczaj w ciemnych barwach, fabuła ukazywała ludzi, którzy nie byli źli z natury, ale do złych czynów zmusiły ich trudne warunki życia, wszechobecna bieda oraz ciągła walka z przeciwnościami losu. W czasie wojny Gabin miał również kontakt z kinem amerykańskim, wrócił jednak do Francji, ponieważ nie odegrał żadnej znaczącej i pozwalającej na osiągniecie sukcesu roli. Po wojnie grywał głównie w filmach ambitnych. Kino niemieckie również przeżywało chwile świetności. Kinematografia rozwijała się dynamicznie w tamtym okresie, na ekranach pojawiło się kilka wybitnych dzieł. Niestety po dojściu do władzy nazistów, kino niemieckie zaczęto wykorzystywać do szerzenia haseł i poglądów propagandowych. Charakterystycznym kierunkiem dla kina niemieckiego był ekspresjonizm filmowy. Reżyserzy opierali się na historiach, w których zawierały się: irracjonalizm, pewna tajemniczość czy mroczność, często przepełniały je atmosfera grozy i lęku. Historię ekspresjonizmu w kinie zapoczątkował film Student z Pragi w reżyserii Stellana Rve, z 1913 roku opowiadający o losach młodego chłopaka, który zawiera pakt z szatanem, ceną za dostanie życie i miłość ma być odbicie lustrzane. Kolejnym słynnym obrazem tego typu był Gabinet doktora Caligari, w którym dyrektor szpitalu psychiatrycznego okazuje się być mordercą. Znanymi twórcami tamtego okresu byli również: Fritz Lang Paul Leni czy Paul Wagner. Znaczącą role jeśli chodzi o konwencję ekspresjonistyczną filmu odegrał Max Reinhardt. Z pochodzenia Austriak pracujący w niemieckich teatrach, wprowadził wiele nowatorskich pomysłów między innymi zastosowanie specjalnego określenia, wprowadzenie grup statystów jako żywej scenografii. Na pomysłach Reinharda wzorował się w szczególności wspomniany wcześniej Fritz Lang. Lata 1929- 1932 nazwane zostały złotym okresem dla niemieckiej kinematografii. Ze względu na cenzurę przodujący twórcy, nie chętni wizji, gdzie musieli podporządkować się włądzy opuszczali kraj. Poza tym polityka bojkotowano nie tylko zagraniczne produkcje, ale i rodzime kino, które było niezgodne z koncepcją nazistów. Tolerowano jedynie to co uważano za wartościowe z politycznego punktu widzenia. Kino wykorzystywano w celach propagandowych, głoszono pośrednio w ten sposób poglądy o podłożu szowinistycznym i nazistowskim, rozbudzano niechęc do innych naci, w widowiskach historycznych przypominano o potędze przodków czyli starożytnych German. Przodującą przedstawicielką tego nurtu była Leni Riefenstahl, znana ze swoich kontrowersyjnych poglądów i filmów propagandowych. Za prawdziwe dzieło uznawany jest film Triumf woli, będący dokumentem zjazdu Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników w Norymberdze. Riefenstahl zrealizowała filmy o Olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku. Poza kinem propagandowym w Niemczech występowało także kino rozrywkowe, które nie nawiązywało do polityki, ale wpływało pozytywnie na samopoczucie dużej grupy odbiorców. Powstawały komedie, kojarzone z głównie z Hollywoodem westerny czy parodie dosyć znane żarty z kultowych postaci Sherlocka Holmesa i doktora Watsona, sławę zyskał także fantastycznonaukowy obraz Złoto, po drigiej wojnie światowej dopatrywano się w nim ukrytej instrukcji, planu budowy bomby atomowej, dlatego też wszystkie jego kopie zostały zarekwirowane przez Amerykanów. Podsumowując temat kina w Niemczech można podkreślić że panowała w nim różnorodność. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, jak i również w latach wojennych niemieckie sale kinowe pękały w szwach. Można wysunąć takie odwołując się do danych liczbowych z 1936 roku, a mianowicie na 5253 salach kinowych tygodniowo przebywało około 6 milionów Niemców. Wyróżniającym się nurtem kina w dwudziestoleciu międzywojennym była ,,szwedzka szkoła filmowa”. Jej głównym założeniem było eksponowanie uroków kultury północnoeuropejskiej, skandynawskiej- nawiązywanie do rodzimej mitologii i dawnych legend czy też fotografowanie pejzaży. Głównymi przedstawicielami szkoły szwedzkiej byli: Victor Siostrom, którego znanymi filmami są Wózek widmo oraz Klasztor w Sandomierzu i Mauritz Stiller, adaptujący głownie dzieła szwedzkiej pisarki Selmy Lagerlof między innymi Skarb pana Arne, czy Stare zamczysko.
