Ciała pośredniczące we współczesnym państwie odgrywają istotną rolę pomiędzy społeczeństwem a ośrodkami władzy państwowej. Do tych ciał pośredniczących zaliczamy:

• partie polityczne oraz tzw. grupy nacisku nazywane grupami interesów. Te ciała pośredniczące ułatwiają skupionym w nich obywatelom wywieranie wpływ na bieg spraw państwowych.

Partie polityczne są ściśle związane z historią, z dziejami. Istnieją one od zawsze.

Wg innych partie są zjawiskiem historycznym, tzn. że pojawiły się na określonym etapie rozwoju społeczeństwa. Partie jako instytucje są związane z początkami ustroju kapitalistycznego.

Powstanie partii politycznych wiąże się bezpośrednio z rewolucją burżuazyjną. Początków trzeba szukać na przełomie XVIII i XIX w. w okresie kształtowania się nowożytnej reprezentacji parlamentarnej, ograniczonej początkowo klasowo. Drugim czynnikiem obok rozwoju parlamentaryzmu który stymulował powstawanie partii było upowszechnienie się w XIX w. prawa wyborczego. Ważne znaczenie dla rozwoju partii politycznych miały również inne czynniki, przede wszystkim takie jak: -demokratyzacja -uprzemysłowienie krajów -rozwój urbanizacyjny -rozwój oświaty -postęp cywilizacyjny w XIX i XX w.

Max Weber wyróżnił 3 etapy w rozwoju partii politycznych: 1 – Koteria – związki arystokratyczne, które kształtowały się począwszy od XVII w. w parlamencie angielskim 2 – Partie o charakterze klubów politycznych, przełom XVIII i XIX w. 3 – Partie masowe – od drugiej połowy XIX w.

DZISIAJ

Partie klubowe, które oznaczały frakcje partyjne, tworzone od XVIII i XIX w. w różnych parlamentach. Czynnikiem zespalającym była więź członków klubu wyrastająca z reguły na gruncie wspólnych interesów, przekonań. Partie elitarne – oznaczały rozszerzenie w I połowie XIX w. działalności partii poza parlament. W tym czasie kształtowały się pewne struktury organizacyjne partii. Zaczęła powstawać instytucja członkostwa w partii. Początek opracowywania programów politycznych. Partie masowe – od połowy XIX w. Wówczas to zaczęły tworzyć partie robotnicze, wyraźnie rozszerzone zostały prawa wyborcze. Partie nastawiały się na masowe członkostwo. Zaczęły tworzyć sformalizowane struktury wewnętrzne. Rozszerzały, potęgowały swoją aktywność w kampaniach wyborczych i samych wyborach.

PARTIA (łac. Pars – część) – używanie tego określenia w odniesieniu do jakiejś organizacji oznaczać ma, że w niej skupiana jest tylko część większej, społecznej całości.

Partie używają takich terminów w nazwie własnej: -ruch -związek -unia -sojusz -obóz -konfederacja -zjednoczenie -platforma Cechy decydują o nazwie partii.

Cechy partii politycznej: A) Dobrowolność B) Program C) Sposób działania

Partia jest dobrowolną organizacją społeczną. Aby stać się członkiem partii trzeba do niej zgłosić akces i zostać przyjętym często po spełnieniu określonych wymogów. Z dobrowolnością wiąże się to, że z partii można w dowolnym momencie wystąpić. Można w niektórych sytuacjach być wykluczonym z partii. Partia musi posiadać określone formalne struktury organizacyjne. Musi mieć swoich członków, jako organizacja musi być względnie trwała w czasie. Istotne znaczenie więzi organizacyjnych właściwych nowoczesnym partiom politycznym. Partia jest złożonym zjawiskiem społecznym, na które składają się 3 płaszczyzny:

• formalna organizacja z członków i określonej struktury,
• wybory partyjne, elektorat partyjny
• mandatariusze partyjni zasiadający w różnych organizacjach, strukturach władzy publicznej.

Partie polityczne mają określone programy polityczne wspólnego działania. Program jest bardzo ważnym elementem partii. Z reguły programy wynikają z akceptowanych przez partię założeń ideologicznych i dotyczą wszystkich dziedzin życia w państwie. Stwarza podstawę jednolitego działania, jest czynnikiem identyfikującym partię jako siłę polityczną. Jest czynnikiem charakteryzującym ją politycznie, jest też czynnikiem , który ma w sposób korzystny dla partii wpływać na opinię publiczną. Ma przyciągać potencjalnych wyborców, ma umacniać przekonania zwolenników partii. Nie zawsze jest rozbudowany. Może być zredukowany do tzw. platformy wyborczej wyznaczającej zadania partii na krótki okres. Musi sformułować takie cele, działania, które będą skłaniać ludzi do wstępowania do partii, do wspólnej pracy nad realizacją tych celów. Ma skłonić do udzielenia poparcia w wyborach.

