INTERWENCJA W KOSOWIE KONFLIKT SERBSKO – ALBAŃSKI: To jeden z najbardziej zastarzałych konfliktów etnicznych, a potem narodowościowych w Europie. W konflikcie tym biorą udział dwie narodowości, jednocześnie deklarujące się jako legalni i pierwotni właściciele tych terenów. Albańczycy głoszą, że są najstarszym narodem w Kosowie okupywanym jedynie przez Serbów, którzy do świadomości średniowiecznej weszli właśnie jako Albańczycy. Serbowie natomiast potwierdzają zgodnie z historią, że w średniowieczu Kosowo było jądrem serbskiego obszaru etnicznego i państwowego. Sytuacja cały czas ulegała zmianie na skutek coraz większego napływu Albańczyków, spowodowanego w dużym stopniu lepszymi warunkami życia w dolinie kosowskiej. Albańczycy szybko się islamizowali. Obecnie ponad 70% Albańczyków to wyznawcy islamu, ok. 20% prawosławnych i 10% katolików. Większość Albańczyków kosowskich wyznaje islam. Również stosunki etniczne zaczęły ulegać zmianie. Ubywało Serbów, a przybywało Albańczyków. Radykalna zmiana na korzyść Albańczyków dokonała się dopiero w latach 60., 70. XX wieku wskutek bardzo odmiennej stopy przyrostu naturalnego

KONFLIKT SERBSKO – ALBAŃSKI I PRÓBA JEGO ROZWIĄZANIA: (1998-1999)

W 1998 r. wojska Serbskie wkroczyły do Kosowa, rozpoczynając regularne walki z siłami UCK doprowadzając w rezultacie do pacyfikacji prowincji, wobec ludności pozostałej w Kosowie stosowano represje, mordowano cywilów, przeprowadzano czystki etniczne. W komentarzach do tych wydarzeń zaczęły pojawiać się pierwsze doniesienia o ludobójstwie. Od lipca 1998 roku w Kosowie przebywała wieloosobowa dyplomatyczna misja obserwacyjna przedstawicieli państw członkowskich Grupy Kontaktowej ds. byłej Jugosławii, Unii Europejskiej i OBWE. jako przedstawiciel państw członkowskich Grupy Kontaktowej pojawił się specjalny amerykański wysłannik Richard Holbrooke, który wraz ze Slobodanem Miloševićem w październiku 1998 roku osiągnął porozumienie co do politycznego i pokojowego rozwiązania kryzysu w Kosowie zwłaszcza w związku z jego autonomią. Ustalono, że jakiekolwiek projekty autonomii Kosowa muszą pozostawać w zgodzie z systemem prawnym Republiki Serbii i międzynarodowymi standardami. Urzeczywistnienie porozumienia Milošević-Holbrooke zakładało: obecność w Kosowie 2.000 cywilnych obserwatorów OBWE, ograniczenie liczby jugosłowiańskich sił wojskowych, osiągnięcie ostatecznego porozumienia przez rząd i przedstawicieli kosowskich Albańczyków. Pod koniec stycznia 1999 roku Grupa Kontaktowa (składająca się z ministrów spraw zagranicznych USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Rosji i Włoch) przedstawiła dokument w którym żądała jak najszybszego rozpoczęcia negocjacji Federacyjnej Republiki Jugosławii i serbskich władz oraz przedstawicieli kosowskich Albańczyków w Rambouille. Dokument konferencji w Rambouillet zakładał trzyletni międzynarodowy protektorat Kosowo a jego wdrożenie miały nadzorować OBWE i UE. Miał zostać powołany KFOR (Kosowo Force), międzynarodowe siły zbrojne, podległe NATO, które miały mieć prawo do nieograniczonego poruszania się po terytorium FRJ w kierunku Kosowa. W Kosowie miało pozostać przez rok 2,5 tysięcy policjantów Republiki Serbii oraz do końca misji 2,5 tysięcy żołnierzy armii jugosłowiańskiej. Miała też nastąpić demilitaryzacja partyzantki albańskiej – Wyzwoleńczej Armii Kosowa (UCK) a trzy lata po wejściu w życie porozumienia miała odbyć się wspólna konferencja, na której mocarstwa miały podjąć decyzję o statusie Kosowa na podstawie woli ludności. W dniu 23 marca na zebraniu Parlamentu Republiki Serbii 25 przedstawicieli wszystkich partii uchwalili dokument, który mówił, że Parlament „nie wyraża zgody na obecność w Kosowie obcych jednostek wojskowych a Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych powinna interweniować i potępić łamanie zasad Karty ONZ przez NATO. Decyzje Parlamentu poparł rząd, ogłaszając jednocześnie stan bezpośredniego zagrożenia wojennego w całym kraju. Serbska delegacja odrzuciła te warunki a serbskie wojska podjęły ofensywę w Kosowie, w której wyniku rozpoczął się proces wypędzeń ludności albańskiej. Gdy próby dyplomatycznego zakończenia konfliktu zawiodły, podjęto decyzję o przeprowadzeniu nalotów NATO na serbskie cele wojskowe i strategiczne. 