System partyjny Niemiec jest systemem stabilnym. Do 1990 r. istniały dwa państwa niemieckie: Niemiecka Republika Demokratyczna ( NRD ) i Republika Federalnych Niemiec ( RFN ) , a w konsekwencji dwa odrębne systemy polityczne i systemy partyjne. • SYSTEM PARTYJNY NRD 1949-1989 System partyjny NRD był klasycznym układem partii politycznych w państwie niedemokratycznym, określonym regułami realnego socjalizmu. Hegemonem była partia komunistyczna Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec ( SED ). Pozostałe partie to: Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna, Liberalno-Demokratyczna Partia Niemiec, Demokratyczna Partia Chłopska Niemiec, Narodowo-Demokratyczna Partia Niemiec. Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec ( SED ) partia komunistyczna została utworzona 21 kwietnia 1946 r. na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej przez połączenie Komunistycznej Partii Niemiec ( KPN ) i Socjaldemokratycznej Partii Niemiec ( SPN ). W porządku prawnoustrojowym SED zajmowała monopolistyczną pozycję. Zgodnie z konstytucją NRD określano ją jako: „ polityczną organizację ludzi pracy w mieście i na wsi pod kierownictwem klasy robotniczej i jej marksistowsko-leninowskiej partii”. SED skupiała w swej strukturze W 1988 r. ponad 2,3 mln członków w tym: robotników 58,2 %, chłopów spółdzielców 4,8 %, inteligencji 22,4 %. Na I konferencji w 1949 r. SED określiła ideologiczne zasady budowy państwa, opierając je na doktrynie marksistowsko-leninowskiej. W 1950 r. przyjęła strukturę wzorowaną na Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii ( bolszewików ).Organem najwyższym był Zjazd partii, obok niego władze naczelne tworzyły: Biuro Polityczne, Komitet Centralny i Sekretariat, na którym spoczywało rzeczywiste kierowanie państwem i który realizował dyrektywy radzieckie. Sekretarzami generalnymi SED byli: W. Pieck ( 1950-1953 ), W. Ulbricht ( 1953-1971 ), E. Honecker ( 1971-1989 ) i E. Krenz ( 1989 ). Państwo i SED były w NRD ściśle ze sobą powiązane, organy państwowe tworzyły swoisty aparat wykonawczy partii. Struktura partii organizacyjnie odpowiadała terytorialnemu podziałowi NRD. Na wszystkich poziomach istniały ścisłe powiązania personalne stanowisk państwowych i partyjnych. Wszystkie decyzje były rozstrzygane przez partię, głównym instrumentem polityki personalnej w polityce była nomenklatura. Istniała perfekcyjnie rozwinięta służba bezpieczeństwa ścigająca przeciwników reżimu. Do końca 1989 r. SED pozostawała w ścisłej współpracy ze wschodnioniemiecką policją polityczną STASI. Wszystkie partie i organizacje masowe czyli: Wolny Niemiecki Związek Zawodowy ( ok. 10 mln członków ), Wolna Niemiecka Młodzież ( ok. 2,1 mln członków ), Demokratyczny Związek Kobiet Niemieckich ( 1,5 mln ), Niemiecki Związek Kulturalny ( ok. 264 tys. Członków), Towarzystwo Przyjaźni Niemiecko-Radzieckiej ( ok. 6 mln członków ), były w zasięgu oddziaływania SED i współdziałały we Froncie Narodowym. Na zewnątrz frontu Narodowego nie występowały żadne legalne struktury organizacyjne. Front Narodowy był podporządkowany SED i działał według jej wskazań politycznych. Specyfiką systemu wschodnioniemieckiego było to że wszystkie legalne partie i większe organizacje były reprezentowane w parlamencie Izbie Ludowej NRD. Formalnie SED nie miała absolutnej większości parlamentarnej, ale w praktyce nie miało to większego znaczenia, ponieważ wszyscy deputowani byli zobowiązani do realizowania programu Frontu Narodowego. Demokratyczne przemiany w NRD w latach 1989-1990, zmieniały kształt systemu partyjnego. Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec przyjęła najpierw w grudniu 1989 r. na nadzwyczajnym zjeździe nazwę Socjalistyczna Partia jedności Niemiec-Partia Demokratycznego Socjalizmu, aby ostatecznie na początku 1990 r. określić siebie jako Partia Demokratycznego Socjalizmu ( PDS ). Nazwie tej towarzyszyło rozwiązanie SED. Pozostałymi partiami jak już wcześniej wspomniałam były: Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna ( CDU ) utworzona w 1945 r. , skupiająca ok. 125 tysięcy członków wywodzących się z różnych grup społecznych. Liberalno-Demokratyczna Partia Niemiec ( LDPD ) utworzona w 1945 r. , skupiająca ok. 82 tysiące członków, głównie rzemieślników, handlowców, urzędników i chłopów-spółdzielców. Narodowo-Demokratyczna Partia Niemiec ( NDPD ) uważana za partię post nazistowską utworzona w 1948 r. skupiająca ok. 91 tysięcy członków wywodzących się głównie z warstw średnich. Demokratyczna Partia Chłopska Niemiec ( DBD ) utworzona w 1948 r. skupiająca do 1988 r. ok. 103 tysiące członków głównie chłopów i grupy społeczne związane z obsługą rolnictwa. Partie te oczywiście nie miały specjalnego znaczenia, udział w Izbie Ludowej zawdzięczały odgórnie przyjętemu parytetowi. Istnienie tych organizacji o programach innych niż ten jedyny słuszny stanowił wyłom w ideologii państwa dążącego do budowy socjalizmu. Szczególną rolę odegrała CDU, która po zburzeniu Muru Berlińskiego, w dużej mierze dostarczyła przygotowane kadry do niekomunistycznych rządów tzw. likwidatorów ostatniego roku przed zjednoczeniem Niemiec. Po rozwiązaniu SED, partie sojusznicze tzw. partie bloku zaczęły wybierać nowy kurs. W grudniu 1989 r. CDU przyjęła całkowicie nowy program, 17 grudnia ukształtowała się nowa partia Demokratyczny Przełom ( Demokratische Aufbruch ). W połowie stycznia 1990 r. chrześcijańsko-konserwatywne grupy i partie NRD połączyły się , tworząc Niemiecką Unię Społeczna ( Deutschen Sozialen Union). Zbliżające się wybory parlamentarne prowadziły do powstawania koalicji wyborczych. CDU w NRD , DSU i Demokratische Aufbruch połączyły się w Alianz fur Deutschland. 18 marca 1990 r. odbyły się pierwsze od 58 lat demokratyczne wybory parlamentarne w NRD. Zdecydowanym zwycięzcą okazał się wspierany przez zachodnioniemiecką CDU/CSU Allianz fur Deutschland. Ta koalicja otrzymała 193 z 400 mandatów Izby Ludowej, Socjaldemokraci ( SPD ) zdobyli 88 miejsc, a postkomuniści ( PDS ) 66 mandatów. Przeprowadzone u schyłku NRD wolne wybory ukazały nowy układ sił politycznych, w którym dominowali chadecy, socjaldemokraci i lewicowi socjaliści.

• SYSTEM PARTYJNY RFN

W demokratycznym państwie zachodnioniemieckim partie polityczne od początku odgrywały ważną rolę w politycznym kształtowaniu woli narodu. Status publicznoprawny partii politycznych reguluje art. 21 Konstytucji RFN. Scenę polityczną Zachodnich Niemiec cechowała znacząca na tle sytuacji w innych krajach stabilność. Warunkowały ją czynniki instytucjonalno-prawne jak i ekonomiczne. Należą do nich w szczególności: 5% klauzula zaporowa w wyborach parlamentarnych, silne poparcie wielkich partii ze strony wpływowych grup interesu, zasady publicznego finansowania partii, stosunkowo stabilny i osiągający sukcesy rozwój ekonomiczny od początku państwowości RFN. Do początku lat 80-tych dominował układ trójpartyjny złożony z chadecji ( CSU/CDU ), socjaldemokratów ( SPD ) i liberałów ( FPD ).Pojawiające się w tym czasie inne partie lub ugrupowania miały charakter marginalny, np. Partia Niemiecka czy Niemiecka Partia Komunistyczna. Trójpartyjny układ został poszerzony o Partię Zielonych ( Die Grune Partei ), która w 1983 r. była już reprezentowana w Bundestagu. Od 1986 r. zwiększyła się pozycja Republikanów ( Die Republikaner ). Zachodnioniemiecki system partyjny zmieniał się w latach 1949-1990. W latach 1949-1966 zaznaczyła się dominacja CDU/CSU i SPD w okresie Wielkiej Koalicji , istniał system kooperacji partii. Lata 1969-1982 to okres socjalliberalnej koalicji SPD/FDP, pozostającej u władzy i