Wstęp

Pozycja sędziego Trybunału Konstytucyjnego  kształtowana jest przez zespół norm prawnych, zarówno konstytucyjnych, jak ustawowych, a także przez normy etyczne, a nawet zwyczaje. W tych regulacjach mieszczą się zarówno podmiotowe- skierowane do sędziego- zakazy i nakazy, mające na celu zapewnienie uczciwego, rzetelnego i praworządnego sprawowania zawodu sędziego TK, jak i przedmiotowe- adresowane do organów władzy publicznej-  dyrektywy i reguły, zapewniające odpowiednie warunki dla pełnienia tego urzędu.  Zanim jednak zacznę omawiać dokładniej temat statusu sędziego TK, zwróćmy uwagę na sam TK. 

Zgodnie z regulacjami przyjętymi w Konstytucji RP (art. 10 ust. 2) oraz w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym (art. 1 ust. 1) , TK jest organem władzy sądowniczej. Nie sprawuje on jednakże wymiaru sprawiedliwości, gdyż jest to funkcja właściwa dla sądów. Mimo to pozostaje on, jak sądy, organem odrębnym i niezależnym od innych władz. Niezależność, oznacza tu przede wszystkim oddzielenie organizacyjne i funkcjonalne sądownictwa od organów innych władz, aby zapewnić sądom pełną samodzielność w zakresie rozpoznawania spraw i orzekania.
Zgodnie z ustawą o TK, Trybunał Konstytucyjny pełni szczególną funkcję w zakresie kontroli zgodności aktów normatywnych z Konstytucją, a także rozstrzyga sporów kompetencyjnych między centralnymi organami państwa oraz rozpoznawania skarg konstytucyjnych. Na podstawie art. 193 Konstytucji RP Trybunał udziela również odpowiedzi na pytania sądów dotyczące konstytucyjności lub legalności regulacji prawnych. Do zadań TK należy zaliczyć także badanie zgodności z Konstytucją, działalności partii politycznych. Trybunał Konstytucyjny składa się ze Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK oraz Prezesa Sądu. Podobieństwo TK do organów sądowych wyraża się nie tylko w wyodrębnieniu organizacyjnym i niezależności tego organu od władzy ustawodawczej i wykonawczej, lecz również w zasadach postępowania, wzorowanych na procedurze sądowej, wyłącznie prawniczym składzie i używanym w odniesieniu do członków TK określenia: sędziowie, zasadzie niezawisłości sędziów czy tez ostatecznym i wiążącym charakterze orzeczeń. Wskazując na cechy TK odróżniające go od sądów, należy wymienić : szczególny tryb powoływania sędziów , niepodleganie nadzorowi jurysdykcyjnemu Sądu Najwyższego, brak związków pomiędzy Trybunałem Konstytucyjnym, a Krajową Radą Sądowniczą, niestosowanie w postępowaniu przez TK zasady dwuinstancyjności.

Podstawa prawna funkcjonowania TK

Zgodnie z art. 6 ust 1 ustawy o TK, sędziowie TK podlegają tylko konstytucji.  „Podleganie tylko konstytucji” oznacza, że w działalności orzeczniczej tego organu, ustawa zasadnicza jest aktem najistotniejszym. Z wykonywanej przez TK kontroli prawa wynika bowiem możliwość kwestionowania konstytucyjności aktów prawnych niższej rangi. Sędziowie mogą być jednak związani także treścią ustaw czy umów międzynarodowych, orzekają oni bowiem zgodnie z hierarchicznością aktów prawnych.   

