Na wstępie mojej pracy pragnę zaznaczyć, iż transformacja Systemu Obronnego Państwa jest jedną z najważniejszych celów strategicznych realizowanych przez organy administracji publicznej oraz organy władzy. Ciągle zmieniające się środowisko bezpieczeństwa wpływa na kierunki transformacji. Podejmowane przez państwo działania powinny być ukierunkowane na wewnętrzną harmonizację elementów planowania obronnego oraz synchronizację planowania narodowego z sojuszniczym. Poprawa systemu planowania powinna sprzyjać efektywnemu podejmowaniu decyzji w dziedzinie obronności. Planowanie musi być prowadzone w sposób metodyczny, zaczynając od planowania na szczeblu strategicznym, a kończąc na efektywnym wydatkowaniu budżetu. Procesy transformacyjne powinny więc zmierzać do stworzenia jednolitego systemu planowania obronnego obejmującego: wytyczne polityczne, planowanie długookresowe (perspektywiczne), planowanie operacyjne, programowanie obronne (średniookresowe), budżetowanie w układzie zadaniowym oraz przeglądy obronne. Prowadzone są również Strategiczne Przeglądy Obronne, które stanowią narzędzie polityki obronnej mające na celu ukierunkowanie i racjonalizację wyborów w procesie transformacji potencjału obronnego państwa, w którym główną rolę odgrywają Siły Zbrojne RP. Jesteśmy świadkami gwałtownego, niezwykle przyspieszonego rozwoju potencjału informacyjnego. Nowoczesne środki rozpoznania, łączności, walki radioelektronicznej, zautomatyzowane i skomputeryzowane systemy dowodzenia itp. powodują rewolucję w sztuce wojennej. Do owego ciemnego pokoju, w którym walczą dwaj mocarze, wpada światło, światło informacji. Teraz ci mocarze widzą się, a więc walczą w zupełnie innych warunkach. Już nie musi jeden drugiego koniecznie zabić, aby zwyciężyć. Skuteczne wytrącenie topora może okazać się wystarczające do osiągnięcia celu, jakim jest podporządkowanie sobie przeciwnika. Potrzeba posiadania większych zdolności przeciwdziałania zagrożeniom oznacza także potrzebę transformacji Sił Zbrojnych w siły bardziej elastyczne i mobilne, które będą bardziej zdolne do obrony w efektywny sposób, adekwatnie do skali zagrożenia. Użycie wystarczających (niezbędnych) komponentów wydzielanych przez współdziałające państwa powinno zwiększyć możliwości Sił Zbrojnych. W pracy mojej postaram się więc przedstawić, jakie powinny być Siły Zbrojne na przełomie XX-XXI wieku, do przeciwdziałania jakim zagrożeniom powinny być przygotowane i jakim powinny odpowiadać wymaganiom.

2. Struktura systemu obronnego państwa. Charakterystyka podsystemów.

   Stosowanie do wyznaczonych celów i zadań strategicznych, Polska utrzymuje system obronności o potencjale gwarantującym sprostanie wyznaniom i skuteczne przeciwstawienie się wszystkim potencjalnym zagrożeniom zewnętrznym. System ten stanowią wszystkie siły i środki przeznaczone do realizacji zadań obronnych, odpowiednio do tych zadań zorganizowane, utrzymywane i przygotowywane. Składa się on z trzech podstawowych elementów:

• Podsystem kierowania obronnością - jest przeznaczony do przygotowywania i zapewnienia sprawnego funkcjonowania państwa zarówno w okresie zagrożenia jak i wojny, a tworzą go organy państwowe oraz samorządowe.

• Podsystem militarny - tworzą go Siły Zbrojne RP, które są podstawowym elementem systemu obronnego państwa. Działając w narodowym systemie obronności i systemie sojuszniczym, Siły Zbrojne RP są przygotowane do wykonywania trzech rodzajów zadań strategicznych: zadań obronnych w razie wojny (odparcie bezpośredniej agresji na terytorium Polski lub udział w odparciu agresji na inne państwo sojusznicze), zadań reagowania kryzysowego oraz zadań stabilizacyjnych w czasie pokoju. Ponadto są one gotowe do udziału w reagowaniu na zagrożenia poza militarne. Trzema zasadniczymi rodzajami Sił Zbrojnych RP są: wojska lądowe, wojska lotnicze i obrony powietrznej oraz marynarka wojenna. We wszystkich rodzajach Sił Zbrojnych występują: wojska operacyjne - przygotowane do wydzielenia w podporządkowanie dowództw NATO do działania w strukturach wielonarodowych oraz wojska obrony terytorialnej - pozostawiające pod dowództwem narodowym przeznaczone do prowadzenia działań na obszarze kraju.

