Rada Państw Morza Bałtyckiego (z siedzibą w Sztokholmie) została powołana 6 marca 1992r jako ogólnoregionalne forum współpracy i koordynacji między państwami Morza Bałtyckiego. Radę utworzono w Kopenhadze, podczas spotkania ministrów spraw zagranicznych Danii, Estonii, Finlandii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Norwegii, Polski, Rosji i Szwecji oraz przedstawiciela Komisji Europejskiej. Celem Rady jest popieranie nowych idei związanych ze współpracą przy jednoczesnym zachowaniu bliskich stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Podstawy funkcjonowania RPMB określają: Deklaracja Konferencji Ministrów Spraw Zagranicznych Państw Morza Bałtyckiego i Zakres Działania Rady Państw Morza Bałtyckiego.

Współpraca między krajami Morza Bałtyckiego dotyczy:

• pomocy dla nowych instytucji demokratycznych,
• pomocy gospodarcza i techniczna,
• zagadnień humanitarnych i zdrowotnych,
• ochrony środowiska naturalnego i współpracy w zakresie energetyki,
• kultury, edukacji , turystyki i wymiany informacji,
• transportu i łączności.

Członkami RPMB są kraje zaproszone na konferencję w Kopenhadze oraz Islandia (od 1993 r.) i Komisja Europejska. Ze względu na zainteresowanie państw nieczłonkowskich wprowadzono status: specjalnego uczestnika, obserwatora oraz gościa. Państwa posiadające taki status nie biorą udziału w procesie decyzyjnym Rady. Od czerwca 1999r. status obserwatora przyznano: Francji, USA, Ukrainie, Wielkiej Brytanii. Status specjalnego uczestnika mają: Konferencja Parlamentarna do spraw Współpracy w Regionie Morza Bałtyckiego, Bałtycka Konferencja Współpracy Subregionalnej, Związek Miast Bałtyckich.

Struktura RPMB Spotkania odbywają się na trzech poziomach:

• szefów rządów państw członkowskich,
• ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich,
• ekspertów.

Doroczna sesja na szczeblu ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich i z udziałem przedstawiciela Komisji Europejskiej odbywa się w kraju stanowiącym w danym roku przewodnictwo Rady. Między sesjami Rady odbywa spotkania Komitet Wyższych Urzędników (8-10 razy w roku), który omawia problemy współpracy w ramach RPMB, inicjuje nowe przedsięwzięcia, przygotowuje sesje ministerialne. Prace Komitetu wspiera tzw. Trójka (były, obecny i przyszły przewodniczący RPMB).

W ramach RPMB powołano następujące grupy robocze:

• do spraw Wspierania Instytucji Demokratycznych (obecnie przewodniczy Rosja),
• do spraw Bezpieczeństwa Nuklearnego i Radiologicznego (przewodniczy obecnie Finlandia),
• do spraw Współpracy Gospodarczej (przewodniczy Litwa). W październiku 1998r. utworzono Sekretariat Rady w Sztokholmie. Jego dyrektorem został Polak, Jacek Starościak.

Zakres działalności RPMB stara się realizować wizję regionu, w którym państwa zaznaczają swą bałtycką tożsamość, gdzie zachodzi proces głębokich przeobrażeń demokratycznych wspieranych przez szybki rozwój gospodarczy. Region ten ma rozwijać liczne powiązania z obszarem Unii Europejskiej. RPMB wspiera więc umocnienie współpracy w rejonie Morza Bałtyckiego oraz stara się rozwijać kontakty z organizacjami europejskimi. Duża waga jest przywiązywana do rozbudowy infrastruktury w zakresie energetyki i transportu, zarówno drogowego jak i morskiego, co uważane jest za element infrastruktury europejskiej. Sprawy ochrony środowiska naturalnego zajmują w działalności Rady bardzo istotną rolę. Wkład Rady wyraża się w pomocy udzielanej Komisji Helsińskiej (HELCOM) w realizacji jej zadań w tym zakresie oraz Grupie Roboczej do spraw Bezpieczeństwa Nuklearnego i Radiologicznego. Program RPMB to Agenda 21, która została przyjęta przez VII sesję ministerialną w czerwcu 1998r. Obejmuje ona: planowanie przestrzenne, rolnictwo, rybołówstwo, leśnictwo, przemysł, transport i turystykę. W ostatnich latach jednym z ważnych przedmiotów współpracy państw bałtyckich w ramach RPMB stało się bezpieczeństwo obywatelskie, które obejmuje problematykę: bezpieczeństwa morskiego, zagrożenia dla środowiska naturalnego, zapobiegania katastrofom przemysłowym i ich zwalczania, kontroli ruchu powietrznego, morskiego i granicznego oraz współpracy służb ratowniczych.