23 marca 1999 roku Sekretarz Generalny NATO Solana wydał rozkaz bombardowania wybranych celów w FRJ OPERACJA ALIED FORCE (SOJUSZNICZA SIŁA) Siły NATO rozpoczęły operację Allied Force (ang. Sojusznicza Siła), czyli kampanię bombardowań, które miały zmusić prezydenta Slobodana Milosevicia do przerwania czystek etnicznych w Kosowie i wycofania stamtąd serbskich wojsk. FAZA 0 – 20 stycznia 1999, na podstawie decyzji politycznej większości państw NATO, siły powietrzne Sojuszu rozmieszczone zostały na przewidzianych lotniskach, skąd miały wziąć udział w nalotach. FAZA I – prowadzenie ograniczonych działań powietrznych przeciwko z góry wytypowanym celom o znaczeniu militarnym. Faza ta rozpoczęła się 24 marca atakami wymierzonymi w jugosłowiańską obronę przeciwlotniczą (wyrzutnie rakietowe, punkty radarowe, urządzenia kontrolne, lotniska i samoloty) na terenie całej Jugosławii. FAZA II – zaczęła się 27 marca na skutek braku reakcji rządu jugosłowiańskiego, która do tego czasu nie podjęła inicjatywy pokojowej. Cele nalotów zostały rozszerzone na infrastrukturę wojskową oraz bezpośrednio w siły wojskowe stacjonujące w Kosowie (główne kwatery dowodzenia, koszary, instalacje telekomunikacyjne, magazyny broni i amunicji, zakłady produkcyjne i składy paliw). Rozpoczęcie tej fazy operacji było możliwe dzięki jednogłośnej decyzji członków Paktu Północnoatlantyckiego. FAZA III – hasłem do niej był szczyt NATO w Waszyngtonie w kwietniu 1999. W fazie tej doszło do znacznego rozszerzenia powietrznych działań przeciwko szczególnie ważnym celom o znaczeniu wojskowym na północ od 44 równoleżnika na obszarze całej Jugosławii. Po miesiącu powietrznej kampanii dla NATO stało się oczywiste, że dotychczasowa strategia nie była skuteczna. W kwietniu 1999. na szczycie NATO w Waszyngtonie zdecydowano się na większą elastyczność w atakowaniu nowych celów w ramach fazy 1 i 2, które były konieczne, aby osiągnąć cele taktyczne w Kosowie i strategiczne na terenie Jugosławii. FAZA IV – wsparcie działań stabilizacyjnych w Kosowie. FAZA V – przegrupowanie sił i powrót wojsk do baz. Równocześnie na terenie Kosowa obie strony prowadziły liczne działania zbrojne. Organizacje międzynarodowe alarmowały głównie o czystkach etnicznych prowadzonych przez Serbów. W wyniku tych działań, szereg wysokich urzędników jugosłowiańskich, w tym prezydent Slobodan Milošević, zostało postawionych w stan oskarżenia przez Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii (ang.: ICTY). Wiele z tych spraw przekazano pod jurysdykcję Międzynarodowego Trybunału Zbrodni Wojennych w Hadze. Porozumienie o warunkach wycofania wojsk serbskich z Kosowa oraz wejścia do prowincji sił międzynarodowych KFOR podpisano 9 czerwca 1999 w Kumanovie. PROPAGANDA Wojna ta prócz zastosowania nowego rodzaju broni była doskonale przygotowana propagandowo. Celem tej prasowej kampanii było przekonanie społeczeństwa, że Serbowie wypierają i systematycznie masakrują Albańczyków w Kosowie, co interwencje zbrojną miało uczynić obowiązkiem państw aspirujących do uznania ich za głównych mecenasów praw człowieka. Przed atakiem NATO na Jugosławię miesiącami donoszono, o okropnościach, mordach i gwałtach dokonywanych przez Serbów. Liczni dyplomaci, przedstawiciele państw, organizacji pozarządowych i społecznych a także niezależne osoby, bezustannie informowały o czystkach narodowych, obozach koncentracyjnych i gwałtach dokonywanych na ludności Albańskiej. Brytyjski premier Tony Blair 22 marca 