XIX wiek Rewolucja przemysłowa, która nastąpiła w XVIII wieku zmienia wygląd świata bardziej niż jakakolwiek rewolucja społeczna. Architektura XIX wieku wprowadza nowe możliwości budowlane, a nowe możliwości prowadzą do innowacji w budynkach przemysłowych, domach prywatnych oraz życiu osobistym. Żelazo – nowy materiał budowlany Włoski architekt Leon Battista Alberti zalecał korzystać z materiałów w stanie naturalnym, dlatego żelazo było stosowane jedynie jako wzmocnienie. Przykładem mogą być żeliwne pierścienie, użyte przez Michała Anioła do związania kopuły bazyliki św. Piotra. Jednak z chwilą uprzemysłowienia produkcji żelaza, przeobraziło się ono w nowe, naturalne tworzywo. Żelazo staje się fascynującym materiałem, które było stosowane praktycznie wszędzie, a nie odkryte możliwości pobudzały wyobraźnię architektów. Głównymi powodami stosowania żeliwa w dziewiętnastym wieku były jego ognioodporne właściwości, taniość, prosta produkcja czy wytrzymałość na różne obciążenie, jednak jednym z najważniejszych argumentów nadużywania żelaza była jego plastyczność – bez trudu można nadać mu jakikolwiek kształt.
Pojawiają się pierwsze mosty wiszące na Niagarze (1851-1855) oraz w Brooklynie, twórcą tej koncepcji jest Marc Seguin. Jako pierwszy wykorzystał liny stalowe w budowie mostu we Francji, dzięki czemu uzyskuje konstrukcję niezwykle elegancką i lekką.

Najbardziej charakterystyczną cechą architektury dziewiętnastego wieku było zainteresowanie historią, która wpływała na wygląd wszystkich ważniejszych budowli. Nastąpiło „odrodzenie” stylistyki minionych epok. Do roku 1870 trwa historyzm romantyczny, którego głównym założeniem było korzystanie z stylów neogotyckich i arkadowych. Twórczość nie była dokładnym odwzorowaniem i naśladowaniem epok. W latach 1870-1890 wprowadzono ścisły historyzm, którego preferowanym stylem był neorenesans. Wszystkie budowle miały określony schemat, stworzono specjalne kanony używanych neostylów oraz korzystano z wzorników. Łączono jedynie elementy dozwolone w danym stylu, zaprzestano swobodnej interpretacji. Ostatnia faza historyzmu – od roku 1890 wprowadza neobarok. Znów jest widoczna swobodna interpretacja. Neogotyk - najbardziej odpowiedni styl do wznoszenia budynków użyteczności publicznej, kościołów oraz budowli wzorowanych na gotyk angielski. Pierwsza rezydencja neogotycka „Strawberry Hill” została zbudowana dla pisarza Horacego Walpole’a. Pod koniec XIX wieku stosowany przy dekoracji kamienic mieszkalnych.

Styl arkadowy (okrągło-łukowy) - nawiązujący do architektury romańskiej, wczesnochrześcijańskiej, bizantyjskiej oraz włoskiego renesansu. Bardzo popularny w Niemczech, szczególnie w Bawarii oraz Prusach. Styl neomauretański - inspirowany architekturą Imperium Osmańskiego oraz mauretańskiej Andaluzji. Wprowadzony przez romantyczne zainteresowanie orientem. W połowie XIX wieku zaadoptowany przez Żydów do budowy Synagog. W architekturze synagogalnej styl ten przypomina złoty wiek Żydów sefardyjskich z Hiszpanii oraz symbolizuje domy modłów z Palestyny i Bliskiego Wschodu. Szeroko stosowany w Stanach Zjednoczonych do budowy rezydencji, kamienic oraz kościołów. W wschodniej Europie – Rosji i Bośni – inspirowany wzorami tureckimi. Następuje poszerzenie ornamentów i detali używanych w architekturze historyzmu romantycznego. Neorenesans - najczęściej używany tylko do elewacji budowli. Propagowany przez niemieckiego architekta Gottfrieda Sempera. Wznoszono budynki użyteczności publicznej (banki, ratusze, szkoły) oraz kamienice czynszowe. Używany również przy urządzaniu wnętrz. Największy zespół architektury neorenesansowej znajduje się w Wiedniu. Neobarok - korzenie tego stylu sięgają czasów rozwoju opery i dramatu we Włoszech oraz Francji, dlatego też wznoszono wiele budynków publicznych, w szczególności teatrów. Niekiedy występuje w architekturze sakralnej. W kamienicach mieszkalnych pojawiają się liczne wykusze, balkony oraz ryzality, następuje dążenie do przepychu i monumentalności. W końcowej fazie styl ten współistnieje i wzajemnie na siebie wpływa razem z rodzącą się secesją.