Udział Polski w RPMB Polska była zaliczana do pionierów współpracy bałtyckiej już przed powstaniem RPMB. We wrześniu 1991r. utworzono Związek Miast Bałtyckich z siedzibą w Gdańsku, który skupił ponad 40 miast. Od stycznia 1996 r. Gdańsk jest również siedzibą programu regionalnego VASAB 2010 (wizje i strategie wokół Bałtyku 2010). Przed przejęciem w maju 94 r. rocznego przewodnictwa Polska przedstawiła swoja koncepcję działania Rady w tym okresie, przy czym szczególną uwagę zwrócono na:

• współpracę gospodarczą jako czynnik integrowania państw nie będących członkami Unii Europejskiej z tą organizacją;
• rozwój infrastruktury w dziedzinie transportu, energetyki i telekomunikacji;
• realizację kompleksowego programu ochrony środowiska Bałtyku;
• realizację uzgodnionego programu pomocy w umacnianiu i rozwoju instytucji demokratycznych. Ustanowiona została ponadto “Nagroda Gdańska za wybitne osiągnięcia w rozwoju współpracy w regionie RPMB”. We wrześniu 1999r w Gdańsku zorganizowano III Konferencję Urzędów Celnych i IV Konferencję Ministrów Kultury Krajów Nadbałtyckich.

RPMB może odegrać szczególną rolę w procesie rozszerzania Unii Europejskiej. Polska z zadowoleniem przyjęła decyzję Unii o włączeniu wszystkich, bez wyjątku państw bałtyckich, do inicjatyw Wymiaru Północnego Unii Europejskiej.

Bezpieczeństwo społeczne Wysiłki RPMB powinny koncentrować się na zapobieganiu zagrożeniom wynikającym z katastrof ekologicznych, naturalnych i technologicznym oraz ich skutkom. Istotną rolę może w tym odgrywać utworzenie zintegrowanego systemu ostrzegania i informowania o zagrożeniach i katastrofach. Polska proponowała także stworzenie zintegrowanego systemu łączności radiowej na Bałtyku, unifikację i normalizację technicznych środków ratunkowych oraz wymianę specjalistów, jak też organizowanie wspólnych szkoleń i ćwiczeń.

Perspektywy Pod koniec lat dziewięćdziesiątych Unia Europejska uznała, że RPMB stanowi ważny składnik północnego wymiaru UE. Stanowi to o tym, że polityka Rady jest odpowiednia. Sprzyjać ma temu również rozszerzenie UE o kolejne państwa bałtyckie, a także wzrost liczby państw-członków Unii, które chcą współpracować z RPMB (ostatnio są to Belgia i Włochy, zainteresowane uzyskaniem statusu obserwatora w Radzie).

Spotkania ekspertów W dniach 18 - 19 grudnia 2000r., w Warszawie odbyło się spotkanie ekspertów RPMB, w którym uczestniczyło 22 gości z zagranicy (w tym z Komisji Europejskiej)oraz uczestnicy polscy z MSZ, Min. Transportu i Gospodarki Morskiej, Straży Granicznej, Urzędów Morskich w Szczecinie i Gdyni, Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, Szkoły Głównej Służby Pożarniczej oraz przedstawiciele MSWiA z Departamentu Bezpieczeństwa Powszechnego.

W czasie obrad prezentowane były problemy z zakresu zarządzania kryzysowego w Unii Europejskiej, program EUROBALTIC, jak też doświadczenia ze współpracy w rejonie Bałtyku. Na czas spotkania powołane zostały 3 grupy robocze:

• grupa I zajmowała się organizacyjnymi i prawnymi aspektami ochrony cywilnej oraz tworzeniem mechanizmów ułatwiających współpracę w tym zakresie (moderatorem był przedstawiciel MSWiA - główny specjalista w Wydziale Gotowości Cywilnej)
• grupa II zajmowała się bezpieczeństwem morskim, współpracą straży przybrzeżnej, swobodnym dostępem do portów, tworzeniem mechanizmów współpracy (moderatorem był przedstawiciel Min. Transportu i Gospodarki Morskiej)
• grupa III skupiła się na problemach ochrony ludności, przewożeniu materiałów niebezpiecznych, wprowadzaniu telefonu alarmowego 112 (moderatorem był przedstawiciel KG PSP)