znajdującej się w opozycji CDU/CSU. Od 1982 do 1998 r. funkcjonują rządy chadecko-liberalne CDU/CSU-FDP, trwałą zaś opozycję stanowią socjaldemokraci SPD i Zieloni a we wschodnich landach również postkomunistyczna PDS. Charakterystyka najważniejszych partii Republiki Federalnej Niemiec • Unia Chrześcijańskich Demokratów ( CDU ) – niemiecka centroprawicowa partia polityczna o chadeckiej tożsamości , stworzona w 1950 r. na zjeździe w Goslar w postaci sfederalizowanej organizacji skupiającej autonomiczne grupy chrześcijańskich demokratów ( katolików i protestantów ). Centrum koordynującym proces integracji różnych organizacji krajowych stał się ośrodek koloński na czele z K. Adenauerem. To on został pierwszym przewodniczącym CDU ( 1950-1966 ). Unia była spadkobierczynią tradycji katolickiej Partii Centrum, założonej w XIX w. i aktywnej w okresie Republiki Weimarskiej. Formalnemu stworzeniu CDU towarzyszyło uznanie odrębności organizacyjnej bawarskich katolików ( CSU ),choć partia ich reprezentująca weszła w skład koalicji wyborczej. Partia od początku poparła proces tworzenia liberalnej demokracji w oparciu o ideały solidaryzmu grupowego i pojednania klasowego. CDU była rzecznikiem rozpoczęcia procesu integracji europejskiej. Liderzy CDU będący pragmatykami w prowadzeniu polityki gospodarczej, stworzyli silną i efektywną politykę ekonomiczną, dopuszczając interwencjonizm państwowy. Programowe oblicze CDU charakteryzuje „ elegancki” elektyzm, co jest efektem pragmatycznego nastawienia jej liderów. Jest to typowa „ partia władzy” nastawiona raczej na jej zdobycie i utrzymanie niż wprowadzenie w życie określonego i spójnego pakietu postulatów ideologicznych, widoczne w zwłaszcza w erze Adenauera, gdy jedynym celem partii stała się reelekcja kanclerza. Fakt przejścia do opozycji, w 1969 r. zmusił CDU do przeprowadzenia organizacyjnej odnowy i odejścia od modelu partii kadrowej. Lata 70-te to proces tworzenia struktur organizacyjnych pozwalających na stosowanie w sposób efektywny strategii masowych przy jednoczesnym zachowaniu modelu partii wyborczej. CDU jest bardziej postrzegana jako partia wyborców niż partia członków. W latach1949-1994 przeciętnie partia zdobywała poparcie 35,6% elektoratu, a koalicja CDU/CSU-44,8%. Rozmiar poparcia dla tej partii ulega niewielkim wahnięciom, oprócz pierwszych wyborów gdzie partia ta uzyskała mniej niż 25% głosów. CDU miała status ugrupowania rządzącego w latach1949-1969 ( koalicje gabinetowe z CSU, Socjalistyczna Partią Niemiec -SPD w latach 1966-1969, z Partią Wolnych Demokratów – FDP w latach1949-1956, 1961-1966, z małymi partiami politycznymi jak np. Partią Niemiec, w latach 1949-1960 ), oraz w latach 1983-1998. Oznacza to, że w okresie 50 lat pozostawała w opozycji tylko 14 lat ( koalicje gabinetowe z FDP ). CDU nominowała 4 kanclerzy- K. Adenauera ( 10 gabinetów w latach 1949-1963 ), L.Erharda ( 3 gabinety w latach1963-1969 ), K. Kisingera ( 1 gabinet w latach 1966-1969 ), oraz H. Kohla ( 4 gabinety formowane od 1982 r. ). Czterech prezydentów Niemiec wywodziło się z CDU: H. Lubke, K. Carstens, R. von Weizman i R. Herzog. W wyborach europejskich w 1994 r. Partia uzyskała poparcie 32,0% elektoratu, przegrywając minimalnie z SPD. W Parlamencie Europejskim zasiada 39 reprezentantów CDU na ogólną liczbę 99 miejsc niemieckich. W połowie 1996 r. chadecy rządzili lub współrządzili w 7 krajach związkowych. W 1991 r. CDU liczyła około 756 tys. członków z tego 645 tys. w landach zachodnich. Partia jest członkiem Międzynarodówki Chadeckiej oraz Międzynarodowej Unii Demokratów. • Socjaldemokratyczna Partia Niemiec ( SPD ) – niemiecka partia polityczna o socjaldemokratycznej orientacji programowej, której początki sięgają 1875 r., gdy powołano do życia Socjalistyczna Partie Pracy Niemiec ( SAPD ). Ugrupowanie to powstało w wyniku połączenia dwóch organizacji-Generalnego Stowarzyszenia Robotników Niemieckich oraz Socjaldemokratycznej Partii Pracy, której twórcami byli W. Liebknecht i A. Bebel. W 1891 r. na kongresie w Erfurcie przyjęto nazwę partii jako Socjaldemokratyczna Partia Niemiec. Programowo SPD nawiązywała do ideologii marksistowskiej, jednak wyraźniejszy wpływ na partię wywarła osoba E. Bernsteina i jego reformistyczna wizja przemian społecznych. W trakcie I wojny światowej zarysował się w jej ramach podział na reformistycznie zorientowaną większość i marksistowską, antywojenną mniejszość ( Niezależni Socjaldemokraci kierowani przez K. Liebeknechta i Różę Luksemburg ).Mniejszość ta oderwała się od SPD , wchodząc w skład Komunistycznej Partii Niemiec założonej w 1918 r. Większościowa SPD stała się współtwórcą Republiki Weimarskiej a jej lider F.Ebert został pierwszym kanclerzem . W okresie międzywojennym SPD do 1932 r. była pierwszą siła polityczną w parlamencie, którą straciła na rzecz NSDAP. Po II wojnie światowej SPD ponownie zyskała status legalnego ugrupowania, a jej struktury organizacyjne pojawiły się zarówno w zachodnich jak i wschodnich strefach okupacyjnych. Wschodnioniemiecka SPD została szybko wchłonięta przez komunistyczną SED. W maju 1946 r. na zjeździe w Hanowerze uchwalono program partii oraz wybrano przewodniczącego, którym został K. Schumacher. Po jego śmierci Liderem SPD został E. Ollenchauer. W 1959 r. Zostaje przyjęty przez SPD tzw. Program Godesberski definiujący nowa tożsamość partii i odrzucający teorię marksistowską. Został oparty na triadzie zasad- wolności, sprawiedliwości i solidarności. Zasadniczym przesłaniem programu stało się hasło rozszerzenia demokratycznych zasad na sfery ekonomiczną i socjalną. W 1958 r. liderem partii został W. Brandt. W 1966 r. SPD weszła po raz pierwszy w skład rządu, tworząc wraz z CDU oraz CSU tzw. Wielką Koalicję. W 1969 r. G. Heinemann został pierwszym socjaldemokratycznym prezydentem RFN. W 1987r. Brandt został zmuszony do rezygnacji z przewodniczącego SPD a jego miejsce zajął H.J. Vogel. W 1984 r. rozpoczął się proces odnowy programowej w SPD na kongresie w Essen, a w 1989 r. Zostały uchwalone Zasady Programowe, manifest wyborczy SPD zamykający erę godesberską. Nowy program deklarował przywiązanie partii do zasad rywalizacji rynkowej i odrzucił formułę godesberską. Pojawiła się również koncepcja ekologicznej modernizacji ekonomii. W sierpniu 1990 r. nastąpiło połączenie wschodnio i zachodnioniemieckich struktur organizacyjnych. W latach 1949-1995 SPD zdobywa przeciętnie poparcie 37,7% elektoratu, w dwóch pierwszych elekcjach do Bundestagu nie udało się jej sforsować 30% bariery głosów. W latach 1957-1972 poparcie dla partii zaczęło rosnąć od 31,8% do 45,8%. Najgorsze wybory dla tej partii okazały się w 1990 r. , gdzie SPD zdobyła 33,5% głosów. W wyborach w 1998 r. SPD odniosła sukces, zdobywając 40,9% głosów i 298 mandatów ( pierwsza siła w Bundestagu ) . W latach 1966-1982 uzyskała status partii rządzącej wchodząc w skład 7 gabinetów koalicyjnych. W latach 1966-1969 uczestniczyła w Wielkiej Koalicji kierowanej przez K. Kiesingera. W październiku 1969 r. sformułowano pierwszy z gabinetów koalicyjnych opartych na współpracy SPD z Partią Wolnych Demokratów. W latach 1969-1982 powstało w sumie 6 takich gabinetów koalicyjnych kierowanych przez polityków z SPD, W. Brandta w latach 1969-1974 oraz H. Schmidta w latach 1974-1982. Po wycofaniu FPD z koalicji we wrześniu 1982 r. SPD utworzyła gabinet mniejszościowy, co stanowi jeden z 4 w powojennej historii Niemiec sformowania czysto jednościowego rządu. W 1982 r. partia przeszła do opozycji, a władzę odzyskała po wyborach w 1998 r. , tworząc koalicję gabinetową z Przymierzem 90/ Zielonymi ( B/G ) z