Piotr Michałowski (1800Kraków - 1855 w Krzyżtoporzyce k. Krakowa) – polski malarz okresu romantyzmu, organizator życia społecznego i gospodarczego, mąż stanu. Został pochowany na krakowskim Cmentarzu Rakowickim. Był człowiekiem wszechstronnie wykształconym. Studiował nauki matematyczno-przyrodnicze, ekonomiczne i humanistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na uniwersytecie w Getyndze. W latach 1823-1830 zajmował się organizacją hutnictwa w Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie. Poznał Julię Olimpię Ostrowską, córkę hr. Antoniego Ostrowskiego z pierwszego małżeństwa, którą poślubił 1 lutego 1831 roku w Warszawie. Miał z nią siedmioro dzieci. Po powstaniu listopadowym, podczas którego zajmował się nadzorem produkcji broni i amunicji, wyjechał do Paryża. Tam poznał malarstwo najlepszych mistrzów hiszpańskich, flamandzkich i holenderskich; m.in. Diego Velázqueza i Fransa Halsa. Fascynował się malarstwem Théodore’a Géricaulta. Oddziałał też na niego Aleksander Orłowski. Po powrocie do Polski, w 1837 zamieszkał w Krzyżtoporzycach. W latach 1848-1853 był prezesem Rady Administracyjnej miasta Krakowa. W roku 1848 ufundował Zakład Św. Józefa dla Osieroconych Chłopców w Krakowie, działający do roku 1950. Był znakomitym malarzem koni, scen batalistycznych oraz portretów. Tworzył też sceny rodzajowe z życia wsi. Wiele kompozycji poświęcił epopei napoleońskiej, postaci cesarza Napoleona i dziejom oręża polskiego. Pozostawił ponad 1000 szkiców (rysunki, akwarele). Jego obrazy odznaczają się dużą ekspresją, znakomitą kolorystyką, doskonałym rysunkiem i szkicową fakturą malarską. Jego obrazami zachwycał się Pablo Picasso, kiedy odwiedził Muzeum Narodowe podczas swojego pobytu w Warszawie. Przez cały wiek XIX był niemal zupełnie nieznany. Odkryciem i zaskoczeniem stał się pierwszy wielki pokaz jego dzieł w czasie polskiej Wystawy Krajowej we Lwowie w 1894 r. W XX w. uznano go za jedynego polskiego malarza europejskiego formatu.

Wybrane dzieła • Bitwa krakusów i studium konia (ok. 1830), 60 x 86 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu • Błękitni huzarzy (ok. 1837), 53 x 65 cm, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu • Jeździec polski (Lisowczyk) (1841-45), 61 x 47,5 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu • Kardynał lub Mężczyzna w birecie (1846-48), 70 x 57 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie • Napoleon konno wydający rozkazy (1835-37), 71,5 x 57,5 cm, Muzeum Narodowe we Wrocławiu • Portret chłopa w kapeluszu (1846-48), 52,7 x 35,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie • Portret syna na kucu (ok. 1842), 82 x 61 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie • Samosierra (1844-55), 106 x 71 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie • Samosierra (po 1843), 50,5 x 44 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie • Seńko (1846-48), 62 x 46,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie • Starzec siedzący na stopniach (1837-40), 48 x 36 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie • Studium chłopca żydowskiego (1840-48), 60 x 40 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie • Studium głowy końskiej lub Łeb siwego konia (ok. 1846), 94 x 72 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie • Szarża w wąwozie Somosierra (ok. 1837), 81 x 65,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie • Żydzi (1845-55), 72 x 118 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie W oczach krytyków • “Ci, co go z bliska znali, dzielili go w mniemaniu swym na kilka jakby osób… to wielki filolog, to odznaczony w górnictwie krajowym zwierzchnik, to znowu znakomity administrator, to wiejski gospodarz, wreszcie pierwszego rzędu malarz”. • “Michałowski był jednym z pierwszych artystów polskich, który „odkrył” wieś jako temat malarski, który zainteresowania te zmaterializował w dziełach sztuki wysokiej klasy”. • “Tak czysto malarskiego stylu, w którym walory chromatyczne i świetlne powiązane są ze swobodą fakturalną, nie było jeszcze w malarstwie polskim”. • “Zwierzęta przez niego malowane są zawsze doskonale związane, kapitalne w ruchu; jeźdźcy wybornie siedzą w siodłach. W każdym calu znać talent z bożej łaski, odświeżający się wciąż z tej krynicy krynic, jaką jest dla artysty - natura”. • “Osobisty, liryczny stosunek Michałowskiego do historii i do współczesności nie znajduje analogii w całym malarstwie romantycznym. • Główną cechą życia Michałowskiego było wyprzedzanie swej epoki. Wyprzedzał ją inteligencją, instynktem konstrukcji, jasną obserwacją, widzeniem bez ogródek świata zewnętrznego i pozbywaniem się z wolna fałszywego romantyzmu; realistycznym patrzeniem i zrozumieniem idei plastycznej… Michałowski naprawdę zrozumiany został dopiero przez nasze młode pokolenie artystów”. • “Prawdziwy i chyba pierwszy geniusz w rozwoju sztuki polskiej”.