Miron Białoszewski

Miron Białoszewski urodził się 30 lipca 1922 w Warszawie. W czasie okupacji studiował filologię polską na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1946-1951 pracował jako dziennikarz. Pierwszy tomik poetycki - “Obroty rzeczy” - wydał w 1956 r. Książka ta wzbudziła ogromne zainteresowanie. W “Pamiętniku z powstania warszawskiego” stworzył nowy, odbiegający od dotychczasowych relacji obraz tragicznych wydarzeń powstania. Za tę książkę otrzymał w roku 1971 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia. “Teatr osobny” Białoszewskiego “Teatr osobny” Białoszewskiego jest ewenementem w historii rozwoju teatru w Polsce i na świecie. Napisane przez poetę pod koniec lat 50. mikrodramaty były realizowane najpierw w teatrze domowym przy ul. Tarczyńskiej, a później po jego rozpadzie Białoszewski założył w swoim mieszkaniu na placu Dąbrowskiego wraz z malarzem Ludwikiem Heringiem i aktorką oraz malarką Ludmiłą Murawską . Sztuki te nie posiadały specjalnej fabuły, zdarzeń uporządkowanych ciągiem przyczynowo-skutkowym. Punktem wyjścia każdego przedstawienia był zazwyczaj jakiś fakt językowy, wieloznaczność jakiegoś słowa czy wyrażenia. Biletów na spektakle nie było, rozdawane były za to zaproszenia – na pudełku od zapałek. W sztukach tych rzadko grali profesjonalni aktorzy. Najważniejszy w nich był sam Białoszewski – autor, scenarzysta, aktor i reżyser w jednej osobie. Na oczach zgromadzonych widzów wyrażał swoją indywidualność. Twórczość Twórczość Białoszewskiego uważana przez wielu czytelników za dziwactwo, da się wytłumaczyć na tle szeroko podjętych eksperymentów i poszukiwań językowych. Warto pamiętać, że zabawa ze słowem, jaką uprawia Białoszewski, kryje w sobie ciekawe treści światopoglądowe, rejestruje sporo trudnych do nazwania przeżyć psychicznych. Autor wybiera formy znajdujące się na granicy ogólnie przyjętych form literackich - pamiętnik, dziennik, reportaż, wykorzystując wiele form języka. Zaciera różnice gatunkowe utworów, przeplata prozę i poezję, prowadząc także nieustanną grę pomiędzy światem fikcji kreowanym przez narratora a jego biografią. Poezja: • “Obroty rzeczy”, Warszawa, PIW, 1956. • “Rachunku zachciankowy”, Warszawa, PIW, 1959. • “Mylne wzruszenia”, Warszawa, PIW, 1961. • “Było i było”, Warszawa, PIW, 1965. • “Odczepić się”, Warszawa, PIW, 1978. • “Wiersze”, Warszawa, PIW, 1976. • “Wiersze”, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1976). • tomik w serii “Poeci polscy”, Warszawa, Czytelnik, 1977 . • “Trzydzieści lat wierszy” Warszawa, PIW, 1982. • “Stara proza. Nowe wiersze”, Warszawa, PIW,1984. • “Oho”, Warszawa, PIW, 1985. Proza: • “Pamiętnik z Powstania Warszawskiego”, Warszawa, PIW, 1970. • “Donosy rzeczywistości”, Warszawa, PIW,1973. • “Szumy, zlepy, ciągi”, Warszawa, PIW, 1976. • “Zawał”, Warszawa, PIW, 1977. • “Rozkurz”, Warszawa, PIW, 1980. • “Obmapywanie Europy. AAAmeryka. Ostatnie wiersze”, Warszawa, PIW 1988 • “Teatr osobny. 1955-63”, Warszawa, PIW, 1971.