Partia polityczna chce zrealizować swój program poprzez zdobycie i sprawowanie władzy państwowej. Chce to uczynić samodzielnie albo w koalicji z innymi państwami. Dążenie do zdobycia i utrzymania władzy dla realizacji celów programowych jest tą cechą, która pozwala odróżnić partię od innych organizacji społecznych funkcjonujących w państwie. Jeżeli organizacja odżegnuje się od dążenia do zdobycia władzy lub jej sprawowania traci cechy partii politycznej. Partia może dążyć do zdobycia i sprawowania władzy samodzielnie lub w koalicji z innymi państwami.

Wyróżniamy 2 rodzaje koalicji:

• koalicje wyborcze zawiązywane przez partie przed wyborami
• koalicje rządowe zawiązane po wyborach dla osiągnięcia większości parlamentarnej niezbędnej dla sprawowania władzy państwowej.

Partia polityczna to organizacja społeczna która rywalizując albo współdziałając z innymi podobnymi organizacjami dąży do zdobycia lub utrzymania władzy w celu realizacji swojego programu politycznego. Dążąc do realizacji powyższego celu, partia polityczna spełnia w społeczeństwie i w państwie określone funkcje. Przez funkcje rozumiemy tu zasadnicze kierunki jej działalności.

Funkcje partii politycznej:

1 Pośredniczenia między społeczeństwem a państwem. 2 Wyborcza 3 Kierowania państwem

Partie polityczne są pośrednikami między społeczeństwem a państwem (organami państwowymi). Nie są jedynymi pośrednikami. Podobną funkcję spełniają grupy nacisku. Od ponad 100 lat partie są głównymi pośrednikami. To one są niezbędnym elementem systemu politycznego. Są pośrednikami tylko między niektórymi grupami społecznymi związanymi z partią. W systemie demokratycznym partie zapewniają obywatelom dostęp do władzy państwowej. W systemie niedemokratycznym partie zmierzają do podporządkowania społeczeństwa rządzącej elicie.

Funkcja pośrednictwa spełniania przez partie polega na: a) reprezentowaniu wobec państwa interesów grup społecznych b) oddziaływaniu na społeczeństwo

Partie reprezentują wobec organów władzy z reguły interesy większych grup społecznych (warstw, klas). W tym procesie reprezentowania dadzą się wyodrębnić pewne etapy:

• ujawnienie przez partię interesów istniejących i ujmowanie ich w formę określonych postulatów
• konfrontowanie, systematyzowanie i hierarchizowanie tych postulatów wewnątrz partii i uwzględnianie ich w partyjnych programach politycznych
• zabiegi partii do realizacji postulatów, do tego aby organy państwa uwzględniały je przy podejmowaniu swoich decyzji

Partie prowadzą edukację polityczną (praca polityczna, polityczna literatura). Partia sugeruje społeczeństwu czego ono powinno chcieć.

Tradycyjna funkcja partii politycznych. Polega na podejmowaniu przez partię różnych działań, które mają zapewnić partii sukces wyborczy. Partie cały czas starają się posiadać kontakt ze społeczeństwem. Odgrywa ta funkcja zasadniczą rolę w każdym państwie. Partie starają się oddziaływać na jak najwięcej obywateli aby ich do siebie przyciągnąć. W ramach funkcji wyborczej dadzą się wyróżnić etapy składowe:

• selekcja (typowanie kandydatów) na wybieralne stanowiska
• formułowanie programów wyborczych, inaczej platform wyborczych
• propaganda i agitacja wyborcza

Selekcja kandydatów wewnątrz partii odgrywa bardzo ważną rolę. Tu się rozpoczyna formowanie propozycji składu osobowego ośrodków władzy państwowej. Duża rola i znaczenie programów wyborczych. Programy umożliwiają wyborcom dokonanie racjonalnego wyboru. Na podstawie programu udzielamy poparcia bądź też nie, dla danej partii. Cały ciężar kampanii wyborczej/politycznej spoczywa na partii.

Funkcję kierowania państwem urzeczywistnia ta partia, która samodzielnie lub w koalicji wygrała wybory. Kandydaci którzy wygrali wybory, będą podejmować najważniejsze decyzje i realizować program. Bowiem funkcję kierowania państwem partia podejmuje poprzez swoich członków. Kierowanie państwem to główny cel każdej partii politycznej. Dzisiaj to partie polityczne stały się wyłącznymi i bezpośrednimi dysponentami władzy państwowej.