Kino radzieckie także nie pozostawało w tyle za resztą Europy zgodnie ze słowami Lenina ,, Ze wszystkich sztuk najważniejszy jest dla nas film”. W Związku Radzieckim powstawały głównie epiki rewolucyjne, lecz największą popularność zyskały komedie, posługiwano się w nich zwykle ,, nonsensownym nieraz humorem”. Kino radzieckie przepełniała głównie tematyka polityczna i rewolucyjna. Za mistrza kina radzieckiego tamtego okresu uznano Sergiusza Eisensteina, doceniono go między innymi za film Pancernik Potiomkin opowiadający o losach marynarzy pancernika, którzy wystąpili przeciwko carskiemu dowódcy. Mimo, iż film ten miał charakter propagandowy to doceniono go za montaż i środki wyrazu. Cenionym twórcą był również Wsiewołoda Pudowkin Znanymi dziełami tego artysty były takie obrazy jak: gorączka Szachowa (1925), Mechanika mózgu ( 1926) czy Matka ( również z 1926). Ambicje filmowe rodziły się również na ziemiach polskich, przychylne warunki ku temu stworzyło odzyskanie niepodległości przez Polskę i chęć tworzenia nowej kultury. Nastąpił szybki rozwój kinematografii, co ciekawe powstała sieć kin do roku 1938 powstało ich 807 na teranie całego państwa. Powstały również polskie wytwórnie filmowe między innymi Sfinks czy Falanga. Historia polskiej kinematografii również rozpoczęła się od kina niemego. Pierwsze filmy sprowadzały się głównie do adaptacji dzieł literackich takich jak na przykład Pan Tadeusz, ciekawostką jest, że kilka lat temu odnaleziono zaginione fragmenty taśmy, które odrestaurowano i połączono z pozostałymi. Co ciekawe 9- 11 listopada 2012 roku odbędzie się re- premiera filmu w kinie Iluzjon w Warszawie. Poza Panem Tadeuszem, zrealizowano w Polsce również Ziemię Obiecaną, Mogiłę-nieznanego żołnierza czy Przedwiośnie. W roku 1930 nastąpiła w polskim kinie rewolucja, mianowicie, a mianowicie powstał pierwszy film dźwiękowy: Moralności Pani Dulskiej w reżyserii Bolesława Newolina. Również i w tej dekadzie powstało wiele ekranizacji literatury przykładami są Trędowata, Halka czy Znachor. Poza tym wielki rozgłos i pozytywną opinie sykały również komedie, głównie muzyczne i farse na przykład Jadzia opowiadający historie dwóch tenisistek, ich losy krzyżują się ponieważ na skutek zbieżności imion zostają pomylone, dochodzi do wielu nieoczekiwanych perypetii i humorystycznych sytuacji, Ada to nie wypada, o niesfornej i pełnej życia, temperamentu dziewczynie, ścieżka dźwiękowa filmu o tym samym tytule stała się zaistym szlagierem znanym do dziś, czy Zapomniana melodia z tym dziełem także powinniśmy kojarzyć takie ,,hity” jak Już nie zapomnisz mnie czy Ach jak przyjemnie. Polska kinematografia to również kino historyczno- kostiumowe, jedne z najbardziej znanych to Pani Twardowska czy Kościuszko pod Racławicami. Dla bardziej wymagających widzów stworzono Młody las czy Granicę realizowano także filmy dokumentalne i fabularne, które miały być użyteczne społecznie i na czym skupiał się ruch Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego “Start” i Spółdzielni Autorów Filmowych.w roku 1937 nakręcono prawdopodobnie pierwszy kolorowy film, którego twórcą był Tadeusz Jankowski-Wesele księżackie w Złakowie Borowym. Okres dwudziestolecia międzywojennego jest czasem, w którym zyskaliśmy pierwsze polskie gwiazdy takie jak: Eugeniusz Bodo, Adolf Dymsza, Aleksander Żabczyński czy wspomniana wcześniej odnosząca sukcesy w Ameryce Pola Negri. Omawiając zagadnienie filmu w okresie dwudziestolecia międzywojennego nie można nie powiedzieć nic o dorobku kinematografii w USA, które