Temat: Kontrola handlu bronią.

Handel bronią to obrót specyficznym rodzajem towarów (przede wszystkim uzbrojeniem, amunicją i częściami zamiennymi do systemów uzbrojenia), dla których państwo (rząd) jest monopolistą pod względem zakupu, a także eksportu.
Handel uzbrojeniem dostarczający narzędzi do prowadzenia wojen oraz będący ważnym elementem dyplomacji stanowi bez wątpienia jeden z kluczowych problemów zagrażających bezpieczeństwu współczesnego świata. 

Zjawisko to jest tym bardziej niepokojące, iż mniej więcej od drugiej połowy lat 90-tych możemy zaobserwować wzrost wartości międzynarodowych transferów w tej dziedzinie, w związku z powyższym oraz mając na uwadze poważny wzrost zagrożenia terroryzmem w ostatnich latach wskazane jest, aby jak największa ilość państw brała udział w inicjatywach związanych z ustanowieniem kontroli w zakresie posiadanego przez nią uzbrojenia. Po rozpadzie zimno – wojennego układu system kontroli handlu bronią stał się praktycznie zbędny, gdyż blok komunistyczny przestał istnieć. Niemniej jednak pozostawienie pełnej swobody w handlu uzbrojeniem niosło za sobą nieprzewidywalne konsekwencje, które w przyszłości na pewno zagroziłyby stabilizacji bezpieczeństwa tak międzynarodowego jak i regionalnego. Porozumienie z Wassenaar jest pierwszym wielostronnym porozumieniem dotyczącym kontroli eksportu broni konwencjonalnej oraz produktów i technologii podwójnego zastosowania. Jeszcze do niedawna kontrolę handlu bronią uznawano powszechnie za wyłączny obszar zainteresowania rządów. Choć organizacje pozarządowe angażowały się w coraz to nowe sprawy, wydawać się mogło, że kwestie związane z bezpieczeństwem państwa na zawsze pozostaną poza wpływem społeczeństwa obywatelskiego. Jednak w ciągu ostatnich kilkunastu lat organizacje pozarządowe nie tylko zaczęły brać udział w debacie na temat efektywnej kontroli handlu bronią, ale nawet nadawać jej ton. Podczas odbywającej się w Nairobi w 2005 r. światowej konferencji poświęconej problemowi skutecznej kontroli handlu bronią udział wzięło prawie 200 przedstawicieli organizacji pozarządowych z 75 krajów. Od początków międzynarodowego handlu bronią aktywnie uczestniczyło w nim państwo. Znaczne dostawy broni i sprzętu wojskowego służą, bowiem realizacji funkcji publicznych państwa a także mają wzmacniać potencjał obronny poszczególnych krajów. Obecnie, mimo że najbardziej nawet skomplikowaną broń i potencjał wojskowy produkują prywatni przedsiębiorcy, w tym coraz częściej ponadnarodowe korporacje, nadal głównymi nabywcami, importerami tych specyficznych dóbr są państwa a dokładniej ich siły zbrojne. Dominująca rola państwa na tym rynku wiąże się właśnie a może przede wszystkim z szeroko rozbudowanym systemem kontroli międzynarodowego obrotu uzbrojeniem i niektórymi rodzajami wyposażenia Sił Zbrojnych. To państwo decyduje o eksporcie i imporcie broni. W odróżnieniu od innych segmentów rynku międzynarodowego rynek handlu bronią jest bardzo ściśle reglamentowany zarówno przez prawo międzynarodowe, jak i przez prawo wewnętrzne poszczególnych państw. System kontroli sprzętu i importu broni oraz sprzętu wojskowego są nad wyraz zróżnicowane i skomplikowane. Większość krajów posiada własne listy negatywne, tzw. wykazy państw, z którymi obrót uzbrojeniem i wyposażeniem wojskowym jest zakazane. Najważniejszym jednak instrumentem jest administracyjne nadzorowanie eksportu i importu broni oraz niektórych innych towarów w sensie podmiotowym jak i przedmiotowym. Dla przykładu w Stanach Zjednoczonych zagraniczny obrót bronią jest reglamentowany, co najmniej czterema formami ograniczeń: licencjami eksportowymi, umowami obsługi technicznej, licencjami produkcyjnymi, umowami dystrybucyjnymi. Mając świadomość przerażających skutków związanych z niedostateczną kontrolą handlu bronią setki międzynarodowych organizacji pozarządowych zaangażowało się w kampanię na rzecz wprowadzenia Traktatu o Handlu Bronią. Podobnie jak było to w przypadku Konwencji Ottawskiej o minach przeciwpiechotnych oraz Międzynarodowego Trybunału Karnego organizacje pozarządowe liczą, że ich zaangażowanie doprowadzi do przyjęcia przez rządy państw członkowskich ONZ przełomowego porozumienia międzynarodowego, które przesunie niekontrolowany handel bronią poza nawias prawa i normalności. Traktat o handlu bronią wprowadziłby kilka podstawowych kryteriów na podstawie, których państwa miałaby obowiązek oceniać każdą transakcję:

1. Zakaz wysyłania broni do obszarów objętych embargiem jak również zakaz transferów pewnych typów broni zakazanej (np.: miny, narzędzia tortur);
2. Ścisła kontrola w przypadku ryzyka, że broń zostanie użyta w celu łamania prawa międzynarodowego. W oparciu o ten zapis zabronione byłyby transfery broni, która miałaby zostać użyta w celu: o napaści zbrojnej na inny kraj, łamania praw człowieka lub międzynarodowego prawa humanitarnego, zbrodni przeciw ludzkości; o lub też w wyniku reeksportu posłużyłaby tym celom;
3. Zakaz transferów broni, jeżeli istniałoby ryzyko, że broń byłaby użyta lub reeksportowana w celu przeciągania konfliktu zbrojnego, wpływania negatywnie na zrównoważony rozwój lub też powodowałoby destabilizację w regionie. Grupa polskich organizacji pozarządowych postanowiła wykorzystać tą sprawdzoną na świecie formułę współpracy i stworzyć polską Grupę Roboczą Kontroli Broni. W skład Grupy wchodzą obecnie: Amnesty International, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Instytut Pomocy Rozwojowej oraz mający status obserwatora Polski Czerwony Krzyż. Choć każda z tych organizacji ma swoje własne cele i metody działania to łączy ich przekonanie, że skuteczna kontrola handlu bronią jest problemem na tyle ważnym, że wymaga współdziałania. Należy podkreślić, że celem działalności Grupy Roboczej nie jest wprowadzenie zakazu handlu bronią, lecz jedynie zapewnienie większej skuteczności mechanizmów kontroli oraz przestrzegania powszechnie uznawanych standardów w transferze broni. Najważniejszymi elementami polskiego systemu kontroli handlu bronią są:
4. System wydawania zezwoleń (licencji);
5. Wewnętrzny system kontroli;
6. Zasada „łap wszystko” (ang. „catch-all”);
7. Usługi pośrednictwa (ang. brokering services);
8. Przepisy karne i kary pieniężne za łamanie prawa;
9. Certyfikat końcowego użytkownika;
10. „Czarna lista” eksportowa. Obecnie funkcjonujące zapisy prawne oraz porozumienia międzynarodowe nie są na tyle skuteczne, aby wyeliminować problemy związane z niewłaściwym handlem bronią. Rozwój nowoczesnych technologii oraz rosnące znaczenie niepaństwowych (i często odwołujących się do przemocy) uczestników stosunków międzynarodowych powoduje, że mechanizmy kontroli handlu bronią muszą być cały czas udoskonalane. Przygotowywane przez pozarządowe ośrodki analityczne propozycje rozwiązań jak również presja wywierana przez społeczeństwo obywatelskie na rządy ma duże znaczenie w tworzeniu skutecznego systemu kontroli handlu bronią. Wskazane by było, aby wzorem innych rozwiniętych państw świata, rząd i producenci uzbrojenia znaleźli w Grupie Roboczej solidnego partnera w działaniach na rzecz doskonalenia mechanizmów kontroli handlu bronią. Jako kraj członkowski UE Polska zobowiązała się do przestrzegania Kodeksu postępowania Unii Europejskiej w zakresie eksportu uzbrojenia. Dokument ten określa przyjęte w 1998r. przez państwa członkowskie wspólne standardy dotyczące transferów broni. Lekkomyślny handel bronią, niepoprzedzony wnikliwą analizą ewentualnych konsekwencji dostarczenia broni w rejon konfliktu, powoduje zwiększenia i utrwalenie biedy. Broń dostarczana do krajów Ameryki Łacińskiej, Azji, Afryki oraz Bliskiego Wschodu stanowi ponad dwie trzecie wartości obrotów w światowym handlu bronią. Kraje te wydają na zakup uzbrojenia średnio 22 miliardy dolarów rocznie. Pieniądze te zamiast finansować rozwój a w szczególności edukację i ochronę zdrowia, przeznaczane są na zakup broni. Suma 22 miliardów pozwoliłaby tym państwom na zapewnienie edukacji dla wszystkich dzieci oraz zmniejszenie ich śmiertelności o dwie trzecie przed 2015r. HANDEL BRONIĄ: FAKTY I LICZBY • Wartość całego oficjalnego eksportu broni to 21 mld $ rocznie. • Na świecie jest 639 mln sztuk broni lekkiej, oznacza to, że na 10 osób przypada 1 sztuka broni palnej. Produkuje je ponad 1tys. przedsiębiorstw, z co najmniej 98 państw. • Co roku produkuje się 8 mln sztuk broni lekkiej. • Co roku produkuje się 16 mld sztuk amunicji - to więcej niż 2 nowe pociski na każdego mieszkańca Ziemi. • 60% ogólnej liczby broni lekkiej znajduje się w rękach osób cywilnych. • szacuje się, że od 80 do 90% nielegalnie posiadanej broni zostało wcześniej kupionych w oficjalnym obiegu.