Kolumna żeliwna znalazła wiele zastosowań w architekturze XIX wieku. Filar stał się głównym elementem podpierającym w budynkach wszelkiego rodzaju. Używano ich w połączeniu z kamieniem, cegłą oraz drewnem, później stosowano żeliwne belki i stropy o sklepieniach ceglanych. Kolumna żeliwna została spopularyzowana na Wystawie Paryskiej w 1867 roku, gdzie została zastosowana w bezpośrednim sąsiedztwie drzew palmowych – były one wydłużone oraz smuklejsze - dzięki temu można było zastosować nowe proporcje w architekturze. Głównymi powodami stosowania żeliwa w dziewiętnastym wieku były jego ognioodporne właściwości, taniość, prosta produkcja czy wytrzymałość na różne obciążenie, jednak jednym z najważniejszych argumentów nadużywania żelaza była jego plastyczność – bez trudu można nadać mu jakikolwiek kształt. Crystal Palace zbudowany specjalnie na otwarcie Wielkiej Wystawy w Londynie jako jeden z nielicznych budowli został wzniesiony z elementów prefabrykowanych. Projekt całego budynku został oparty na wymiarach największej tafli szkła (1,2 m długości). Drewniane profilowane ramy okienne, żelazne kratownice, które utrzymują tafle szkła oraz podpierające filary żeliwne złączone ze sobą na każdym piętrze. Budowla ta cztery razy większa od bazyliki Św. Piotra stała się dumą anglików. Niestety w przypadku sklepień Crystal Palace nie wprowadziło żadnych nowych rozwiązań – sklepienie kolebkowe o rozpiętości 22 m, z szkieletem drewnianym było mniejsze niż w przypadku wielu budynków średniowiecznych. Jednakże jest to pierwszy budynek o takich rozmiarach (75 000 m2 ) skonstruowanym ze szkła, żelaza i drewna, na szkielecie dokładnie połączonych ze sobą elementów żeliwnych i żelaznych. Podziwiając pierwszy wielki budynek, który nie został zbudowany z solidnych, ceglanych ścian możemy stwierdzić, że „Crystal Palace stanowi rewolucję w architekturze, od której datować się będzie nowy styl”. Szkło – rewolucja architektury Szkło, które dostępne było od czasów starożytnych, dopiero w XIX wieku w miarę uprzemysłowienia wzrosło zapotrzebowanie na coraz większe powierzchnie szklane. Żelazo i szkło to dwa nowe materiały, których połączenie w architekturze XIX wieku doprowadza do rewolucyjnych rozwiązań budowlanych. W latach 1850 – 1880 wszystkie domy towarowe, magazyny i budynki biurowe wznoszono na systemie budowlanym wynalezionym przez James’a Bogardus’a. Szkielet żeliwny, mury zewnętrzne zastąpione kolumnami żelaznych, na których opierały się stropy budynku. Najbardziej znany budynek James’a „Harper and Brothers Building” zbudowano w 1854 roku w Nowym Jorku. Ściana zewnętrzna jest szklaną powierzchnią, połączenie szerokich tafli szkła z żeliwnymi kolumnami i łukami w stylu weneckiego renesansu. Bogardus zaprojektował budynek, którego największą zaletą była wyjątkowa ekonomiczność, niewykorzystany pomysł na Wystawę Światową w Nowym Jorku. Wielki, okrągły amfiteatr o średnicy 365 m, miało to być olbrzymie Koloseum z żeliwa. Ściana zewnętrzna (wysokość 18,3 m) miała szeregi łuków i kolumn, biegnących dookoła i wydzielających osobne kondygnacje. Wieża miała znosić się na wysokość 92 m, jako podpora dla wiszącego dachu z blachy żelaznej, zawieszonego na prętach wygiętych łańcuchowo – tego typu pręty były powszechnie stosowane przy mostach wiszących. Konstrukcja szkieletowa Pierwszy budynek o konstrukcji szkieletowej powstał we Francji w 1871 roku. Fabryka czekolady spoczywa na czterech filarach umocowanych na dnie rzeki – nurt dostarcza energię maszynom – całość wzniesiona na czterech wydrążonych, żelaznych belkach o przekroju kwadratowym. W tym