G. Schroederem na czele. W wyborach europejskich w 1994 r. partia zdobyła 32,2% głosów wyprzedzając minimalnie CDU. W Parlamencie Europejskim zasiada 40 reprezentantów SPD, wchodzących w skład grupy parlamentarnej- Partii Europejskich Socjalistów ( PES ). Partia jest członkiem Międzynarodówki Socjalistycznej. Pod koniec lat 80-tych partia skupiała około 911 tys. członków co stanowiło 2,01% elektoratu. • Unia Chrześcijańsko-Społeczna ( CSU ) – niemiecka partia polityczna o chadeckiej tożsamości stworzona w Bawarii w 1946 r. CSU to partia prawie wyłącznie katolicka, działająca na terenie Bawarii. Uznawana jest za partię siostrzaną CDU, dysponującą odrębną strukturą organizacyjną wyłącznie na terytorium Bawarii. Programy obu partii są bardzo zbliżone i w zasadzie istnieje coś w rodzaju konsensu dotyczącego treści preferowanych i realizowanych kierunków polityki. Mimo to CSU jest uważane za bardziej konserwatywną niż CDU, skoncentrowaną „ bardziej na prawo” od tej drugiej. Polityka ekonomiczna obu partii jest dość zbliżona ( model gospodarki rynkowej oparty na indywidualnej przedsiębiorczości i prywatnej własności ), a różnice dotyczą min. konkretnych rozstrzygnięć towarzyszących procesowi integracji europejskiej ( np. sceptyzm liderów wobec koncepcji europejskiej unii monetarnej ). W 1946 r. w wyborach do bawarskiego parlamentu ( Landtagu ) partia zdobyła absolutną większość głosów ( 52,3% ), ale musiała stworzyć rząd koalicyjny z SPD. Układ ten przetrwał do 1954 r. i wówczas CSU przeszła do opozycji wobec gabinetu koalicyjnego socjaldemokratów. W 1957 r. wróciła do władzy, stając na czele rządu koalicyjnego, a od 1962 r. tworzy gabinety jednopartyjne, do chwili obecnej. W 1961 r. liderem partii został F. J. Strauss, który pełnił wiele funkcji ministerialnych w rządach CDU ( min. Ministra Obrony w latach 1956-1963 ). W 1978 r. stanął na czele rządu bawarskiego, a w 1980 r. został nominowany jako kandydat koalicji CDU/CSU na stanowisko kanclerza. W latach 1949-1995 CSU zdobywa przeciętnie 9,2% głosów, odnosząc największe sukcesy na przełomie lat 1972-1983. W dwóch ostatnich elekcjach w 1990 r. i 1994 r. minimalnie przekroczyła 7% poziom poparcia wyborczego. Od sierpnia do września 1949 r., wchodzi jako partia siostrzana CDU w skład gabinetów koalicyjnych kierowanych min. przez K. Adenauera, L. Erharda oraz K. Kisingera. Po 13 latach bycia w opozycji, powraca w 1982 r. do władzy ( gabinety H. Kohla ). Po śmierci Straussa w 1988 r. liderem partii został T. Waigel, a premierem rządu krajowego W. Streibl, zastąpiony w 1993 r. przez E. Stroibera. W wyborach europejskich w 1994 r. CSU zdobyła 6,8% głosów elektoratu ( 8 miejsc w Parlamencie Europejskim ).Reprezentanci wchodzą w skład grupy parlamentarnej Ludowa Partia Europy ( EPP ). Partia jest afiliowana przy Międzynarodówce Chadeckiej oraz Międzynarodowej Unii Demokratów. Pod koniec lat 80-tych CSU skupiała blisko 186 tys. członków. • Partia Wolnych Demokratów ( FDP ) – niemiecka partia liberalna, powołana do życia na konferencji w Heppenheim w 1948 r., przyjmując formę luźnej organizacji skupiającej liberalne i demokratyczne ugrupowania aktywne w landach. Partia nawiązuje do tradycji dość słabego w Niemczech ruchu liberałów, powołując się na organizacyjne i programowe związki z Niemiecka Partią Państwa czy z Niemiecką Partią Ludową, aktywną w okresie Republiki Weimarskiej. Na pierwszy plan programu partii wysuwają się min. społeczna sprawiedliwość, zagwarantowanie jednostce praw politycznych, ekonomicznych i socjalnych, rozbudowa idei samorządności i systemu współdecydowania, ograniczenie roli związków wyznaniowych w życiu publicznym, reprezentowanie interesów grupy farmerów. W latach 1949-1998 poparcie wyborcze wyniosło średnio 8,1% głosów i charakteryzuje się zmiennością. Największe