POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA

  Polityka ekologiczna państwa jest to świadoma  i celowa działalność  państwa, samorządów terytorialnych i podmiotów gospodarczych w zakresie gospodarowania środowiskiem, czyli użytkowania jego zasobów , ochrony i kształtowania ekosystemów lub wybranych elementów biosfery.

  Przedmiotem polityki ekologicznej jest środowisko przyrodnicze, jego stan oceniany z punktu widzenia potrzeb biologicznych, społecznych i gospodarczych ludzi.                    Celem polityki ekologicznej jest zapewnienie wysokiej jakości życia i zdrowia ludzi poprzez skuteczną ochronę środowiska.
 Określenie polityka ekologiczna państwa zostało użyte po raz pierwszy w Deklaracji Sztokholmskiej z 1972 roku. Konferencja w Sztokholmie obradowała pod hasłem "Mamy tylko jedną ziemię", a ochrona środowiska podniesiona została wówczas  do rangi podstawowej funkcji państwa.  Wskazano również  na konieczność powołania wyspecjalizowanej agencji przy ONZ zajmującej się zagadnieniami ochrony środowiska. 
 W Polsce dokument rządowy pod nazwą „Polityka Ekologiczna Państwa” został opracowany po raz pierwszy w  1990 roku.

Dokument ten został przyjęty na 10 lat, określono w nim jednoznacznie, że obowiązek ochrony środowiska stanowi element prawidłowego gospodarowania, a wszelka działalność naruszająca ten obowiązek jest niezgodna z prawem. Każdy przepis prawny, który odnosi się do korzystania ze środowiska i jego ochrony, w jednakowym stopniu dotyczy wszystkich podmiotów gospodarczych i musi być ściśle przestrzegany, bez stosowania odstępstw i wyjątków. W kolejnych latach powstały następujące dokumenty dotyczące polityki ekologicznej w Polsce:

• II Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2001-2010.

• Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010.

• Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010

• Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) stanowi, że wymagane jest sporządzanie polityki ekologicznej państwa na najbliższe 4 lata z perspektywą 4-letnią. Obowiązująca obecnie „Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” jest drugim z rzędu dokumentem strategicznym wymaganym ustawą Prawo ochrony środowiska. Można wyróżnić trzy podstawowe grupy zasad Polityki Ekologicznej Państwa:

• określające charakter polityki ekologicznej np. skuteczność, obiektywność, bezstronność,

• określające relacje między polityką ekologiczną, a polityką gospodarczą, społeczną i międzynarodową,

• kierunkujące narzędzia realizacji polityki gospodarczej.

  Polska polityka ekologiczna państwa jest realizowana zgodnie z zasadami;

• zrównoważonego rozwoju, którego istotą jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z ogólną polityką państwa,

• integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, co oznacza konieczność uwzględniania w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi,

• równego dostępu do środowiska przyrodniczego traktowana w kategoriach sprawiedliwości międzypokoleniowej, sprawiedliwości międzyregionalnej, równoważenia szans pomiędzy człowiekiem, a przyrodą,

• regionalizacji rozumiana jako:

• uznanie prawa samorządów terytorialnych do ustalania regionalnych wymogów ekologicznych wobec jednostek gospodarczych,

• regionalizowanie ogólnokrajowych narzędzi polityki ekologicznej,

• koordynowanie i powiązanie polityki regionalnej państwa i problemowych polityk regionalnych z europejskimi ekosystemami lokalnymi. Wyróżnia się 3 rodzaje regionów:

• regiony silnie uprzemysłowione,

• regiony pośrednie (przemysł przetwórczy),

• regiony o funkcjach unikatowych, rekreacyjne (tutaj najbardziej restrykcyjne normy).

• uspołecznienia polityki ekologicznej polegająca na udziale obywateli w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju,

• „ zanieczyszczający płaci” oznaczająca, że podmiot korzystający ze środowiska jest odpowiedzialny finansowo za szkody wynikające z jego działalności,

• przezorności zakładająca, że wdrażanie nowych rozwiązań powinno być podejmowane dopiero wtedy, gdy istnieje pewność efektów i skutków ich stosowania,

• stosowania najlepszych dostępnych, uzasadnionych ekonomicznie technik i technologii ochrony środowiska,

• subsydiarności oznaczającą umiejscowienie kompetencji i uprawnień decyzyjnych na odpowiednim szczeblu zarządzania, zapewniającym skuteczne i efektywne podejmowanie decyzji.

