Fidel Alejandro Castro Ruz urodzony 13 sierpnia 1926 roku na farmie Biran w prowincji Oriente. Był synem Angela Castro Argo, wywodzącego się z rodziny chłopskiej, z hiszpańskiej Galicji, był on żołnierzem armii hiszpańskiej, po raz pierwszy trafił na Kubę w 1875 roku kiedy prowadzone były walki przeciwko kubańskim powstańcom. Po walkach Angel Castro Argo powrócił do Hiszpanii, by po kilku latach z powrotem wyemigrować na Kubę, gdzie osadził się już na stałe. Fidel był drugim synem Angela, w sumie miał on siedmioro dzieci. W wieku lat ośmiu pomagał ojcu przy Plantacji Trzciny Cukrowej. Trzynastoletni Fidel Castro zorganizował swój pierwszy strajk na plantacji ojca. Jego zdeterminowanie i buntowniczy charakter ujawnił się już we wczesnych latach życia . 1 W wieku lat czterech Fidel Castro został przedwcześnie wysłany do szkoły wiejskiej w prowincji Oriente. Uczęszczał do szkół jezuickich Colegio Lasalle i Colegio Dolores w Santiago de Kuba. Z wykształcenia został prawnikiem. Był kubańskim rewolucjonistą, politykiem, Premier Kuby (1956-1976), następnie Przewodniczącym Rady Państwa (1976-2008) oraz Przewodniczącym Rady Ministrów Kuby (1976-2008). Fidel Castro od najmłodszych lat przejawiał chęć przywództwa, był chłopcem zdecydowanym oraz pewnym siebie. W wieku lat 14 napisał list do ówczesnego Prezydenta Stanów Zjednoczonych, Franklina Delano Roosevelta. W liście tym młody Castro zaproponował Prezydentowi min. kupno kopalni srebra na Kubie, niestety nie uzyskał odpowiedzi. 2 Znany jest również dzięki tytułowi Naczelnego Wodza, najprawdopodobniej przypisanego mu 2 grudnia 1961. Jego działalność polityczna rozkwitła wraz z rozpoczęciem studiów na Wydziale Prawa na Uniwersytecie Kubańskim w Hawanie, w 1945 roku. Ze wszystkim szkolnych przedmiotów szczególnie upodobał sobie zajęcia sportowe, dzięki którym odnosił liczne sukcesy. Szczególną sympatią darzył piłkę nożną, koszykówkę oraz biegi. W roku 1944 otrzymał nagrodę dla najlepszego sportowca szkoły. Wraz z rozpoczęciem studiów stał się politycznym aktywistą. W okresie studiów był również członkiem radykalnej organizacji studenckiej, odpowiedzialnej za liczne akty terrorystyczne w Hawanie. Za główne życiowe idee Fidel Castro obrał socjalizm, marksizm i leninizm. Jako socjalista, Castro wierzył w przekształcanie nie tyle Kuby, co całego świata od systemu kapitalistycznego (chociaż w istocie był on komunistą), w którym biznes i przemysł jest własnością 1 Marek Bankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata: mężowie stanu, demokraci i tyrani, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. 2 http://history1900s.about.com/library/photos/blycastro.htm
prywatną osób i organizacji, do systemu socjalistycznego, w którym wszystkie podmioty gospodarcze i przemysł są własnością państwa w imieniu ludu. W pierwszym jest przepaść między klasami bogatymi, którzy kontrolują środki produkcji (tj. fabryki, gospodarstwa rolne itd.) oraz klasami biedniejszymi (robotnicy), którzy dla nich pracują. Po raz pierwszy z marksizmem i leninizmem Castro spotkał się na studiach. Odniósł się głównie do dzieł bolszewickiego przywódcy Lenina, wg którego największe znaczenie ma władza. Przybrał tezę, iż było to dobro, któremu każdy przywódca powinien poświęcić się bez reszty. Książki Lenina, spowodowały coraz intensywniejszą chęć zdobycia przez Fidela Castro władzy. Można powiedzieć, iż stał się on jej fanatykiem, gdyż cała jego uwaga skupiła się tylko i wyłącznie na szybkim dojściu do sprawowania rządów. Castro określił dwie postacie historyczne, które miały szczególne wpływy na rozwój i trwałość jego politycznych poglądów. Był to Kubański antyimperialistyczny, rewolucyjny José Martí (1853-1895) i niemiecki socjolog i teoretyk Karol Marks (1818-1883). 3 Fidel Castro wyodrębnił również swój własny nurt ideologiczny Castroizm. Głównym jego założeniem było to, iż „w polityce ten ma rację, kto ma władzę”. Nurt odwoływał się również do promocji kubańskiego nacjonalizmu, odnosił się do teorii i praktyki rewolucji, Castro głośno przemawiał wówczas za socjalizmem. Za najważniejsze wartości uznawał min. solidarność, sprawiedliwość społeczną oraz demokrację ludową. Mocno potępił tymczasowy rząd Fulgencio Batisty. 