przypadku szkielet żelazny dźwiga ciężar całej budowli. Szkielet widoczny jest na zewnętrznych ścianach, które wykonane są z cegły dziurawki i służą jedynie jako wypełnienie. Są zupełnie gładkie, bez żadnych elementów wystających a jedyną dekoracją są wzory z różnobarwnych płytek. Konstrukcja użyta do budowy fabryki była bardziej kosztowna niż jakakolwiek inna. Pierwszym rzeczywiście zbudowanym „drapaczem chmur” był budynek biurowy Home Insurance Company w Chicago (1883 - 85). Konstrukcja biurowca składała się nie tylko z kolumn żeliwnych ale również z kilku pierwszych belek stalowych. Posiadał dziesięć kondygnacji, był ognioodporny i zapewniał dopływ maksymalnej ilości światła do każdego pomieszczenia. „Wiek żelaza” Gustave Eiffel budowniczy mostu na rzece Duero (1876 – 77) nie mogąc użyć filarów w łożysku rzecznym, przerzucił nad nią most składający się z jednego przęsła o długości 160 m. Wybudował dwuprzebiegowy łuk, wyrastający z wysokich żelaznych pylonów, bez rusztowania, za pomocą zawieszonych lin. Wieża wzniesiona na Wystawę Paryską w 1889 roku, była wynikiem wszystkich zdobytych przez Eiffla doświadczeń. Konstrukcja tego wielkiego pomniku „wieku żelaza” stanowi adaptację wyniosłych podpór używanych przy mostach żelaznych, z tym że zostały one powiększone do niespotykanych rozmiarów. Pełna wysokość wieży podzielona jest trzema platformami. Przez wysokość wynoszącą 300 metrów zastosowano strukturę składającą się z czterech członów, stykających się przy wierzchołku. Cztery pylony przymocowane są do oddzielnych fundamentów – przy budowie zostały użyte prasy hydrauliczne. Cztery łuki łączące podpory spełniają funkcję dekoracji. To właśnie przy budowie wieży Eiffla powstał pierwszy system wind – cztery dźwigi o podwójnym pokładzie biegły od ziemi do pierwszej platformy, dwie dalsze prowadziły od tarasu do drugiej platformy. Na sam szczyt prowadziła para hydraulicznych dźwigów, która działa na zasadzie systemu czółenka tkackiego.

Secesja – jej najbardziej charakterystyczną cechą jest smukła linia. Ostatni powrót do tradycji zdobniczej, zanim świat został opanowany przez nowoczesny modernizm i funkcjonalizm. Twórcy secesji chcieli się przede wszystkim przeciwstawić kopiowaniu przeszłości. Na początku XX w. pojawia się, szczególnie w architekturze domów towarowych redukcyjna odmiana secesji, w której wielkim przeszkleniom i płaszczyznom towarzyszą stosunkowo proste i rygorystycznie rozmieszczone pilastry, zaś ornament koncentruje się na zwieńczeniu i wejściu do budynku. Szkoła chicagowska (wczesno modernistyczna architektura) - budynki wznoszone posiadały kubiczną formę z płaskim dachem, stalową strukturę oraz obszerne oszklenia. Elewacje ścian pokryte były terakotą i obficie zdobione w ornamenty wici roślinnych. Architekci szkoły chicagowskiej zastosowali nowy typ konstrukcji : szkielet żelazny, wynaleźli nowy rodzaj fundamentu – fundament na ruszcie, wprowadzili wydłużone poziome okno : okno chicagowskie. Po raz pierwszy w XIX wieku przestaje istnieć rozłam między konstrukcją i architekturą czy inżynierem a architektem. Budynek Leitera (1889 rok) z ośmioma piętrami, zbudowany na konstrukcji stalowej z murem, którego funkcją jest ochranianie zewnętrznych kolumn, które wznoszą się do góry aż do czysto zarysowanego gzymsu. Pierwszy budynek, w którym nie ma ani jednej samonośnej ściany. Surowa i gładka elewacja, od strony ulic ozdobiona w jasnoszary granit. Ściana zewnętrzna podzielona jest na olbrzymie kwadraty, które wypełnione są szklanymi taflami okien oddzielone między sobą przez ogniotrwałe metalowe kolumny. Reliance