1999 roku powiedział „Musimy działać w celu ratowania tysięcy niewinnych mężczyzn, kobiet i dzieci przed katastrofą humanitarną, przed śmiercią, barbarzyństwem i czystkami etnicznymi wykonywanymi przez brutalną dyktaturę”. Głównym źródłem rozpowszechnianych informacji były konferencje prasowe NATO, a kanałem je rozpowszechniającym stacja telewizyjna CNN. ZNISZCZENIA: Wedle oświadczeń Jugosławii w trakcie działań wojennych, w wyniku bombardowań sił NATO zginęło około 1.400 osób, w tym 800 dzieci, a liczba rannych cywili to około 5.000 osób różnych nacji na całym terytorium kraju. W efekcie uderzeń rakiet ginęli ludzie w miastach, autobusach, pociągach, budynkach telewizji państwowej, szpitalach oraz centralach telefonicznych. Napadano ośrodki większych i mniejszych miast: Belgradu, Nowego Sadu, Prisztiny, strefy przemysłowe, mieszkalne, gospodarcze Atakowano zwłaszcza te sektory z których państwo czerpało największe dochody, czyli przemysł naftowy, energetyczny i tytoniowy. Doszczętnie zniszczono wojskowy port lotniczy pod Belgradem a cywilny uszkodzono. Bombardowano szkoły, wodociągi, placówki radia i telewizji, kamienice, domy mieszkalne i inne. Wojna przyniosła potężne ryzyko i zniszczenie środowiska z czego najokropniejsze było skażenie radioaktywne o niskim natężeniu. Czarne, toksyczne dymy rozprzestrzeniały się nad rzekami i miastami. Zniszczenia rafinerii w Panczewie i Nowym Sadzie spowodowało wycieki ropy do Dunaju i pożary w rzece oraz uśmiercenie jej życia. Bombardowania zbiorników paliw w całej Jugosławii spowodowały przeogromne pożary zagrażające biosferze. Codzienne ataki na zakłady chemiczne, petrochemiczne i farmaceutyczne, rafinerie, wytwórnie plastiku, zbiorniki paliwa i sieci energetyczne spowodowały duże wycieki które doprowadziły do znacznych dawek substancji rakotwórczych, mutagennych, trujących i innych feralnych dla ludności, flory i fauny. Wsiąkając w glebę, dostały się do wody gruntowej, wieloletnie skazując na nie Serbów. KONIEC WOJNY: Koniec wojny NATO z Jugosławią nastąpił 20 czerwca 1999 roku. Zgodnie z rezolucją RB, pełną kontrolę nad prowincją przejęły siły pokojowe KFOR, których zadaniem było zabezpieczenie powrotu emigrantów albańskich, ochrona ludności serbskiej. Oznaczało to początek nowego, niełatwego zadania: przywrócenia spokoju i stabilizacji w prowincji a także odbudowy Kosowa. Interwencja w Jugosławii była pierwszą wojną XXI wieku, gdzie Stany Zjednoczone usiłowały budować nowy ład w Europie. Decyzja o ataku została podjęta w Waszyngtonie i Brukseli, bez zgody Rosji i bez mandatu ONZ. W rezultacie w stosunkach międzynarodowych dokonała się ważna zmiana, polegająca na zakwestionowaniu narodowej suwerenności i wzroście znaczenia norm etycznych na arenie światowej. Na mocy przyjętej rezolucji 1244 przez Radę Bezpieczeństwa ONZ 10 czerwca 1999 roku, Kosowo stało się protektoratem międzynarodowym, pozostając integralną częścią Jugosławii do momentu rozwiązania kwestii jego statusu. Powołanie protektoratu ONZ w Kosowie było ważnym wydarzeniem w jego historii a także największą misją, prowadzoną wspólnie przez NATO, OBWE i UE. W ramach misji UE odpowiadała za stan gospodarki, OBWE za demokratyzację, zaś NATO za bezpieczeństwo militarne (KFOR). Niezależna Międzynarodowa Komisja ws. Kosowa uznała, że „interwencja militarna była nielegalna, ale legitymizowana”. Oznacza to rozdźwięk między bezpieczeństwem (a zatem legalnością, pewnością porządku prawnego, literalną interpretacją Karty NZ) a sprawiedliwością (reprezentowaną przez oczywistą niedopuszczalność bierności wobec zbrodni humanitarnych). Wątpliwości wzbudza proporcjonalność użytych środków oraz zasada ostateczności rozwiązania. Sąd Najwyższy Kosowa podległy misji ONZ orzekł we wrześniu 2001, iż czynów popełnionych przez reżim Milosevicia na terenie Kosowa nie można jednak zakwalifikować jako ludobójstwo.