sukcesy FDP odnosiła w 1961 r. -12,8% głosów, w 1949 r. -11,9% oraz w 1990r. 11,0%. Niekorzystne okazały się wybory w 1994 i 1998 r. gdzie partia otrzymała rekordowo niskie poparcie- 6,9 i 6,2% głosów. Wchodziła w skład koalicji gabinetowych w latach 1949-1956, z CDU, CSU oraz z partiami małymi np. z Partią Niemiec 1961-1966, z CDU/CSU 19691982, z SPD oraz 1982-1989 z koalicją CDU/CSU. Przewodniczącym partii jako pierwszy został T. Heuss, prezydent Niemiec w latach 1949-1959. Wielu innych polityków FDP piastowało wysokie stanowiska państwowe min. W. Scheel który w 1974 r. został wybrany na prezydenta Niemiec. Zarówno on jak i H. D. Genscher byli liderami partii. W połowie 1996 r. FDP rządziła tworząc koalicję gabinetową z SPD tylko w jednym kraju- Nadrenii-Palatynacie. W wyborach europejskich w 1994 r. zdobyła poparcie 4,1% elektoratu i nie wprowadziła swego reprezentanta do Parlamentu Europejskiego. Partia jest członkiem Międzynarodówki Liberalnej. Pod koniec lat 80-tych liczyła około 63 tys. członków co stanowiło 0,14% elektoratu. • Sojusz 90/ Zieloni ( Bundnis 90/ Diie Grunen-B/G )- lewicowo-libertariarna niemiecka partia polityczna, stworzona w wyniku połączenia Partii Zielonych z landów zachodnich i powołanej do życia w byłej NRD Przymierze 90. Połączenie nastąpiło na kongresie w Lipsku w maju 1993 r. Na konferencji we Frankfurcie w 1979 r. utworzono strukturę federalną Alternatywną Unię Polityczną, Zielonych, zwaną w skrócie Zieloni. Główne tezy programowe ugrupowania to: ekologizm, demokracja od podstaw- stała kontrola urzędników i mandatariuszy, ich odwoływanie przez elektorat, inicjatywa ludowa, rozszerzenie demokratycznego współdecydowania, stop przemocy w stosunkach wewnętrznych, pokój i rozbrojenie w stosunkach międzynarodowych. Radykalizm działaczy został szybko wyparty przez realistów i przetargi z SDP, ich przeciwnikami byli tzw. fundamentaliści. Ugrupowanie to liczy ok. 40,5 tys. członków, są to min. uczniowie, studenci, pracownicy akademiccy, bezrobotni. Wśród wyborców przeważają: robotnicy, pracownicy umysłowi, urzędnicy, rolnicy. Od 1983 r. partia ma swoją reprezentację w Bundestagu. W wyborach parlamentarnych Sojusz uzyskał 6,7% głosów i utworzył trzecią pod względem siły politycznej frakcję w Bundestagu- 47 miejsc. Znanymi niemieckimi działaczami ekologicznymi są: Ralf Fucks, Antje Vollmer, Lukas Beckmann, Marianne Birthler, Ludger Volmer, Dorothea Steinger, Uwe Lehman, Heide Ruhle, Joschka Fischer. • Partia Demokratycznego Socjalizmu ( PDS )- niemiecka lewicowa partia polityczna utworzona w lutym 1990 r. Jest swoistą kontynuacja Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec, partii komunistycznej dominującej w NRD. Działa głównie na terenie wschodnich Niemiec. Jej główne tezy programowe to: rozszerzenie form demokracji bezpośredniej, likwidacja wyborczej klauzuli zaporowej, demokratyczne planowanie i współdecydowanie w zarządzaniu. PDS występuje z pozycji głównego reprezentanta Niemców z landów wschodnich. W pierwszych wyborach ogólno niemieckich partia zdobyła w landach wschodnich 11,1% poparcia oraz 17 mandatów. W lutym 1993 r. na czele partii stanął L. Bisky. W wyborach w 1994 r. PDS poparło 18,0% elektoratu z landów wschodnich. W wyborach w 1998 r. ugrupowanie otrzymało poparcie 5,1% elektoratu i 35 mandatów w Bundestagu. Po kongresie w 1995 r. zarysowała się tendencja do ostrożnego wprowadzania haseł typowych dla socjaldemokratów. W wyborach europejskich w 1994 r. PDS uzyskała 4,7% głosów i nie ma reprezentantów w Parlamencie Europejskim. W listopadzie 1998 r. PDS stworzyła wraz z SPD gabinet koalicyjny w regionie Maklenburgia-Przedmorze. Na kongresie w Schwerinie w styczniu 1997 r. przyjęto deklarację o współpracy z innymi partiami politycznymi w celu likwidacji konserwatywnej