Partie opozycyjne dysponują różnymi środkami oporu wobec partii rządzącej. Dzięki nim partie opozycyjne mogą oddziaływać modelująco – korygująco. Nie mogą krytykować wszystkiego i zawsze.

Opinia publiczna pokazuje stopień poparcia społecznego.

Należy uprawiać racjonalną politykę, zrozumiałą dla społeczeństwa.

Podział partii politycznych, ze względu na różne kryteria:

• wg kryterium ideologicznego wyróżniamy: *partie komunistyczne, socjalistyczne, ekologiczne, agrarne, chadeckie, liberalne, konserwatywne, skrajnie prawicowe, faszystowskie

• wg kryterium organizacyjnego wyróżniamy: *partie kadrowe (niewielu, ale aktywnych świadomych członków, zorganizowanych wg aparatu partyjnego, którym kierują fachowcy, eksperci) i masowe (mają na względzie objęcie swoim zasięgiem możliwie największą liczbę osób, muszą reprezentować różne interesy).

Typ struktury organizacyjnej partii umożliwia wyróżnienie partii komitetowych, które charakteryzują się brakiem struktury organizacyjnej, posiadają tylko wyspecjalizowany krąg aktywistów organizujących wybory oraz partie charakteryzujące się rozwiniętą strukturą organizacyjną zarówno na szczeblu centralnym i terenowym.

• wg podziału kompetencji *partie scentralizowane tj. takie, w których władza skupiona jest w organach centralnych *partie zdecentralizowane tj. takie, gdzie niższe ogniwa partii posiadają znaczną autonomię w podejmowaniu decyzji.

• wg sposobu powoływania władz partyjnych: *partie demokratyczne tj. takie, w których władze są powoływane, kontrolowane przez członków partii *partie niedemokratyczne czyli takie, w których członkowie mają minimalny wpływ na powoływanie i kontrolę władzy.

• wg kryterium kierownictwa partyjnego: *partie z kierownictwem jednoosobowym, w której pełnię władzy ma przywódca *partie z kierownictwem kolegialnym, gdzie kierownictwo może mieć miejsce w parlamencie bądź poza parlamentem.

Systemy partyjne – to ogół legalnie istniejących w danym państwie partii politycznych oraz układ stosunków pomiędzy nimi, a także miedzy nimi a państwem kształtującym się w toku rywalizacji, albo współdziałania w walce o zdobycie władzy państwowej lub jej sprawowanie.

Normatywny – drugi składnik systemu partyjnego. Obejmuje zasady i normy regulujące rywalizację lub współpracę partii jak też stosunki między partiami a aparatem państwowym.

Funkcje systemów partyjnych:

1. Tworzą legalne formy walki partii politycznych o władzę państwową, tworzą forum, na którym ścierają się poglądy i dokonuje się ich konfrontacja.
2. są mechanizmami umożliwiającymi organizowanie wyborów głównie parlamentarnych
3. umożliwiają formowanie ośrodków władzy i wyłanianie ekip rządzących
4. są mechanizmami integrującymi i aktywizującymi politycznie społeczeństwa, są mechanizmami służącymi kształtowaniu opinii społecznej i kultury politycznej.

Systemy partyjne: a) jednopartyjne b) dwupartyjne c) wielopartyjne

Ad. A Polega albo na istnieniu tylko jednej partii i zakazie działania innych partii, albo na formalnym istnieniu kilku partii, z których doktrynalnie tylko jedna jest umocowana do sprawowania władzy. Systemy jednopartyjne występowały w państwach faszystowskich, w realnego socjalizmu, trzeciego świata.

Ad. B Charakteryzuje się tym, że niezależnie od ilości istniejących w państwie partii tylko dwie spośród nich mają realne szanse zdobycia władzy. Istnieje w USA, Wielkiej Brytanii. System dwupartyjny bywa często wspierany większościową ordynacją wyborczą. Stwarza to korzystne przesłanki dla stabilizacji i zrównoważenia systemu politycznego.

Ad. C To taki, w którym więcej niż dwie partie mają realne szanse na zdobycie władzy państwowej. System ten jest wyrazem dużego rozbicia i zróżnicowania społeczeństwa. Istnieje w większości współczesnych państw demokratycznych. Występuje w różnych wariantach: z partią dominującą, dwublokowy.

Kryterium jakościowe Stosując kryterium konkurencyjności partii możemy wyróżnić systemy partyjne oparte na konkurencyjności i systemy nie dopuszczające konkurencji partii.

Ze względu na częstotliwość zmiany partii rządzącej wyróżnia się:

• systemy hegemoniczne, tj. takie gdzie jedna partia sama lub w koalicji z innymi pozostaje przy władzy w dosyć długim okresie,
• systemy zmienne gdzie występują częste zmiany partii u władzy.