Dwie mogiły jako symbole określonych idei w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej

Wstęp „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej jako powieść, która ukazała się w czasach szczególnie trudnych dla Polski i Polaków. Cenzura zaborcy uniemożliwiała poruszanie pewnych kwestii narodowych wprost – pisarka posłużyła się symbolami zrozumiałymi dla Polaków. Znaczenie symboliczne w powieści mają mogiła Jana i Cecylii oraz Mogiła powstańców z roku 1863.

Rozwinięcie

1. Mogiła mitycznych założycieli rodu Bohatyrowiczów, Jana i Cecylii: a) przybliż legendę o Janie i Cecylii. b) mogiła Jana i Cecylii – miejsce szczególnie ważne dla Bohatyrowiczów, otoczone swoistą czcią przez kolejne pokolenia, zadbane i często odwiedzane, przypomina o świetności ich rodu i ich pochodzeniu. c) w powieści Orzeszkowej mogiła założycieli rodu Bohatyrowiczów jest symbolem pozytywistycznej idei pracy, ogniska domowego oraz równości klasowej.

2. Mogiła powstańców: a) przybliż okoliczności powstania Mogiły, uwzględniając ówczesne relacje między dworem a zaściankiem.

b) Mogiła powstańców jest miejscem szczególnym dla bohaterów powieści. Spoczywają w niej Jerzy Bohatyrowicz i Andrzej Korczyński. Ze względów politycznych jest to miejsce zapomniane i zaniedbane, odwiedzane sporadycznie i w tajemnicy. Przypomina o czasach przyjaźni dworu z zaściankiem, o ideach równości i patriotyzmu, w imię których polegli powstańcy. Bohaterowie udają się na Mogiłę w chwilach szczególnie trudnych dla siebie. Benedykt szuka tam otuchy, pani Andrzejowa opłakuje męża, Justyna poznaje historię walk powstańczych i uświadamia sobie swoją tożsamość narodową.

c) w dziele Mogiła jest symbolem idei narodowowyzwoleńczych, patriotyzmu i idei demokratycznych, wspólnoty ideałów i celów, uzyskanej dzięki zjednoczeniu społeczeństwa. Jest również symbolem świętego czasu powstania, który nie odszedł w zapomnienie i istnieje w powieści dzięki retrospekcjom.

d) Mogiła jest również swoistym hołdem, jaki autorka złożyła tym, którzy polegli w imię wyższych wartości, a których pamięć, ze względu na represje zaborcy, nie mogła zostać odpowiednio poszanowana.

Zakończenie Symbolika dwóch mogił wzbogaca problematykę powieści Elizy Orzeszkowej. Co świadczy o ich uniwersalizmie i ponadczasowości? Czy wartości, jakie symbolizują mogiła Jana i Cecylii oraz Mogiła powstańców są nadal aktualne i ważne?

Rola przeszłości w życiu bohaterów „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej Wstęp

1. „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej jako powieść poruszająca ważne kwestie dla zniewolonego wówczas narodu polskiego.

2. Akcja powieści rozgrywa się w dwóch czasach – teraźniejszym dla bohaterów dzieła oraz przeszłym, przenoszącym czytelnika poprzez retrospekcje w czas powstania styczniowego, które jest nadal żywe w pamięci tych, którzy je przeżyli, determinuje ich życie oraz życie młodszego pokolenia.

3. Równie ważnym czynnikiem, kształtującym życie mieszkańców zaścianka są dzieje Jana i Cecylii, mitycznych założycieli rodu Bohatyrowiczów.

Rozwinięcie I. Wpływ przeszłości na życie starszego pokolenia:

1. Benedykt Korczyński: a) podstawowe informacje o bohaterze. b) przed wybuchem powstania popierał idee narodowowyzwoleńcze i równościowe, wierzył w możliwość przeprowadzenia reform rolniczych. c) w czasie powstania stracił dwóch starszych braci: Andrzeja, który poległ w trakcie walk oraz Dominika, który po zesłaniu na Sybir, uległ procesowi rusyfikacji i na stałe osiadł w Rosji. d) po powstaniu stara się za wszelką cenę utrzymać rodowy majątek, który upada w wyniku kolejnych represji zaborcy. Żyje w nieustannej trosce, jest osamotniony w swym trudzie, czasami ma wrażenie, że jego praca jest bezsensowna. e) przytłoczony zmartwieniami i obowiązkami zapomniał o wartościach, w imię których walczyli jego bracia, o przyjaźni z Bohatyrowiczami. Z czasem popadł w konflikt z mieszkańcami zaścianka. f) sporadycznie odwiedza Mogiłę, szukając tu ukojenia i otuchy.