Building - szklana wieża o wysokości piętnastu kondygnacji. Cokół został wykonany z ciemnego kamienia silnie kontrastującego z wieżą ze szkła i białych płytek glazurowanych. Okapy płaskiego dachu stanowią cienkie płyty, uwydatnione w celach osłony. Budynek nie posiada żadnych gzymsów, a okna są całkowicie wcielone w szklany korpus budynku. XX wiek Architektura modernistyczna opierała się na nowej metodzie twórczej, wywodzącej formę, funkcję i konstrukcję budynku niemal wyłącznie z istniejących uwarunkowań materialnych. Architekci modernistyczni zakładali, że o pięknie budynku stanowi głównie jego funkcjonalność. Jednym z naczelnych haseł modernizmu była maksyma Sullivana Form follows function. Budynek stanowić miał dzieło abstrakcyjne. Wszelki ornament był odrzucany. Jednym z nich jest rzeczowy, choć posiadający dość tradycyjne elementy dekoracyjne gmach giełdy w Amsterdamie (1898 rok). Budynek o konstrukcji żelaznej zamknięty w osłonie ceglanej z nieotynkowanymi ścianami. W skład gmachu wchodzą trzy hale o szklanych dachach. Poszczególne partie budowli zlewają się w płaską powierzchnię ściany zewnętrznej. Okna leżą w płaszczyźnie muru, który również jest gładką powierzchnią przerywaną przez kwadratowe rury spustowe i parapety okienne. Kapitele również są zrównane z ścianą. Jedynym monumentalnym rozwiązaniem jest narożnik, w którym styka się wieża i wejście główne. Wprowadza nowe materiały zdobnicze : majolikę, granit i kolorowe kamienie – budynek jednak sprawia wrażenie zwykłego biurowca. Materiały stają się dekoracją. Żelbet – nowy materiał budowlany Żelazobeton (żelbet) staje się znakiem firmowym architektury XX wieku. Budynek mieszkalny przy Rue Franklin 25 bis w Paryżu posiada szkielet z żelbetu, który zostaje użyty bez osłony, uwydatnia się jako element składowy budynku. Fasada nie służy jako obiekt do dekoracji. Szereg uskoków elewacji pozbawia wrażenie ciężkości – wrażenie lekkości potęguje dodanie podwieszanych wspornikowo siedmiu górnych pięter. Parter wykonany w całości ze szkła przerywany jest kilkoma wąskimi filarami żelbetonowymi. Cienka płyta nad parterem stanowi okap oraz podporę pod balkon. Belki szkieletu żelbetu w najwyższych piętrach wychodzą na zewnątrz. Osiągnięto tu efekt kruchości, kilka cienkich elementów łączy budynek z ziemią.

Jednym z przełomowych budynków była fabryka obuwia Fagus Waltera Gropiusa z 1911 roku, często określana jako pierwszy obiekt modernistyczny. Ściany ze szkła i żelaza łączą się w narożniku bez wprowadzenia słupów. Do budowy korzystano ze szkła, żelaza i betonu, który stał się popularnym narzędziem budowlanym. Ściany zaprojektowano dla osłony między przestrzenią zewnętrzną a wewnętrzną. Elewacja zapewnia fabryce niespotykany dopływ światła, w biurach zamiast tradycyjnych ścian działowych wykorzystano przegrody ze szkła. Zaczyna być stosowany układ, w którym nie występuje powiązanie między obciążeniem a podparciem. Szklany narożnik jest w niej pozbawiony elementów konstrukcyjnych. Obiekt ten dał początek legendzie szklanych domów, symbolu przyszłości. Około 1925 roku moderniści zaczęli budować co raz częściej budynki użyteczności publicznej, zwłaszcza takie symbole nowoczesności jak kina czy domy towarowe, często też starsze obiekty otrzymywały nowoczesną elewację. Powstały modernistyczne osiedla mieszkaniowe z płaskimi dachami. Ekspresjonizm - w architekturze kierunek o cechach zarówno modernistycznych, jak i sprzecznych z modernizmem, rozwijający się w latach 1910-1935 w Europie, mający też swój odpowiednik w Stanach Zjednoczonych, gdzie bywa zazwyczaj określany jako Art