“Pan Tadeusz” jako przykład epopei romantycznej.

Pierwsze wydanie Pana Tadeusza miało miejsce w Paryżu w 1834 roku. Jednak to słynne dzieło Adama Mickiewicza nie spotkało się z przychylną reakcją polskiego środowiska emigracyjnego, bowiem nie spełniało oczekiwań w związku z odniesieniem do ówczesnych problemów ojczyzny. Rodacy Mickiewicza nie zrozumieli początkowo przesłania tego utworu. Dopiero z czasem Pan Tadeusz został “ochrzczony” mianem epopei narodowej. Uznany za najwspanialszy utwór polskiej literatury, zdaniem wielu jest nim do dziś. W Epopei, jaką jest Pan Tadeusz, przedstawiony został pewien historyczny moment z dziejów narodu polskiego. Autor opisuje Polskę czasów zaboru rosyjskiego i wynikłych z niego ucisku i ograniczeń. Wprowadza również postać Napoleona, który jest, według niego, jednostką mogącą przysłużyć się polskiemu narodowi w sprawie odzyskania niepodległości. Poza tym autor porusza w wypowiedziach swoich postaci kwestie społeczną, jaką jest uwłaszczenie chłopów. Tadeusz, tytułowy bohater, najpierw mówi o tej sprawie, a potem dokonuje nadania chłopom własności ziemskiej. Takie rozwiązanie problemu uwłaszczenia w utworze staje się jakby zwiastunem zbliżających się przemian, związanych z odbudową i stworzeniem nowej Polski. W dziele Mickiewicza mamy do czynienia z tzw. bohaterem zbiorowym, którym jest cały naród polski, przy czym zaakcentowany jest tu wyraźnie udział warstwy szlacheckiej. Widać to choćby w tytule, Który pozwala się domyślać, że przedmiotem bardziej szczegółowego opisu będzie właśnie szlachta: Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z 1811 i 1812 roku we dwunastu księgach wierszem. Prócz bohatera zbiorowego występują także liczni bohaterowie zindywidualizowani, co wypływa z wielowątkowości oraz jego złożonej struktury. Ze względu na pełną przeplatających się wątków fabułę, trudno nazywać którąkolwiek z postaci głównym charakterem choć pozornie wydaje się nim być Pan Tadeusz. Fabuła utworu jest konstruowana przez wydarzenia, toczące się na przestrzeni całego utworu, między innymi są to: kwestia własności zamku, uczucie Tadeusza i Zosi, przelotny związek tegoż samego z Telimeną, ciągłe spory Asesora i Rejenta oraz losy Jacka Soplicy. Dzięki nim akcja dzieła jest bardzo rozbudowana, interesująca i absorbująca uwagę czytelnika, krótko mówiąc “wciąga” go w lekturę. Pan Tadeusz zbudowany jest z dwunastu ksiąg napisanych wierszem, tzw. trzynastozgłoskowcem. Jego budowa typowa jest dla gatunku, jakim jest epopeja. Mickiewicz w Panu Tadeuszu stosuje niezwykły sposób poetyckiego obrazowania, czego wynikiem są niesamowicie piękne opisy przyrody. Już Inwokacja wprowadza czytelnika w uroki ojczystego pejzażu, a wraz z rozwojem fabuły poznajemy jego poszczególne elementy. Język, którym poeta tworzy owe obrazy, cechuje szczególny artyzm. Ukazuje on tęsknotę za ojczystą krainą, którą autor dzieli się z czytelnikami, poświęcając w utworze wiele miejsca na tego rodzaju opisy przyrody. Dzięki nim możemy przywoływać w wyobraźni piękno Litwy, tak podkreślane przez Mickiewicza. W celu jego uwydatnienia stosuje pewnego rodzaju personifikację, podkreślając przez to jak istotna w życiu człowieka jest przyroda. Jej uroki czytelnik może zobaczyć za pomocą wyobraźni, zagłębiając się w poszczególne wersy epopei. Naszym oczom ukażą się wówczas nie tylko gęste i tajemnicze lasy, lecz także pełne chmur niebo nad litewską krainą o którym mówi Wojski, zbiory z pięknie opisanego