Średniowiecze to epoka w historii europejskiej, która obejmuje okres między starożytnością a renesansem. Granice czasowe średniowiecza nie są ściśle ustalone. Najczęściej uważa się, że początkiem tej epoki jest data rozpadu Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476 rok), a jej końcem upadek Cesarstwa Wschodniorzymskiego (1453 rok). W epoce tej ogromną rolę odgrywało chrześcijaństwo. Jednym z aspektów krzewienia tej wiary były wyprawy krzyżowe (krucjaty), z kolei Maryję uważano za opiekunkę swojego narodu, co przyczyniło się do powstania wielu utworów, których była bohaterką. Przypisywano jej rolę pośrednika między ludźmi a Jezusem i Bogiem, dlatego była otaczana szczególną czcią. Najbardziej znanymi dziełami rozpowszechniającymi wizerunek Matki Boskiej jest „Lament świętokrzyski” i „Bogurodzica”. „Bogurodzica” jest najstarszą polską pieśnią religijną. Jej autor nie jest znany, podobnie jak data jej powstania. Adresatem pierwszej strofy jest Matka Boża. W utworze tym podmiot liryczny zwraca się do Maryi z prośbą o zesłanie łask przez Jezusa. W drugiej zwrotce zbiorowy podmiot za pośrednictwem Jana Chrzciciela prosi Chrystusa o wysłuchanie modlitw i spełnienie pragnień ludzi. Następnie błaga Go o zbawienie i życie w dostatku. Matka Boża była uważana za istotę boską, ponieważ urodziła Jezusa, a mimo to pozostała dziewicą. Była też wysławiana przez Boga, gdyż wypełniała Jego wolę. W „Lamencie świętokrzyskim”, znanym także pod tytułem „Żale Matki Boskiej pod Krzyżem”, podmiotem lirycznym jest Maryja. Utwór ten przedstawia ją opisującą swój ból po stracie swojego jedynego syna. Początek pieśni, w którym Maryja prosi innych o wysłuchanie historii jej cierpienia i zrozumienie jej tragedii, jest skierowany do wszystkich ludzi. Jest to zapowiedź i wprowadzenie do całego utworu. Matka Boża oczekuje współczucia i wsparcia od innych, a także chce przestrzec resztę matek przed wszelkimi możliwymi tragediami, jakie mogą spotkać ich dzieci. Nakazuje im modlić się do Boga o to, by nie musiały przeżywać takiego cierpienia, jak Ona. Maryja zwraca się także do swojego syna. Próbuje Go wesprzeć i mówi, że pomogłaby Mu, gdyby tylko miała taką możliwość. Chce dzielić z Nim Jego cierpienie, jednak jest bezsilna, ponieważ nie może mu pomóc w żaden sposób. Ma za złe Archaniołowi Gabrielowi, że pomimo obietnic szczęśliwego życia, teraz musi trwać w smutku i bólu, dlatego zwraca się do Niego pytaniem retorycznym podważającym Jego zapewnianie o radosnym życiu. Ostatecznie Matka Boska podkreśla, że Jezus był jej jedynym i ukochanym synem, którego już nikt nie będzie w stanie zastąpić. Oba opisane utwory łączy obecność Matki Boskiej otaczanej niezwykłą czcią i kultem. Pochodzą one z epoki średniowiecznej i są pieśniami religijnymi. Należą do liryki bezpośredniej ze względu na liczne zastosowania apostrof do adresatów. W „Bogurodzicy” do Maryi zanoszone są prośby, które miały być później kierowane do Jezusa. Ma więc ona wpływ na jego przychylność wobec ludzi. Jest to motyw Deesis. „Lament Świętokrzyski” jest monologiem Matki Bożej stojącej pod krzyżem, która ubolewa nad utratą Syna. Portrety Maryi w powyżej opisanych pieśniach są różne. W „Bogurodzicy” jest przedstawiana jako osoba godna zaufania, która pośredniczy między ludźmi a Bogiem, więc jest wysławiana w szczególny sposób. Z kolei w „Lamencie świętokrzyskim” postrzegana jest głównie jako zwykła kobieta i matka, która straciła swoje dziecko.