Niezawisłość sędziowska

Status sędziego TK kształtuje przede wszystkim zasada niezawisłości sędziego, wynikająca z art. 45 Konstytucji.   TK w jednym ze swoich wyroków, podkreślił, że niezawisłość polega na tym, że sędzia działa wyłącznie w oparciu o prawo, zgodnie ze swoim sumieniem i wewnętrznym przekonaniem.   W doktrynie , wskazuje się, że niezawisłość obejmuje w istocie szereg elementów : a) bezstronność w stosunku do uczestników postępowania, b) niezależność wobec organów (instytucji) pozasądowych, c) samodzielność sędziego wobec władz i innych organów sądowych, d) niezależność od wpływu czynników politycznych, zwłaszcza partii politycznych, e) wewnętrzną niezależność sędziego.   Zasadę niezawisłości, określa się także jako „ absolutną wolność sędziego od wpływu na rozpatrywaną przezeń sprawę jakichkolwiek czynników zewnętrznych”.   W tym znaczeniu do niezawisłości odwołują się także art. 178 i 186 Konstytucji, łącząc niezawisłość sądu z niezawisłością sędziego.  Mimo, że niezawiłość sędziów TK i niezawisłość sędziowska są pojęciami tożsamymi,   w odniesieniu do sędziów TK pojecie to wymaga dostosowania do kadencyjności sprawowania urzędu.  Trybunał podkreślił, że z funkcjonalnego punktu widzenia, niezawisłość nie musi oznaczać dożywotniego powołania albo powołania do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego, ale musi oznaczać pewien stopień stabilizacji i w zatrudnieniu i w wykonywaniu funkcji sędziego. 

Nawiązanie, zmiana i ustanie stosunku służbowego sędziego TK

Do określenia pozycji TK w systemie organów państwa istotne znaczenie ma sposób powołania sędziów tego organu ( różniący się od sposobu powołania sędziów sądów powszechnych i administracyjnych).  Stosownie  do treści art. 194 Konstytucji Trybunał składa się z piętnastu sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na dziewięć la. Ponowny wybór do składu TK jest niedopuszczalny. Kandydata na stanowisko sędziego TK przedstawia co najmniej pięćdziesięciu posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego TK zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Prezesa i wiceprezesa TK powołuje natomiast Prezydent RP, spośród dwóch kandydatów przedstawionych na każde stanowisko przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK.   Formalne wymagania kwalifikacyjne do zajmowania stanowiska sędziego TK ustala ustawa o TK.   Zgodnie z tymi wymogami sędzia TK może być osoba, która posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego TK możne być zatem powołany ten, kto: 

1. posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych;
2. jest nieskazitelnego charakteru;
3. ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce;
4. wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej;
5. jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego;
6. ma co najmniej dziesięcioletni staż pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora albo wykonywania w Polsce zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza (nie dotyczy osoby, która pracowała w polskiej szkole wyższej , w Polskiej Akademii Nauk, w instytucji naukowo badawczrj lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych). Ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym zawiera ponad to warunek ukończenia 35 roku życia przez osobę ubiegającą się o stanowisko sędziego TK. Jak już wspomniane było wcześniej, w skład TK wchodzi 15 sędziów. Rozwiązanie to jest o tyle korzystne, że niewielka liczebność składu umożliwia podejmowanie orzeczeń w pełnym składzie, a nieparzysta liczba sędziów wyklucza sytuacje, w których w orzekającym w pełnym składzie Trybunale nie udałoby się uzyskać większości. Każdy z sędziów wybierany jest przez Sejm indywidualnie na dziewięcioletnią kadencję. Rozwiązanie to oznacza, że kadencja każdego członka Trybunału trwa dziewięć lat nawet wówczas, gdy został on wybrany w miejsce sędziego, który odszedł z Trybunału przed upływem kadencji. Kadencja biegnie zatem odrębnie dla każdego z sędziów.
   Zgodnie z konstytucją ponowny wybór do składu Trybunału Konstytucyjnego jest niedopuszczalny niezależnie, czy miałby on nastąpić bezpośrednio po zakończeniu kadencji czy po upływie jakiegoś okresu. Sędzią TK można zostać tylko raz w życiu. Kolejną regulacją kształtującą status prawny sędziego TK jest zasada, zgodnie z którą członkowie Trybunału są zasadniczo nieusuwalni. Przyjęcie zasady nieusuwalności sędziego TK nie oznacza jednak całkowitego zakazu odwołania sędziego ze stanowiska. Ma on natomiast na celu stworzenie gwarancji ustawowych, by odwołanie członka TK odbyło się jedynie w wypadkach i na zasadach określonych w ustawie. Ustawa o TK określa sytuację, w których następuje wygaśnięcie mandatu sędziego. Należą do nich: a) stwierdzenie orzeczeniem komisji lekarskiej trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków członka TK z powodu choroby, ułomności lub upadku sił, b) skazanie prawomocnym wyrokiem sądu, c) prawomocne orzeczenie dyscyplinarne o skazaniu na krę usunięcia ze stanowiska sędziego TK, d) zrzeczenie się stanowiska sędziego TK, przy czym ustawa przyjmuje, że odmowa złożenia ślubowania jest jednoznaczna z zrzeczeniem się stanowiska. W przypadku zrzeczenia się sędzia nie jest zobowiązany do podania powodów rezygnacji, zaś Sejm nie może odmówić przyjęcia jego zrzeczenia się funkcji. Po ukończeniu swojej kadencji sędziowie TK przechodzą w stan spoczynku. Alternatywą dla tego rozwiązania jest przysługujące sędziemu prawo powrotu na zajmowane wcześniej stanowisko lub otrzymania stanowiska równorzędnego stanowisku poprzednio zajmowanego.
   Przyjęte w Konstytucji i ustawie o TK rozwiązania dotyczące obsadzania i zwalniania stanowisk sędziowskich dostosowane są do funkcji Trybunału Konstytucyjnego. Tak jak już zostało wspomniane zapewniają one zmianę jego składu, zapewniając jednocześnie stabilność kierunku orzecznictwa, stabilność działania sądu konstytucyjnego oraz gwarantują profesjonalizm składu.