BIBLIGRAFIA: • www.amnesty.org.pl. • www.controlarms.org • „Wiedza obronna – kwartalnik towarzystwa wiedzy obronnej” – Warszawa 2005 r. •

W każdym kraju, w którym są organizowane- czy to rywalizacyjne, czy rytualne- wybory na stanowiska publiczne musi istnieć określony system norm regulujących szczegółowo prawo do czynnego oraz biernego uczestnictwa w wyborach, a także zasady prowadzenia przez nich kampanii wyborczej i organizację głosowania. Całokształt tych właśnie norm określany jest mianem systemu wyborczego. W najbardziej ogólnym znaczeniu system wyborczy do parlamentu określa, jak są oddawane głosy i jak są one przeliczane na mandaty. Uważam, że słowa „opozycja nigdy nie wygrywa wyborów, to rządy je przegrywają” pasują do sytuacji, kiedy wyborcy nie są zadowoleni z działalności rządu, są po prostu nim rozczarowani. Dlatego też, wyrażają sprzeciw sposobowi rządzenia, a przede wszystkim liczą na zmianę aktualnego stanu na lepszy. Można tu wziąć pod uwagę osobistą sytuację (np. za danych rządów stracili pracę, pogorszył się ich status materialny) lub sytuację, w jakiej znalazło się społeczeństwo (migracje zarobkowe, korupcja, niezadowolenie z poziomu opieki socjalnej). Rozczarowanie może też być wynikiem braku zaufania do partii sprawujących władzę (politycy zamieszani w afery, celowe niewypełnienie obietnic przedwyborczych).