hegemonii, wybrano ponownie na przewodniczącego partii L. Biskyego. Innymi znaczącymi działaczami są: Gregor Gysi, Christa Luft, Lothar Bisky, Wolfgang Gehre, Kersten Kaiser, Sylwia Ivone Kaufman. Partia liczy ponad 131 tys. członków głównie pracowników umysłowych, akademickich, robotników. • Republikanie- niemiecka partia ultraprawicowa nowego typu, reprezentująca przypadek tzw. Prawicowego Populizmu. Założona w 1983 r. przez byłych działaczy bawarskiej CSU, F. Handlosa i E. Voigta oraz dziennikarza F. Schonhubera, który objął funkcję przewodniczącego partii w 1985 r. Główne tezy programowe partii to: odrzucenie „ indywidualnej kultury zachodniej” na rzecz „ ducha solidarności narodowej”, odbudowa niemieckiego państwa narodowego w granicach z 1937 r., neutralność Niemiec, krytyka integracji europejskiej, Europa Ojczyzną, kulturowa odrębność, wolnorynkowy potencjał gospodarki, krytyka swobody, przemieszczanie się prowadzące do „ importu” kryminalistów i inwazji azylantów. Republikanie stali się jednym z głównych oponentów wobec pro integracyjnej polityki H. Kohla i udziału Niemiec w strukturach paneuropejskich. W kwietniu 1995 r. Federalne Biuro Ochrony Konstytucji zaliczyło Republikanów do kategorii organizacji prawicowo-ekstremistycznych. Partii nigdy nie udało się sforsować 5% klauzuli zaporowej, obowiązującej w wyborach do Bundestagu. Odnosiła jednak pewne sukcesy w wyborach krajowych np. w wyborach do parlamentu Berlina Zachodniego ( 7,7% ), , w Bawarii w 1990 r. ( blisko 5% ) , w wyborach do Landtagu w Badenii-Wirtenbergii w 1992 r. ( 10,9% ), a w Schleswigu-Holstein w 1992 r. Az 6,3% głosów co dało im 6 miejsc w parlamencie krajowym. Spektakularny sukces odniosła partia w wyborach europejskich 1989 r., zdobywając Az 7,1% głosów, choć w 1994 r. nie udało się Republikanom tego wyniku powtórzyć. Partia liczy 25 tys. członków głównie: robotników, policjantów, wojsko, służba bezpieczeństwa, służba ochrony pogranicza. Głównymi działaczami partii są: Franz Handlos, Ekkehard Voigt, Franz i Ingrid Schonhuber.

SYSTEM PARTYJNY ZJEDNOCZONYCH NIEMIEC

Zjednoczenie Niemiec spowodowało recepcje zachodnioniemieckiego systemu partyjnego w Niemczech Wschodnich. Partie zachodnioniemieckie, szukając bliskich sobie ugrupowań na Wschodzie , spotykały niedoświadczonych partnerów, których z łatwością przekonywały do własnego punktu widzenia. Dawne partie sojusznicze SED, po odnowieniu kierownictw, zmianach w aparatach partyjnych i formalnym zjednoczeniu z silnymi zachodnioniemieckimi ugrupowaniami siostrzanymi stały się ich wschodnioniemieckimi oddziałami. Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna ( CDU ) w NRD zintegrowała się we Wrześniu 1990 r. z Demokratyczną Partią Chłopską Niemiec. 1 października 1990 r. CDU z NRD połączyła się z CDU z RFN w jedną ogólno niemiecką partię chadecką. Zaznaczył się silny wpływ centrali CDU na działalność zarządów partii w landach wschodnich. Połączenie CDU nie zmieniło charakteru partii ogólno federalnej- nie stała się ona, jak sądzono, bardziej północnoniemiecka, a protestancka i socjalna. FDP –zachodnia nawiązała regularne kontakty z siostrzaną Liberalno-Demokratyczną Partią Niemiec już w 1989 r. Kolejnymi jej partnerami stały się ponadto Deutsche Forumspartei ( odłam Nowego Forum ). W 1990 r. powstała Deutsche Demokratische Republik FDP. W sierpniu doszło do zjazdu zjednoczeniowego FDP z liberałami ze wschodu, do których wcześniej przyłączyła się działająca już dawniej w NRD Narodowo-Demokratyczna Partia Niemiec NDPD. Zintegrowanie się liberałów z obu części Niemiec zwiększyło dwukrotnie szeregi FDP. Po zjednoczeniu decydujący wpływ na kierunek działań partii mieli politycy zachodnioniemieccy. Socjaldemokratyczna Partia w NRD została założona 7 października 1989 r. W dniach 26-27 września 