Obowiązki sędziego Trybunału Konstytucyjnego

Ustawa o TK nakłada na sędziów szereg obowiązków związanych z pełnieniem tego urzędu. Jednym z podstawowych obowiązków sędziego TK jest nakaz postępowania zgodnie ze złożonym ślubowaniem. Ślubowanie, osoba wybrana na stanowisko sędziego TK , składa przed Prezydentem RP, jednocześnie zobowiązując się wiernie służyć Narodowi, stać na straży Konstytucji, bezstronnie i z najwyższą starannością wypełniać powierzone obowiązki sędziego TK. 
Jednym z obowiązków związanych z pełnieniem funkcji członka TK jest zakaz łączenia stanowiska sędziego TK z innymi stanowiskami i rodzajami zatrudnienia.   Zgodnie z tym, nie wolno obok piastowania stanowiska sędziego pozostawać w innym stosunku służbowym lub stosunku pracy, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nie przekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy. Sędziemu TK nie wolno także podejmować innych zajęć, które przeszkadzałyby w pełnieniu obowiązków sędziego albo mogłyby uchybiać jego godności lub zachwiać zaufanie do jego bezstronności. O zamiarze podjęcia, a także o podjęciu innego zajęcia lub sposobu zarobkowania, sędzia zawiadamia Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który wydaje decyzję o sprzeciwie, jeżeli uzna, że podejmowanie lub kontynuowanie tych czynności będzie przeszkadzało w pełnieniu obowiązków sędziego lub zagrażało godności sędziego  lub jego bezstronności.  
Ustawa wprowadza ponad to szereg innych zakazów, zgodnie z którymi sędziemu nie wolno być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego, spółdzielni, członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą, posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego, a także prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami albo zarządzać taką działalnością, być przedstawicielem lub pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.  
Sędziów TK wiąże ponadto obowiązek zachowania apolityczności. Wyraża się on w tym, że sędziowie w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.   Należy zauważyć, że obowiązek zachowania apolityczności odnosi się do okresu zajmowania stanowiska sędziego TK, natomiast nie znajduje zastosowania po przejściu sędziego w stan spoczynku. 
Na podstawie przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym, na sędziego TK ciążą ponadto inne obowiązki. Należą do nich: obowiązek zachowania tajemnicy dotyczącej okoliczności sprawy, obowiązek składania oświadczeń o stanie majątkowym, obowiązek drogi służbowej czy obowiązek używania stroju urzędowego.   
Obowiązek zachowania tajemnicy dotyczy okoliczności sprawy, których dowiedział się poza jawną rozprawą sądową. Obowiązek ten trwa też po ustaniu stosunku służbowego, a ustaje jedynie, gdy sędzia składa zeznania jako świadek przed sądem. W tym przypadku zwolnienie sędziego od obowiązku zachowania tajemnicy następuje pod warunkiem, że ujawnienie okoliczności, o których dowiedział się sędzia, nie zagraża dobru państwa ani ważnemu interesowi prywatnemu, niesprzecznemu z celami wymiaru sprawiedliwości.   
 Sędzia TK- jak już wspomniane zostało wcześniej- składa oświadczenie o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie to dotyczy majątku odrębnego oraz objętego małżeńską wspólnością majątkową. Złożenie oświadczenia jest obowiązkiem służbowym sędziego zabezpieczonym rygorem odpowiedzialności dyscyplinarnej.  
Obowiązek nakazu zachowania drogi służbowej sędziego polega na tym, że wszelkie żądania, wystąpienia i zażalenia w sprawach związanych z pełnionym urzędem sędzia może wnosić drogą służbową, a więc do Prezesa TK. We wspomnianych sprawach sędzia nie może zwracać  się  do instytucji i osób postronnych ani podawać sprawy do wiadomości publicznej. 
Do obowiązków sędziego TK należy używanie stroju urzędowego. Strojem urzędowym sędziego TK na rozprawie sądowej jest czarna toga z biało- czerwonymi lamówkami na kołnierzu i mankietami i biało-czerwonym żabotem oraz czarny biret bez lamówek. Dodatkowo strój urzędowy przewodniczącego składu orzekającego  uzupełnia łańcuch z godłem Rzeczpospolitej Polskiej.   Jak już było wspomniane,  używanie stroju sędziego obowiązuje na rozprawie. Oznacza to, że sędzia występuje bez togi i biretu na posiedzeniach jawnych innych niż rozprawa, na posiedzeniach niejawnych oraz gdy nie wykonuje  czynności sędziowskich.  

Prawa sędziego TK

Obok szeregu obowiązków ciążących na członkach TK, sędziom tego organu przysługuje również wiele istotnych uprawnień. 
Jednym z najważniejszych praw kształtujących status sędziego TK jest immunitet sędziowski. Jego istota wyraża się w zakazie pociągnięcia sędziego konstytucyjnego do odpowiedzialności karnej, a także pozbawienia go wolności bez uprzedniej zgody 