• Podsystem poza militarny - powinien stworzyć warunki niezbędne do przygotowywania oraz działania Sił Zbrojnych, a także przetrwania ludności w czasie zagrożenia i wojny. W skład systemu poza militarnego wchodzą wszystkie ogniwa wykonawcze administracji publicznej z wyjątkiem Sił Zbrojnych RP, inne instytucje państwowe, a także przedsiębiorcy i stowarzyszenia, na których się nakłada lub którym zaleca się wykonywanie zadań obronnych w warunkach obowiązujących przepisów prawnych. Ogniwa tego podsystemu funkcjonują w ranach działów administracji rządowej oraz struktur terytorialnych systemów obronności państwa.

3. Transformacja podsystemu militarnego.

   „Transformacja sił zbrojnych - to proces ich ciągłego dostosowywania do zmian zachodzących w środowisku bezpieczeństwa. Istotą procesu jest ciągłe poszukiwanie i wprowadzanie zmian we wszystkich obszarach funkcjonowania Sił Zbrojnych i ich otoczeniu. Obejmuje on swoim zasięgiem nie tylko organizację i funkcjonowanie Sił Zbrojnych, ale także takie dziedziny jak modernizacja techniczna, szkolenie, finansowanie, czy relacje ze sferą cywilną państwa.”

   Transformacja Sił Zbrojnych RP jest procesem ciągłego ich rozwoju między innymi poprzez integrację innowacyjnych koncepcji i doktryn, które sprzyjają dostosowaniu Sił Zbrojnych do zmian zachodzących w środowisku bezpieczeństwa. Dostosowanie do tych zmian ma na celu pozyskiwanie przez Siły Zbrojne pożądanych zdolności operacyjnych. Adaptacja Sił Zbrojnych staje się możliwa dzięki jej stałej transformacji. Rozwijanie zdolności Sił Zbrojnych odbywać się może poprzez wypracowywanie i wdrożenie doktryn, zapewnienie szkolenia, dostarczenie techniki, kreowanie przywództwa oraz dobór personelu. Transformacja obejmuje wszystkie dziedziny funkcjonowania Sił Zbrojnych RP i ich otoczenia, uwzględniając przy tym istniejące uwarunkowania społeczne, polityczne, prawne, ekonomicznych i organizacyjne. Najważniejszą częścią transformacji jest poszukiwanie i wprowadzanie innowacyjnych zmian oraz wykorzystywanie zdobywanej wiedzy i doświadczeń. Transformacja jest procesem długofalowym, wykorzystującym postęp technologiczny oraz nowoczesne metody zarządzania i kierowania Siłami Zbrojnymi. Można stosować narzędzia transformacji takie jak: opracowywanie nowych koncepcji i ich weryfikowanie poprzez eksperymentowanie, planowanie obronne oparte na rozwoju zdolności oraz system wykorzystywania doświadczeń. W wyniku transformacji Siły Zbrojne RP stają się istotnym instrumentem budowania wiarygodności i międzynarodowej pozycji Polski poprzez ciągłe dostosowywanie ich do wymogów środowiska bezpieczeństwa. Powinny stać się siłami uniwersalnymi oraz profesjonalnymi. Siły Zbrojne RP mają dalej charakteryzować się wysokim stopniem gotowości bojowej i dostępności, nowoczesną techniką bojową i sprzętem wojskowym oraz posiadać zintegrowane struktury rozpoznania, dowodzenia, wsparcia i zabezpieczenia logistycznego. Sprostanie sojuszniczym zobowiązaniom i realizacja powierzonych wojsku zadań wymaga wytężonego wysiłku transformacyjnego i głębokich zmian w funkcjonowaniu i strukturze Sił Zbrojnych RP. Wprowadzana profesjonalizacja wojska sprzyja transformacji. Ma ona na celu podwyższenie jej zdolności operacyjnych i potencjału, a także racjonalizację kosztów. Redukcja zbędnych szczebli dowodzenia, oddzielenie funkcji planistycznych od dowódczych i szkoleniowych jak również wprowadzanie nowoczesnego zarządzania opartego na podziale kompetencji ma na celu usprawnienie struktury kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP. Ważnym celem transformacji jest także rozwój zdolności umożliwiających udział Sił Zbrojnych RP w międzynarodowych działaniach zapobiegania konfliktom i rozwiązywania kryzysów. Sojusznicze (koalicyjne) i wielonarodowe operacje bazujące na efektach stanowią przyszłość dla rozwoju transformacji Sił Zbrojnych RP. W związku z tym, planowanie i prowadzenie operacji międzynarodowych, w tym przygotowanie odpowiedniego komponentu cywilno-wojskowego, jest zadaniem całego państwa i wymaga włączenia się do współpracy wielu podmiotów. Transformacja Sił Zbrojnych RP powinna być realizowana poprzez równoczesne i zrównoważone wdrożenie dwóch sposobów postępowania:

• Poprawę bieżącego funkcjonowania Sił Zbrojnych, polegającą na usprawnieniu procesów wewnętrznych realizowanych w Siłach Zbrojnych oraz poprawie sprawności organizacyjnej Sił Zbrojnych.

• Zrównoważony rozwój Sił Zbrojnych, polegający na eliminowaniu zidentyfikowanych słabych stron funkcjonowania Sił Zbrojnych oraz jednoczesnym wzmacnianiu ich silnych stron dzięki maksymalnemu wykorzystaniu szans sprzyjających rozwojowi. Poniżej umieszczona jest mapa strategii transformacji Sił Zbrojnych RP przedstawia kluczowe inicjatywy strategiczne oraz ich wzajemne powiązania, widziane z 4 perspektyw: zasobów, procesów, rozwoju i celu.

4. Transformacja systemu niemilitarnego.

   Transformacja podsystemu niemilitarnego Systemu Obronnego Państwa polegać powinna głównie na jego doskonaleniu do wykonywania zadań związanych z wypełnianiem misji. A więc dążyć powinna do koncentracji wysiłków na zadaniach związanych z zapewnianiem zdolności państwa do przeciwstawienia się zagrożeniom i wyzwaniom współczesnego środowiska bezpieczeństwa oraz zagwarantowania ciągłości funkcjonowania najważniejszych instytucji państwa (organów władzy i administracji, ważnych obiektów gospodarczych i użyteczności publicznej) w okresie kryzysu i w czasie wojny, jak również utrzymywania stosownego poziomu wspierania operacji Sił Zbrojnych w czasie pokoju, kryzysu bądź wojny. Zmieniające się pojmowanie bezpieczeństwa i obrony oraz charakter współczesnych i przyszłych operacji wymagają kompleksowego podejścia. Rośnie zatem rola instrumentów niemilitarnych i komponentu cywilnego w operacjach wojskowych. Skłania to do poszukiwania odpowiednich mechanizmów i procedur harmonizujących działania wszystkich podmiotów biorących udział w danej operacji na wszystkich szczeblach: strategicznym, operacyjnym i taktycznym. Konieczna jest zatem synchronizacja politycznych, ekonomicznych, społecznych i militarnych instrumentów oddziaływania.

5. Zakończenie.

   Podsumowując, Siły Zbrojne RP zmieniają i będą zmieniać swoje oblicze w celu osiągnięcia zdolności do efektywnej obrony oraz do udziału w międzynarodowych operacjach reagowania kryzysowego poza własnym terytorium. Osiąganie podstawowych wymagań i zdolności zależeć będzie nie tylko od poziomu naszych ambicji narodowych, ale również od możliwości ekonomicznych państwa. Polska chce bowiem być nie tylko aktywna na arenie międzynarodowej, ale jest, i będzie wiarygodnym partnerem i sojusznikiem, który wnosi znaczący wkład w zapewnienie bezpieczeństwa regionalnego czy światowego. Podstawowym obszarem użycia Sił Zbrojnych w przyszłości będą operacje, określane w doktrynie NATO jako operacje wsparcia pokoju . Można zakładać, że operacje pokojowe będą realizowane jako wsparcie działań międzynarodowych organizacji bezpieczeństwa, oraz że będą one ukierunkowane na zapobieganie konfliktom, ich wygaszanie oraz tworzenie stabilnej sytuacji międzynarodowej.