1990 r. w Berlinie Zachodnim nastąpiło zjednoczenie socjaldemokracji z RFN i NRD w jedną partię ogólno niemiecką. SPD w Niemczech Wschodnich jest słabo „ zakotwiczona” w klasie robotniczej, a bardziej wśród intelektualistów, a często o orientacji protestanckiej. Proces integracji ruchu Zielonych był bardziej złożony. Das Bundins90 ukształtował się w byłej NRD w lutym 1990 r. Jego źródłem były ruchy obywatelskie: Neus Forum, Demokratische Jetszt i Initiative fur Frieden und Menschenrechte miały kontakty z zachodnioniemieckimi Zielonymi. Obie strony były jednak zgodne co do tego, że nie należy łączyć się tylko na pdst. listy wyborczej, ale że połączenie winno być efektem dłuższego procesu. Układ stowarzyszeniowy między Das Bundnis90 a Die Grunen został zawarty w czerwcu 1993 r. Zasady jednoczenia się nie odbiegały jednak od reguł przyjmowanych w innych partiach. Zastosowano wzorzec federalistyczny, dając takie samo prawo głosu przedstawicielom Das Bundnis90 ( 3 tys. członków ) i Die Grunen ( ok. 40 tys. członków ). W pierwszych wyborach ogólnofederalnych w 1990 r. Zieloni nie przekroczyli 5% i cały ruch był reprezentowany przez 8 deputowanych z Niemiec Wschodnich. Po wyborach w 1994 r. ten obraz zmienił się gruntownie. Reprezentantami Das Bundnis90/Die Grunen stali się przedstawiciele landów zachodnioniemieckich, gdzie partia przekroczyła próg 5%. Procesom integrowania się obu części Niemiec nie towarzyszyło równie szybkie tempo wymazywania ze świadomości społecznej podziału na Wschód i Zachód. W konsekwencji istniało zapotrzebowanie w Niemczech Wschodnich na nowy, odpowiadający miejscowym warunkom, styl polityczny, uwzględniający problemy lokalne. Taka sytuacja stworzyła korzystne warunki dla wzrostu znaczenia PDS- partii prezentującej się jako jedyny i autentyczny reprezentant Niemców ze Wschodu.

W 1998 r. SPD wygrała wybory pod przewodnictwem Gerharda Schrodera i była w stanie stworzyć rząd z Partią Zielonych po raz pierwszy od 16 lat. Uzyskała wówczas 40,9% głosów poparcia. Oskar Lafontaine został wybrany przewodniczącym partii w listopadzie 1995 r. Po zwycięstwie wyborczym Lafontaine został członkiem rządu kanclerza Schrodera w randze ministra finansów. W tym czasie miała miejsce rywalizacja dwóch liderów partii, a po rezygnacji Lafonteina ze wszystkich funkcji partyjnych i rządowych, kierownictwo partii objął Gerhard Schroder. W kolejnych wyborach w 2002 r. SPD wyprzedziła koalicję CDU/CSU uzyskując wynik 38,5% poparcia, po raz drugi była w stanie stworzyć koalicyjny rząd z Zielonymi. Jednak wybory do Parlamentu Europejskiego były dla SPD katastrofą, gdyż partia uzyskała najgorszy wynik od czasu zakończenia II wojny światowej, uzyskując zaledwie 21,5% poparcia. W wyborach parlamentarnych w 2005 r. SPD uzyskała 34,2% głosów, zaledwie 1% mniej niż koalicja CDU/CSU. Po kłopotliwych negocjacjach SPD zawarła koalicję wyborczą z połączonymi siłami CDU/CSU tworząc drugą Wielką Koalicję po II wojnie światowej. W obecnym rządzie niemieckim, SPD pełni rolę mniejszego partnera w Wielkiej Koalicji, której przewodzi sojusz partii ludowo chadeckich CDU/CSU, pod kierownictwem kanclerz Angeli Merkel i wicekanclerzem Franzem Munteferingiem. Podsumowując liczącymi się partiami w Zjednoczonych Niemczech są: Socjaldemokratyczna Partia Niemiec- SPD, Unia Chrześcijańsko- Demokratyczna- CDU, Bawarska Unia Chrześcijańsko- Społeczna- CSU, Die Bundnis`90/ Die Grunen, Partia Liberalno- Demokratyczna- FDP, Partia Demokratycznego Socjalizmu- PDS oraz Republikanie.

BIBLIOGRAFIA:

1. A. Antoszewski, R. Herbut Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza Wrocław 1997 r.
2. K. Wojtaszczyk Partie polityczne w państwie demokratycznym warszawa 2000 r.
3. A. Antoszewski, R. Herbut Partie i systemy partyjne Encyklopedia Politologii TOM III