Temat: Przemiany w sferze kompetencyjnej i organizacyjnej aparatu zarządzającego bezpieczeństwem na szczeblu powiatowym i gminnym po 1989 r. 2. Organizacja zarządzania bezpieczeństwem w powiecie po wejściu w życie makroreformy ustrojowej w 1998 r.

Reforma administracyjna w Polsce została przeprowadzona zgodnie z ustawą z dnia 24 lipca 1998 roku, zakładającą trójszeblowy podział administracyjny kraju. Zakładała, iż terytorium Polski będzie podzielone na województwa, powiaty, i gminy. Liczbę województw ograniczono z 49 do 16 nazywanych teraz rządowo- samorządowymi ze względu na urzędy marszałka województwa i wojewody.  Przywrócono także zlikwidowane w 1975 roku powiaty. Z miast które wcześniej miały miano wojewódzkich utworzono powiaty grodzkie (65). Na pozostałych terenach utworzono powiaty ziemskie (314). Ostatnim szczeblem podziału terytorialnego w Polsce są gminy, czyli najmniejsze wspólnoty samorządowe w kraju. Nowa reforma administracyjna weszła w życie 1 stycznia 1990 roku.    
Powiat to wyodrębniony w strukturze państwa związek społeczności lokalnej funkcjonujący w randze powiatu, który z mocy prawa powołany jest do samodzielnego wykonywania zadań administracji publicznej, a także wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych mu zadań. Samorząd powiatowy stanowi drugi szczebel samorządu terytorialnego w Polsce obok samorządy gminnego i samorządu województwa. Na jego czele stoi starosta powiatowy.  Obecnie starosta jest wybierany przez radę powiatu, kieruje powiatem, reprezentuje go na zewnątrz, jest przewodniczącym zarządu powiatu, oraz zwierzchnikiem: 

• sekretarza powiatu, który jako zastępca (powoływany przez radę powiatu) wykonuje wszelkie kompetencje przynależne staroście z zakresu administracji - kieruje starostwem powiatowym
• skarbnika powiatu, który jako zastępca - główny księgowy budżetu (powoływany przez Radę powiatu) wykonuje wszelkie kompetencje przynależne staroście z zakresu finansów
• kierowników jednostek organizacyjnych powiatu
• powiatowych służb, inspekcji i straży
• służbowym pracowników starostwa A także, role starosty powiatowego określa ustawa z dnia 5 czerwca o samorządzie terytorialnym m. in.:
• organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego,
• kieruje bieżącymi sprawami powiatu,
• reprezentuje powiat na zewnątrz,
• opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią,
• ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.
• jest […] zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży
• powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek (służb, inspekcji, straży) , w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,
• zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli. Ponadto role starosty powiatowego rozwija ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej, a dokładnie artykuł 8 który mówi: „W czasie stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują: 2) starosta – jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu.” „W czasie stanu klęski żywiołowej właściwy miejscowo starosta kieruje działaniami prowadzonymi na obszarze powiatu w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia.

Starosta może występować do kierowników innych jednostek organizacyjnych niż działających na obszarze powiatu z wnioskami o wykonanie czynności niezbędnych w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia. „ Bardzo istotnym dokumentem mówiącym o roli starosty powiatowego w zarządzaniu kryzysowym jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2007 roku mówiąca, iż do zadań starosty w sprawach zarządzania kryzysowego należy:

1. kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie powiatu;
2. realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym: a) opracowywanie i przedkładanie wojewodzie do zatwierdzenia powiatowego planu reagowania kryzysowego, b) realizacja zaleceń do powiatowych planów reagowania kryzysowego, c) wydawanie organom gminy zaleceń do gminnego planu reagowania kryzysowego, d) zatwierdzanie gminnego planu reagowania kryzysowego; e) wyposażenie i utrzymanie powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowego i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, „Starosta wykonuje zadania zarządzania kryzysowego przy pomocy powiatowego zespołu zarządzania kryzysowego powołanego przez starostę, który określa jego skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy, zwanego dalej „zespołem powiatowym„. Władza wykonawcza należy w powiecie do zarządu powiatu na czele którego stoi starosta. W skład tego organu wchodzi wyżej wspomniany starosta jako przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Zarząd wybierany jest przez radę powiatu. Liczy od 3 do 5 osób. Zarząd powiatu wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu określone przepisami prawa. Do zadań Zarządu Powiatu należy w szczególności:

• wykonywanie budżetu powiatu,
• przygotowywanie projektów uchwał rady powiatu,
• gospodarowanie mieniem powiatu,
• wykonywanie uchwał Rady Powiatu,
• zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu. Zarząd Powiatu wykonuje zadania powiatu przy pomocy Starostwa Powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym :
• powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu
• jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Zarząd Powiatu rozstrzyga w formie uchwał wszystkie sprawy należące do jego kompetencji wynikające z ustaw oraz przepisów wykonawczych do ustaw i w granicach upoważnień ustawowych. Oprócz uchwał zawierających rozstrzygnięcia, Zarząd może podejmować inne uchwały, w szczególności zawierające opinie i stanowiska Zarządu. Do władzy uchwałodawczej w powiecie należy rada powiatu, czyli organ stanowiący i kontrolny samorządu powiatowego. Jego członkowie (radni) wybierani są w wyborach bezpośrednich w systemie wyborów proporcjonalnych. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40.000 mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20.000 mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych (art.9 ustawy o samorządzie powiatowym). To właśnie do rady powiatu należy wybór i odwoływanie zarządu powiatu, powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty skarbnika powiatowego oraz stanowienie prawa miejscowego. Rada bierze także udział w uchwaleniu budżetu oraz stanowieniu o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, w tym działalności finansowej. Jest to bardzo odpowiedzialne zadanie, gdyż rada stanowi np. o budżecie na drogi powiatowe, szkoły ponadgimnazjalne i specjalne, szpitale rejonowe i powiatowe, a także na ochrone przeciwpowodziową ( umacnianie wałów przeciwpowodziowych, oczyszczanie koty rzek, czy też przesiedlanie populacji bobrów budujących tamy na rzekach w powiecie). Ostatnimi organami w powiecie są tak zwane organy kontrolne. Są nimi komisje stałe i doraźne. Komisje wyłaniane są spośród członków rady powiatu i kontrolują działania władzy wykonawczej. Obligatoryjnie musi istnieć jedna komisja- rewizyjna( do kontroli spraw finansowych), komisje doraźne są powoływane w sytuacjach nagłych. W mieście na prawach powiatu ich zadania wykonują odpowiednio rada miasta i prezydent miasta oraz komisje stałe i doraźne. Oddzielnym organem administracji jest Komisja bezpieczeństwa i porządku (nie będąca komisją rady powiatu), złożona między innymi z przedstawicieli władz samorządowych. Zajmuje się ona miedzy innymi opiniowaniem pracy Policji. Ten organ też ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo w powiecie, gdyż opinia komisji jest wiążąca w sprawach poprawy bezpieczeństwa np. zakup nowego radiowozu czy wnioskowanie o powołanie dodatkowych etatów w policji. Przywrócenie powiatów było doskonałym posunięciem przez władze naszego kraju. Te liczne organy wchodzące w skład drugiego szczebla podziału terytorialnego mają bezpośredni wpływ na zarządzanie bezpieczeństwem oraz na szybką i sprawną reakcje i jego organizacje. Poprzedni podział na województwa i gminy stanowił pewnego rodzaju przepaść informacyjną, ze względu na duża liczbę podległych województwu gmin. Teraz przez liczne doświadczenia, które nabyliśmy przez 22 lata od wprowadzenia powiatów, możemy być pewni ze trójszeblowa drabina podziału terytorialnego sprawdza się i dobrze funkcjonuje.