TK. Zgodę na podejmowanie wobec sędziego wspomnianych działań wyraża Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, z wyłączeniem sędziego, którego wniosek dotyczy. Do czasu podjęcia uchwały wolno w stosunku do sędziego podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki. Immunitet chroni sędziego również przed zatrzymaniem lub aresztowaniem ( immunitet nietykalności). Jedynym wyjątkiem jest sytuacja ujęci sędziego na gorącym uczynku przestępstwa, kiedy to zatrzymanie jest możliwe, jeśli jest ono niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Prezesa TK, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Immunitet ma zatem charakter immunitetu procesowego, gdyż nie uchyla karalności czy też przestępczości czynu sędziego, lecz stanowi przeszkodę procesową, uniemożliwiającą wszczęcie i przeprowadzenie postępowania karnego. Ma on również charakter względny, gdyż może zostać uchylony za zgodą Trybunału Konstytucyjnego. Immunitet obejmuje wszystkie czyny sędziego, zarówno wiążące się z urzędowaniem, jak i nie mające takiego związku. Powstaje z chwilą objęcia stanowiska i złożenia ślubowania, a ustaje z chwilą wygaśnięcia mandatu. Na skuteczność immunitetu nie ma wpływu przerwa w pełnieniu obowiązków sędziego spowodowana chorobą, urlopem wypoczynkowym, urlopem dla poratowania zdrowia lub inna przemijająca przyczyną. Zgoda TK na pociągnięcie jego członka do odpowiedzialności karnej jest konieczna zarówno wówczas, gdy czyn został popełniony przed objęciem stanowiska, a postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte, jak też wtedy, gdy czyn popełniono po objęciu stanowiska sędziego TK. Trybunał powinien zbadać, czy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa i potrzeba uchylenia immunitetu. Udzielając zgody powinien dokładnie określić czyn, na ściganie którego udziela zezwolenie. Uchwała TK o odmowie udzielenia zgody na ściganie nie podlega zaskarżeniu. Dodatkowo TK nie może wycofać swojej zgody na ściganie nawet, jeśli została ona oparta na sfałszowanych dowodach.
Istnienie immunitetu nie oznacza że sędziowie TK nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za popełnione przewinienia. Odpowiadają oni dyscyplinarnie za naruszenie przepisów prawa, uchybienie godności swego urzędu lub inne nieetyczne zachowanie mogące podważyć zaufanie do sędziego. Za uchybienie godności urzędu można uznać wszelkie nieetyczne, niemoralne, gorszące zachowanie sędziego w służbie i poza służbą, w życiu publicznym i prywatnym, które przynosi ujmę stanowisku sędziego. Zasięg odpowiedzialności dyscyplinarnej jest bardzo szeroki i obejmuje wszystkie dziedziny jego życia. Sądem dyscyplinarnym w sprawach dyscyplinarnych jest TK orzekający w pierwszej instancji w składzie pięciu sędziów, a drugiej instancji w pełnym składzie. Sędziów do składów orzekających oraz rzecznika dyscyplinarnego ustala w drodze losowania Zgromadzenie Ogólne. Od orzeczeń dyscyplinarnych nie przysługuje kasacja. Karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, usunięcie ze stanowiska sędziego TK (czego skutkiem jest wygaśnięcie mandatu).
Konstytucja zapewnia sędziom TK warunki pracy i wynagrodzenia odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Zawarta w Konstytucji RP regulacja nie determinuje w sposób jednoznaczny wysokości wynagrodzeń sędzów i nie może stanowić samoistnej podstawy roszczeń sędziów wobec państwa. Ogólny, niedookreślony charakter kryteriów zawartych w analizowanym przepisie konstytucyjnym wskazuje na konieczność ich konkretyzacji przez ustawodawstwo zwykłe. Zgodnie z ustawa o TK wynagrodzenie zasadnicze sędziego TK stanowi wielokrotność podstawy ustalenia tego wynagrodzenia, z zastosowaniem mnożnika 5,0. Podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego ogłoszone w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Wynagrodzenie Prezesa i Wiceprezesa TK odpowiada wynagrodzeniu zasadniczemu pozostałych sędziów tego Trybunału. Jest ono jedynie powiększone o dodatek funkcyjny.
Obowiązek państwa zapewnienia sędziom konstytucyjnym odpowiednich warunków pracy i wynagrodzenia ma zastosowanie również do sędziów w stanie spoczynku. Sędziemu TK przysługują ponadto uprawnienia wynikające z jego stosunku pracy. Sędzia TK, jak każdy pracownik, ma prawo do urlopu wypoczynkowego na ogólnych zasadach. Jednakże niezależnie od tego urlopu, sędziemu TK przysługuje corocznie urlop dodatkowy w wymiarze 12 dni roboczych, a na wniosek sędziego również płaty urlop dla poratowania zdrowia. Ten ostatni nie może przekraczać sześciu miesięcy i nie może być udzielony w sytuacji, gdy sędzia TK nie pełni służby przez okres roku z powodu choroby. W czasie nieobecności sędziego spowodowanej chorobą, przysługuje mu wynagrodzenie, nie dłużej jednak niż przez rok nieobecności. Natomiast w razie niemożności sprawowania funkcji z przyczyn, które uprawniają do uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, sędziemu przysługuje wynagrodzenie w wysokości świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego.