grzybobrania, ogródek warzywny Zosi oraz tak pospolite stworzenia jak muchy litewskie. Wprowadzając elementy ludowości Mickiewicz pragnął nie tylko, aby jego utwór trafił “pod chłopskie strzechy”. Zwrócił tym także uwagę na kwestie chłopów oraz ich obyczajów, jak również podkreślił wagę chłopskiej kultury, jako istotnego składnika narodowości polskiej. Składniki ludowe dostrzegalne są przykładowo w ubiorze Zosi w dniu ślubu, jak również w przedstawieniu puszczy litewskiej, którą poeta porównuje do miejsca zamieszkania czarownic i diabłów, znanych z podań i opowiadań ludowych. Każdy bohater Pana Tadeusza posiada pewne indywidualne rysy charakteru, objawiające się w stroju, czy też jego mowie. Gerwazy, na przykład, wciąż używa swojej słynnej kwestii: “ostatni z Horeszków, chociaż po kądzieli” oraz słowa “mopanku”. Pod względem garderoby szczególnie wyróżnia się hrabia, ściśle przestrzegający wymogów aktualnej mody francuskiej. Również przedmioty mogą charakteryzować poszczególne postaci. I tak Gerwazego rozpoznamy po wielkim pęku kluczy oraz jego słynnym scyzoryku. Bardzo ważną rolę odgrywa w toku akcji ksiądz Robak, który pod płaszczem mnicha ukrywa swoją prawdziwą twarz- twarz Jacka Soplicy. Zakonnik jest gorącym działaczem, emisariuszem przygotowującym Litwę do powstania i namawiającym chłopów do wspólnej walki w szeregach Napoleona. Postać ta posiada cechy bohatera romantycznego. Jest to przede wszystkim przełom powodujący zmianę, z lubiącego wypić gwałtownika i paliwody, w rozsądnego i walczącego o wolność Polski patriotę. Czytelnik poznając jego losy nie czuje wzgardy, lecz raczej podziw dla tak znacznej przemiany. Jacek Spolica przez pomyłkę młodości- zabicie Stolnika- spłaca dług za swe winy przez całe życie. Dlatego tez zostaje emisariuszem oraz wstępuje do wojska. Walczy za swoją ojczyznę rezygnując z własnego życia, opuszcza nawet syna. Swoją historię opowiada dopiero na łożu śmierci swemu bratu Sędziemu, a potem Gerwazemu, u którego stara się uzyskać przebaczenie, co prawdopodobnie w końcu mu się udaje. Zdaje się, że prócz przebłagania Klucznika, zostaje mu dane także odpuszczenie grzechów przez Boga, bowiem na jego martwą już twarz padają słoneczne promienie. Mickiewicz pisząc Pana Tadeusza posługuje się barwnym, kunsztownym językiem oraz wprowadza liczne środki stylistyczne, wśród których możemy wymienić epitety, synonimy, onomatopeje itd. Elementy te sprawiają, że akcja jest wartka, a obrazy niemalże żywe. Oszczędna sformułowania zestawione są z bogatymi i rozbudowanymi sposobami opisu. Dbałe o szczegół, pełne barw, zapachów i dźwięków obrazowanie pomaga czytelnikowi wejść głębiej w świat tworzony przez poetę. W dziele tym przeplatają się wzajemnie trzy rodzaje literackie: epika, liryka, dramat. Pierwszą z nich możemy dostrzec we wszelkiego rodzaju opisach, takich jak przedstawienie pejzażu, charakterystyki, sceny. Liryka związana jest z emocjami i odczuciami bohaterów, jak również wiąże się z przedstawieniem Jankiela, podczas jego koncertu, jak również Wojskiego grającego na rogu. Do dziedziny dramatu natomiast można przyporządkować fragmenty przedstawiające sceny batalistyczne i wyprawę na polowanie. Powyżej omówione w zarysie cechy potwierdzają przynależność Pana Tadeusza A. Mickiewicza do dziedziny epopei romantycznej, którą reprezentuje. Charakterystyczne dla tego gatunku wyznaczniki, składają się na piękne i przekonywujące obrazy: ludzi, świata i patriotycznego ducha.