w tamtym czasie wiodły prym w tej dziedzinie. To czas rozwoju jednej z dzielnic Los Angeles kojarzącego się nam również współcześnie z ogromnym napisem umieszczonym na wzgórzach górujących nad miastem-,,Hollywood”. Już pod koniec trzeciej dekady XX wieku na terenie Hollywoodu funkcjonowało ponad dwadzieścia wytwórni filmowych między innymi Warner Brothers (znana jako Warner Bros. Entertainment), obecnie jedna z największych na świecie znana miedzy innymi z produkcji takich filmów jak: Batman czy ekranizacja cyklu o Harrym Potterze. Co ciekawe wytwórnia została założona przez czterech braci polskiego pochodzenia. To właśnie Warner Bros. Zrealizował wspomniany wcześniej pierwszy film dźwiękowy. Inne znane korporacje jakie powstały w tamtym okresie to Paromount, RKO Pictures Josepha Kennedy’ ego czy Fox Film Corporation, które z czasem stało się 20-th Century Fox. W latach dwudziestych, trzydziestych w Ameryce produkowano około osiemset filów rocznie, co w dzisiejszych czasam może oprócz kina indyjskiego ( Bollywoodu) wydaje się być niemożliwe do osiągnięcia. Ze względu na ilość i coraz lepszą jakość realizowanie filmów skłaniało się oprócz sztuki w strone biznesu, wyodrębniały się bowiem gałęzie odpowiedzialne za kolejne elementy: scenariusz, charakteryzacja, scenografia, kostiumy czy reżyseria. W Stanach Zjednoczonych kinematografia wykształciła wiele rodzajów filmów były filmy taneczne i muzyczne, których gwiazdą był Fred Astaire, który stworzył duet początkowo z siostra Adele, a potem z Ginger Rogers. Astaire stworzył własny styl taneczny łącząc step, taniec towarzyski i balet. Narrację prowadzono przy pomocy środków muzycznych, bohaterowie zaś prowadzili konwersacje poprzez słowa piosenek do których tańczyli. Oglądając fragment jednego z filmów wszystko wydaje mi się lekkie, pozbawione wysiłku, przypominające improwizacje jednak jak potem przeczytałam wszystko było rzetelnie przygotowane, czasami jedno ujęcie powtarzano nawet 100 razy co było bardzo czasochłonne. Warto wspomnieć, że Astaire był inspiracją dla wielu współczesnych artystów na przykład dla Michaela Jacksona. Charakterystycznym gatunkiem filmowym kojarzonym do dziś jest western. Opowiada zwykle o życiu mieszkańców Dzikiego Zachodu. Fabuła zakłada zwykle obecność szeryfa, rabusiów- rozbójników, Indian między którymi dochodzi do licznych potyczek, konnych pościgów oraz obowiązkowych strzelanin na głównej ulicy miasteczka w samo południe. Przy westernach watro wspomnieć o Johnie Fordzie i rolach Johna Wayne’ a ( Błękitna stal, Dyliżans ). W Hollywood realizowano także filmy przygodowe znane nam również wspócześnie takie jak King Kong czy Tarzan. Poza tym odzwierciedlenie w sztuce filmowej znalazł również kryzys ekonomiczny powstał nowy rodzaj filmu określany jako gangsterski. Nie zaprzestano także produkcji filmów niemych- melodramatów i komedii. USA i Hollywood to także Walt Disney, które z dzieci nie zna takich kultowych postaci jak Myszka Miki czy Kaczor Donald, również dzisiaj zawdzięczamy im Potwory i spółkę czy Króla Lwa, ale powróćmy do dwudziestolecia międzywojennego pierwszym pełnometrażowym filmem rysunkowym była Królewna Śnieżka z 1938 roku. Mówiąc o amerykańskiej kinematografii nie można nie wspomnieć o Nagrodzie Akademii Filmowej znanej powszechnie jako Oscar. Statuetki przyznawane są od 1927 roku. Poza wymienionymi wcześniej artystami do plejady gwiazd kina zachodniego należeli również Shirley Temple (pierwsza gwiazda dziecięca)- Mała Księżniczka, czy też słynna para z Przeminęło z wiatrem: Clark Gable i Vivien Leigh. Temat kinematografii w dwudziestoleciu międzywojennym jest ciekawy. Oglądając dzisiaj wysokobudżetowe produkcje nie zastanawiamy się nad początkami kina. Myślę jednak, że aby móc oceniać współczesnych twórców i uchodzić za znawcę warto poznać przeszłość i przybliżyć sobie rozwój cywilizacyjny poprzedniego wieku.