Białoszewski pisał inaczej niż wszyscy. Każdą chwilę starał się przekazywać bardzo uważnie, koncentrując się na rzeczach, które zwykle umykają naszej świadomości. Drogę od niewiele znaczącego szczegółu do spraw ostatecznych przebywał w jednej chwili, a śladem tej niezwykłej wędrówki są jego zaskakujące, często bardzo dowcipne wiersze. Poezja Białoszewskiego jest trudna w odbiorze oraz interpretacji. Istnieje wiele możliwości interpretacyjnych, co jest zależne od indywidualnych okoliczności odbiorcy. Niektórzy uważali, że wcale nie jest piękna. Krytycy nazwali ją poezją rupieci, ponieważ poeta fascynuje się kulturą jarmarczną, którą uważa jako kulturę źródłową. Przedmioty zwyczajne uwzniośla, nadając im cechy świętości. Twórczość poety to nieustanne poszukiwania i eksperymenty. M. Białoszewski nie posiada naśladowców i kontynuatorów, a bohaterowie jego wierszy mówią niedbale popełniając wiele błędów językowych.

Zależność między świadomością i światem, myślą i rzeczą badał za pomocą formalnych eksperymentów. Stał się jednym z głównych przedstawicieli nurtu rozwijającego się w latach 60. określanego w jako poezja lingwistyczna. Poezja lingwistyczna Poezja lingwistyczna, kierunek we współczesnej poezji polskiej, zapoczątkowany około 1956, wyjątkowe zjawisko w poezji lat 60. Głównymi reprezentantami tego nurtu byli: Miron Białoszewski, Tadeusz Karpowicz, Zbigniew Bieńkowski, Edward Balcerzan. Pisząc wiersz, “lingwiści” udowadniali, że to nie my panujemy nad językiem, ale on nad nami. Kiedy zależy nam na jednoznaczności, on podsuwa nam słowa o wielu znaczeniach; kiedy pragniemy wyrazić coś zupełnie wyjątkowego, on oferuje nam pojęcia bardzo ogólne lub stereotypowe. Zarazem jednak komunikacja językowa jest najbardziej wyrafinowana ze wszystkich możliwych i nie sposób z niej zrezygnować. Dlatego zasadą twórczości “lingwistów” stała się nieustanna gra z językiem polegająca na obnażaniu jego słabości i maksymalnym wykorzystaniu jego siły. Ważną płaszczyzną badaną przez ten nurt poetycki jest język kolokwialny i tkwiący w nim potencjał. Najistotniejszy zabieg w poezji lingwistycznej sprowadza się do tworzenia znaczących neologizmów, nie chodzi tu jednak jedynie o gry słowne pełniące funkcję estetyczno-rozrywkową, ale o budowanie swoistej filozofii języka i rzeczywistości. Aby zwrócić uwagę na wieloznaczeniowość słów i zestawienie ich w taki sposób, aby tworzyły nowe, zaskakujące sensy twórcy: • posługują się grą słów i ich znaczeń: kalamburami, parodią, konceptem, pointą, dowcipem, zabawami słownymi zmierzającymi do groteski: ciągła gra z decorum, zestawianie stylu niskiego obok wysokiego, bełkot, zacieranie granic między gatunkami, • wykorzystują skojarzenia znaczeniowe i brzmieniowe • docierają do etymologicznych znaczeń, • odświeżają i przekształcają skostniałe związki frazeologiczne, czynią z metafory produkt wykolejonego frazeologizmu, najpełniej ukazujący nieskończoność możliwości, • nadają wyrazom i ich związkom wieloznaczność przez umieszczenie ich w różnych płaszczyznach i porządkach znaczeniowych • stosują metodę stopniowego narastania znaczeń i zderzania sensów, • wprowadzają język kolokwialny • używają wiersza wolnego, emocyjnego, • stosują eksperymenty językowe: oprócz słów wykorzystują także ich cząstki, • sprowadzają wypowiedzi do gestu słownego, do bełkotu, by ukazać rozległość obszarów peryferyjnych mowy. Nowa fala Do koncepcji lingwistycznej nawiązywali także twórcy związani z ruchem Nowej Fali, np.: Stanisław Barańczak, Adam Zagajewski, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser. Chcieli oni poprzez tworzenie poezji skupionej na słowu, dać świadectwo prawdzie w czasach zdominowanych przez kłamliwą propagandę marca 1968. Stosowali metodę kolażu literackiego: cytowali z gazet i innych mediów, stale czerpiąc także z dorobku futuryzmu, nadrealizmu i ekspresjonizmu.