Wnioski końcowe

 Współczesny ustrojodawca szeroko normuje problematykę TK i status jego członków na poziomie  unormowań konstytucyjnych. Pozycja sędziego ściśle jest związana z pozycją i funkcjonowaniem samego Trybunału Konstytucyjnego. Sędzia TK zyskuje zatem rolę strażnika konstytucji, jako aktu obejmującego swoimi regulacjami zarówno sferę najbardziej podstawowych stosunków między państwem a podmiotami prywatnymi, jak tez pomiędzy poszczególnymi władzami: ustawodawczą, wykonawczą, sądownicza. Co więcej, Konstytucja staje się głównym i właściwym punktem odniesienia dla ocen i rozstrzygnięć dokonywanych przez sędziego TK. Można więc powiedzieć, że sędzia TK staje się nie tylko strażnikiem konstytucji, ale również jej rzecznikiem i jedynym predestynowanym do odkrywania zawartych  w niej sensów i znaczeń. 

Literatura

A.M. Ludwikowska, Sądownictwo konstytucyjne w Europie Środkowowschodniej, Toruń 2002. B. Banaszak, Prawo Konstytucyjne, Warszawa 1999. B. Szmulik, Pozycja ustrojowa Sądu Najwyższego w Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa 2008. B. Szmulik, Sądownictwo konstytucyjne, Ochrona konstytucyjności prawa w Polsce, Lublin 2001. M. Wilbrandt- Gotowicz, Instytucja pytań prawnych w sprawach sądowo administracyjnych, Warszawa 2010. P. Wróbel, Status prawny sędziego Trybunału Konstytucyjnego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo- Humanistycznego w Siedlcach 2011, nr 88. P. Wiliński, Proces Karny w świetle konstytucji, Warszawa 2011. P. Wiliński (red.), A. Błachnio-Parzych, J. Kosonoga, H. Kuczyńska, C. Nowak, Rzetelny proces karny w orzecznictwie sądów polskich i międzynarodowych, Warszawa 2009. Z. Czeszejko- Sochacki, Sądownictwo konstytucyjne w Polsce na tle porównawczym, Warszawa 2003.

Wykaz aktów prawnych

Postanowienie TK z dnia 22 marca 2000 r. sygn. P. 12/98, OTK ZU 2000, nr 2, poz. 67. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2007 roku w sprawie określenia wzoru stroju urzędowego sędziów na rozprawie , Dz. U. 2007, nr 172, poz. 1213. Uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 października 2006 r. w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego , M. P.2006, nr 72, poz. 720. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku- Kodeks pracy, Dz. U. 1974, nr 24, poz. 141, z późn. zm. Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483, z późn. zm. Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Dz. U. 1995, nr 74, poz. 368, z późn. zm. Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. 1997, nr 102, poz. 643, z późn. zm. Ustawa z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym ( Dz. U. 2002, nr 240, poz. 2052, z późn. zm. Wyrok TK z dnia 14 kwietnia 1999 r. , sygn. K 8/99, OTK ZU 1999, nr 3, poz. 41. Wyrok TK z dnia 14 kwietnia 1999, sygn. K. 8/99, M.P. 1999 nr 14 poz. 193. Wyrok TK z dnia 11 lipca 2000r., sygn. K. 30/99, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 145.