  Działaniami priorytetowymi Polityki Ekologicznej Państwa w Polsce są:

1. Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych poprzez doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów. W tym celu konieczny jest rozwój metodologii wykonywania ocen oddziaływania na środowisko dla dokumentów strategicznych oraz szkolenia dla projektodawców tych dokumentów oraz dla osób oceniających.
2. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska poprzez uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego. W tym celu konieczne jest m.in.: -zastosowanie systemu „zielonych zamówień” w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego organizowanych przez wszystkie instytucje korzystające ze środków publicznych,

• eliminacja z rynku wyrobów szkodliwych dla środowiska,
• promocja tworzenia „zielonych miejsc pracy” z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej,
• promocja transferu do Polski najnowszych technologii służących ochronie środowiska przez finansowanie projektów w ramach programów unijnych,
• przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii społecznej kształtującej zrównoważone wzorce konsumpcji,
• wprowadzenie etykiet informujących o produktach ekologicznych i ich promocja wśród społeczeństwa,
• wsparcie zastosowania pojazdów o niskiej emisji i wysokiej efektywności energetycznej z napędami alternatywnymi.

3. Zarządzanie środowiskowe mające na celu stworzenie mechanizmów stymulujących przystępowanie przedsiębiorstw i instytucji do systemów zarządzania środowiskowego, do których należą m.in.

• podniesienie prestiżu instytucji publicznej posiadającej certyfikat zarządzania przez akcję wśród społeczeństwa dotyczącą znaczenia takiego certyfikatu,
• ograniczenie częstotliwości kontroli, w zakresie ochrony środowiska, podmiotów posiadających certyfikaty zarządzania środowiskowego i uproszczenie trybu ich kontroli,
• ograniczenie kosztów związanych z wdrożeniem systemów zarządzania środowiskowego przez przedsiębiorstwa i instytucje.

4. Głęboka reforma służb ochrony środowiska- procesy decyzyjne powinny być przejrzyste z pełnym dostępem do informacji przedstawicieli społeczeństwa.
5. Przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego, jako podstawy lokalizacji inwestycji.
6. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem - dążenie do spełnienia zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z wielu dyrektyw unijnych w zakresie powietrza i klimatu, dalsza redukcja emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii oraz modernizacja systemu energetycznego.
7. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym.
8. Ochrona przed promieniowaniem jonizującym.
9. Prawidłowa gospodarka substancjami chemicznymi.
10. Ochrona różnorodności biologicznej w tym zakończenie do roku 2009 prac nad wyznaczaniem obszarów siedliskowych w ramach programu Natura 2000.
11. Ochrona terenów leśnych m.in. poprzez przestawienie gospodarki leśnej z dominacji celów gospodarczych na wielofunkcyjność, zwiększanie lesistości, dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska oraz zwiększenie różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych oraz funkcji leśnych banków genów.
12. Ochrona powierzchni ziemi m.in. poprzez przeciwdziałanie erozji, zakwaszeniu, stosowanie dobrych praktyk rolnych, tworzenie zadrzewień śródpolnych, promocję rolnictwa ekologicznego, zwiększenie skali rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych przyrodniczo.
13. Gospodarka odpadami m.in. poprzez promocję i finansowe wspomaganie odzysku i recyklingu, budowę instalacji do termicznego przekształcania odpadów, edukację społeczeństwa co do preselekcji odpadów komunalnych. znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE oraz ich rekultywacja
14. Ochrona wód poprzez: -zarządzanie zasobami wodnymi realizowane w układzie jednostek hydrograficznych, a nie administracyjnych,

• racjonalne zarządzanie zasobami wodnymi

• ochrona przed zanieczyszczeniem,

• opracowanie oceny ryzyka powodziowego na obszarze kraju, -budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów,

• modernizacja systemów melioracyjnych przez zaopatrzenie ich w urządzenia piętrzące wodę, umożliwiające sterowanie odpływem

• ochrona głównych zbiorników wód podziemnych stanowiących strategiczną rezerwę czystej wody dla ludności. 15.Gospodarowanie zasobami geologicznymi, które powinno prowadzić do ochrony zasobów kopalin i wykorzystania środowiska geologicznego dla celów produkcyjnych.

  Planowane działania w obszarze ochrony środowiska w Polsce wpisują się w priorytety w skali Unii Europejskiej i cele 6. Wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego. Szósty wspólnotowy program działań w dziedzinie środowiska „Środowisko 2010: Nasza przyszłość, nasz wybór” obejmuje okres od dnia 22 lipca 2002 r. do dnia 21 lipca 2012 r. Wartości ekologiczne i społeczne są w Unii Europejskiej stawiane na równi z wartościami ekonomicznymi, zgodnie z kardynalną zasadą zrównoważonego rozwoju.