2. Marta Korczyńska: a) podstawowe informacje o bohaterce. b) przed wybuchem powstania często odwiedzała zaścianek. Była zakochana ze wzajemnością w Anzelmie Bohatyrowiczu, wiązała z nim nadzieje na szczęśliwą przyszłość. c) klęska powstania pogłębiła rozdźwięk między dworem a zaściankiem, uniemożliwiła realizację idei równościowych. Marta odrzuciła miłość ukochanego, obawiając się wstydu i ciężkiej pracy. d) z biegiem lat stała się kobietą osamotnioną, rozgoryczoną i smutną. Żyje wspomnieniami o niespełnionej miłości, a sensem jej życia staje się praca, której tak bardzo się bała.

3. Anzelm Bohatyrowicz: a) podstawowe informacje o bohaterze. b) brał udział w walkach powstańczych, popierał równouprawnienie klas. Był świadkiem śmierci powstańców.

c) po klęsce powstania utracił ukochaną kobietę, popadł w melancholię, utracił zdrowie i przez dziesięć lat nie opuszczał łoża. d) zaopiekował się synem poległego brata, wychowując go na prawego człowieka i wpajając mu poszanowanie wartości patriotycznych. e) pomimo upływu lat często dręczą go bolesne wspomnienia. W głębi serca pozostał wiernym ideom powstańczym, o które walczył. Sens życia widzi w pracy, która sprawia mu radość.

4. Andrzejowa Korczyńska: a) podstawowe informacje o bohaterce. b) przed powstaniem podzielała idee męża i jego dążenia, lecz nie potrafiła przełamać swej wyniosłości względem chłopów. c) w czasie powstania utraciła ukochanego męża, co zaważyło na jej dalszym życiu. Przywdziała żałobne suknie i poświęciła się wychowywaniu jedynego syna, darząc go ślepą miłością i uwielbieniem. d) po latach uświadomiła sobie, że źle wychowała Zygmunta i poniosła klęskę jako matka. Z pietyzmem pielęgnuje pamięć o mężu.

II Wpływ przeszłości na życie młodszego pokolenia:

1. Jan Bohatyrowicz: a) podstawowe informacje o bohaterze. b) w chwili wybuchu powstania był małym chłopcem, pamięta pożegnanie z ojcem, powrót Anzelma. To właśnie Jan zaniósł do Korczyna wiadomość o śmierci Andrzeja. c) z głębokim szacunkiem pielęgnuje pamięć o poległym ojcu, często odwiedza Mogiłę, opowiada Justynie o tragicznych wydarzeniach, jakie rozegrały się w nadniemeńskich lasach. d) Anzelm wychował go na prawego i szlachetnego człowieka, znającego wartość patriotyzmu i obowiązku wobec ziemi ojczystej.

2. Zygmunt Korczyński: a) podstawowe informacje o bohaterze. b) Zygmunt nie pamięta czasów powstania, nie pamięta ojca, który poległ w trakcie walk. Wychowany przez zapatrzoną w jedynaka matkę, nie mając odpowiedniego wzorca męskiego, wyrósł na człowieka egoistycznego, skierowanego wyłącznie na zaspokajanie własnych potrzeb, kosmopolitę i ignoranta. c) dla Zygmunta udział ojca w powstaniu był szaleństwem i przyczynił się do pozbawienia go części należnego majątku. Nie szanuje pamięci ojca, nie jest przywiązany do ziemi rodowej i namawia matkę do sprzedania Osowców. Nie potrafi również być dobrym gospodarzem, nie chce pracować, a chłopów nazywa „bydłem”. Nie przywiązuje wagi do wartości, w imię których poległ jego ojciec

3. Justyna Orzelska: a) podstawowe informacje o bohaterce. b) nie pamięta czasów powstania i przez wiele lat nie interesowała się zagadnieniami patriotycznymi. Rozmowy z Janem, jego opowieść o czasach powstania, którą po raz pierwszy usłyszała przy Mogile, budzą w niej tożsamość narodową i uczą szacunku wobec ojczyzny.

III Wpływ historii Jana i Cecylii na ród Bohatyrowiczów:

1. Dla rodziny Bohatyrowiczów ważnych czynnikiem, kształtującym ich osobowość, jest historia, związana z legendarnymi założycielami rodu. Pokrótce przybliż legendę o Janie i Cecylii.

2. Legenda o parze kochanków, przekazywana z pokolenia na pokolenie, uczy Bohatyrowiczów szacunku wobec idei, jakie przekazywała, wiary we własną wartość i przypomina o czasach świetności rodu.

Zakończenie Przeszłość odgrywa znaczącą rolę w życiu bohaterów powieści Elizy Orzeszkowej. Przypomina o wartościach, które powinny być dla nich aktualne, determinuje ich zachowanie i kształtuje ich charaktery. Dla niektórych jest czasem, z którym wiążą się bolesne wspomnienia, dla innych – źródłem odkrywania własnej tożsamości narodowej