Deco. Dla ekspresjonizmu charakterystyczne było silne podkreślanie kierunku pionowego lub poziomego, tworzenie dynamicznych form w celu wywołania wrażenia strzelistości, nowoczesności czy prędkości w jakiej budynek funkcjonuje. Plastyczne formy czerpano z natury jak również nawiązywano do elementów gotyckich. Idee ekspresjonistów były silnie utopijne i anarchistyczne, wiązały się z wiarą w siłę sprawczą architektury szklanych domów i rewolucji. Konstruktywizm - jeden z głównych kierunków architektury modernistycznej, obok funkcjonalizmu. Cechuje się analizą właściwości użytych materiałów i zastosowanych układów konstrukcyjnych przez stosowanie obliczeń podpartych osiągnięciami współczesnej nauki. Zastosowana forma architektoniczna podkreśla konstrukcję i jest związana z własnościami stosowanego materiału. W klasycznym konstruktywizmie stosowane były wyszukane układy konstrukcyjne, często oparte na jednym generalnym pomyśle, co dawało pole do popisu przede wszystkim w budowlach centralnych. Nierzadko kształt budynku pochodził z wyrafinowanego przeniesienia wykresu momentów zginających na realną konstrukcję, tak aby przekroje elementów konstrukcyjnych i ilość zastosowanego materiału były najmniejsze.

W 1974 roku zakończono budowę hali widowiskowo-sportowej Arena w Poznaniu. Trybuny zostały oparte na żelbetonowym szkielecie, podpierane za pomocą promieniście rozłożonych zewnętrznych żelbetonowych słupów nośnych. Wewnętrzną część Areny przykryto stalową, żebrową czaszą (średnica 80,5m). Pod względem formalnym modernizm stał się stylem w pełni międzynarodowym - dostrzegli to Johnson i Hitchcock, tworząc termin styl międzynarodowy. Nowoczesna architektura ponownie silnie się różnicuje i dochodzi do jawnych sporów. Około 1930 dominuje główny prąd szkoły międzynarodowej, lecz wzmaga się krytyka rygorystycznie funkcjonalnej i kubicznej architektury. Sprowadza się do kolejnych cech: asymetrii w rzucie i przekroju, formach kubicznych, konstrukcjach szkieletowych, szerokich pas okien, białych tynków i rezygnacji z ornamentów i profili. Kilka lat po II wojnie światowej modernizm osiąga wysoki stopień akceptacji i popularności. Stał się stylem budynków użyteczności publicznej i osiedli, symbolizował nowoczesność i demokrację. W 1952 roku we Francji Le Corbusier zbudował swój prototypowy wielki budynek wielorodzinny, „Unite d’Habitation” – jednostkę mieszkaniową w Marsylli. Konstrukcja żelbetonowa straciła swoją sztywność i staje się organicznym szkieletem. Surowy beton przyjmuje właściwości naturalnej skały, zastosowano na nim naturalny odcisk desek drewnianych w celu ożywienia budowli. Elewacja pozostaje w stanie surowym, ściany boczne balkonów Corbusier maluje na czerwono, zielono i żółto. Klatka schodowa, usytuowana pośrodku budynku ożywia frontalną fasadę za pomocą pionowych szeregów kwadratowych okien. Taras umieszczony na dachu dzieli się na dwie części, które podzielone są odpowiednio na miejsce do wypoczynku oraz teren do ćwiczeń gimnastycznych. W północnym końcu budynku rozlokowano dużą płytę, osłonę przed silnym wiatrem. Założenie miasta Brasilii na podstawie projektu Lucio Costa i Niemeyera, opierającego się na teoretycznych rozważaniach miasta linearnego, stanowiło ostatnie wielkie przedsięwzięcie dojrzałego modernizmu i próbę realizacji jego idei, często uznawanej za utopię. Zdajemy sobie sprawę, że kształty, powierzchnie i płaszczyzny nie służą już tylko do modelowania przestrzeni wewnętrznej. Plac Trzech Władz (1957 – 60) kompleks gmachów wchodzi w swobodny związek z niższymi budynkami, usytuowanymi w rogach trójkąta.

Architektura organiczna - kierunek w modernistycznej architekturze XX w. rozwijający się od lat 20. i przeżywający swój rozkwit w latach 50. i 60. Cechuje się płynnym i plastycznym kształtowaniem formy, wzorowanej czasem na organizmach żywych. Ich dzieła przejmowały zatem kształty skomplikowane, lecz wypływające z rzeczywistych zależności funkcjonalno-przestrzennych. Stąd też używa się niekiedy określeń funkcjonalizm organiczny lub modernizm organiczny.

Postmodernizm - nie posiada ambicji awangardowych, cechuje się pluralizmem i złożonością. Architektura nie ulega duchowi czasu ani postępowi technicznemu. Motywy i aluzje historyczne nadają mu specyficzny nastrój. Wątki historyczne i nawiązywanie do lokalnej tradycji. Od lat 70. XX wieku postmodernizm stał się dominującym kierunkiem. W końcu lat 80. postmodernizm okrzyknięto stylem martwym. Architektura ta nie ma jednoznacznej ideologii – tendencje do form historycznych jak i pluralizmu. Główne hasła form follows fiction oraz less is born. Odwołuje się do archetypów i reminiscencji. Nie naśladuje jednego stylu, łączy zapożyczone motywy z indywidualnymi pomysłami architektów. Fasada budynku nadaje mu znaczenie, odrzucano funkcjonalizm. Ornament, symetria oraz symbol znów stają się modne i często używane. Zmienia pogląd miasta jako skupiska wielkich bloków na prywatne kwatery i kamieniczki. Duże znaczenie nabiera przestrzeń prywatna oraz tożsamość i przynależność mentalna. Technika nowym ornamentem High – tech - intensywne wykorzystanie nowych technologii nie tylko w konstrukcji budynku ale również jego wyposażeniu. Inteligentny budynek, w którym konstrukcja oraz instalacje są projektowane jako całość. Elementy takie jak żaluzje czy baterie słoneczne są nowoczesnym ornamentem. W zaawansowanych technicznie budynkach pojawiają się systemy elektryczne, teleinformatyczne, hydrauliczne oraz klimatyzacja, również komunikacja pionowa (windy, schody ruchome). Technologia jest dominującą stroną budynków i wnętrz. Dąży do zintegrowania wyposażenie technicznego z architekturą i strukturą budynku – systemy są widoczne. Dekonstruktywizm – rozpoczyna się w latach 80. XX wieku. Charakteryzuje się nieprzewidywalnością oraz kontrolowanym chaosem. Idea przewodnia to wyrwanie architektury z ograniczających reguł wprowadzonych w czasie modernizmu : form follows function, purity of form i truth to materials. Geometria staje się tematem złożoności – stosowana do funkcjonalnych, strukturalnych oraz przestrzennych aspektów budowli. Motywem przewodnim dekonstruktywistycznej filozofii jest „metafizyka obecności”. Musimy jednak pamiętać, że każda architektoniczna dekonstrukcja wymaga archetypowej konstrukcji. Kubizm analityczny – forma i treść jest rozkładana na czynniki pierwsze, widziane są równocześnie z różnych perspektyw.

Vitra design Museum – typowy, goły sześcian modernistów dekonstruuje go przy użyciu geometrii przywołujący kubizm i ekspresjonizm abstrakcyjny. Dzięki temu funkcjonalny aspekt prostoty zostaje wywrócony.
XXI wiek Neomodernizm – nawiązuje do repertuaru form przestrzennych i detalu modernizmu – neomodernistyczna jest tylko fasada budynku. Reakcja na przepych postmodernistyczny, próba odnalezienia prostoty w odpowiednim środku wyrazu dla współczesności. Często korzysta z rozwiązań spektakularnych – wielkopowierzchniowych przeszkleń, kapiteli świetlistych lub oculusów. Budynki konstruowane według zasad subtrakcyjnych lub addytowych, głównie z form kubicznych lub obrotowych. Nowy rygoryzm – kreowanie budynku w oparciu o zasadę konstrukcyjną i układ funkcjonalny, wyszczególnienie atrakcyjnych aspektów wizualnych. Budowle mają wywierać optymistyczne wrażenie nowoczesności.

Akademia Sztuk Pięknych w Berlinie to doskonały przykład architektury neomodernistycznej – za ścianą kurtynową kryje się budynek o charakterze dekonstruktywistycznym.