4 W 1947 roku Castro dołączył do Partii Ludu Kubańskiego. Szczególnie zainteresowały go min. kampanie przeciwko korupcji, niesprawiedliwości, ubóstwu, bezrobociu i niskim zarobkom obywateli Kuby. Partia Kuby Ludowa oskarża ministrów rządu o branie łapówek oraz o działania w kraju na rzecz wielkich amerykańskich korporacji, które posiadały liczne fabryki oraz biura na terytorium Kuby. Ogromne wrażenie wywarło na nim publicznie popełnione samobójstwo wcześniejszego jej przywódcy Eduardo Chibasa. Ukazywał to podczas licznych wieców, twierdził, że polityczne poświęcenie lidera miało na celu walkę ze złem w polityce, a „dziedzictwo polityczne desperackiego samobójcy będzie dlań drogowskazem”. 5 3 Marek Bankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata: mężowie stanu, demokraci i tyrani, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. 4 http://www.weisbord.org/Castroism.htm
5 Cyt. Marek Bankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata: mężowie stanu, demokraci i tyrani, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. W 1950 roku Fidel Castro uzyskał dyplom doktora prawa i nauk społecznych. Po zakończeniu edukacji pracował jako prawnik zajmujący się głównie sprawami tamtejszej biedoty. Doświadczenie jakie zdobył będąc prawnikiem sprawiło, iż zaczął krytycznie patrzeć na wszelkie nierówności pomiędzy ludźmi, szczególnie podziały na ludzi biednych oraz bogatych. W roku 1952 odbyły się na Kubie wybory prezydenckie i parlamentarne, w których Castro wziął udział, był wówczas jednym z najmłodszych kandydatów (miał 26 lat). Był wtedy członkiem Partii Ortodoksyjnej, a ubiegał się o stanowisko w Izbie Reprezentantów z okręgu hawańskiego. Przerażenie wśród tamtejszego rządu budziło wówczas dojście do władzy owej partii. Skutkiem jej przewagi stał się zamach stanu, dokonany przez Baptiste 10 marca 1953 roku. Fidel Castro zaskoczony skutecznością działań dyktatora, który zamachem tym zapewnił sobie kolejną kadencję Prezydencką, zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o pociągnięcie Batisty do odpowiedzialności karnej za złamanie konstytucji. Niestety Castro nie uzyskał poparcia Trybunału, co nie zmienia faktu, że w dość zadziwiający sposób zwrócił na siebie uwagę społeczeństwa, udowadniając po raz kolejny ogromną chęć jak najszybszego zdobycia władzy. Fidel Castro przeprowadził wiele prób obalenia Batisty. Do władzy Fidel Castro doszedł dzięki zorganizowanej przez niego rewolty, nie był to sposób typowy dla komunistów, lecz często spotykany w społeczeństwach latynoskich. Swoim postępowaniem Fidel Castro obalił wcześniejszy rząd (wyłoniony wcześniej w drodze zamachu stanu). Wybuchło natenczas powstanie zbrojne, cieszące się olbrzymią aprobatą ze strony kubańskiego społeczeństwa, niewątpliwie cieszył się wówczas uznaniem i poparciem tamtejszej ludności, niebywale rozentuzjazmowanej odejściem poprzedniego dyktatora. 1 stycznia 1959 roku Fidel Castro odniósł zwycięstwo nad dyktaturą Batisty. Po przejęciu przez niego władzy oznajmił społeczeństwu, iż rewolucja kubańska ma charakter marksistowski oraz jego władza będzie opierała się na komunizmie (co do tej pory ukrywał). Z komunisty skrytego i obłudnego stał się komunistą jawnym. Radykalna zmiana wywołała oburzenie w niektórych środowiskach kubańskich. Wielu ludzi, szczególnie z kręgów politycznych odwróciła się od przywódcy zarzucając mu min. zdradę kubańskiej rewolucji. W rzeczywistości zdobycie władzy przez Castro nie było dopuszczeniem się przez niego zdrady. Był to krok przemyślany i idealnie zaplanowany. W tamtejszych warunkach bardzo łatwo przyszło mu ukryć swoje prawdziwe zamiary. 6 Nowy rząd składał się z osób silnie przywiązanych do demokracji. Castro musiał zadowolić się wówczas jedynie stanowiskiem głównodowodzącego armii rewolucyjnej. Jednak rządny władzy już w lutym przystąpił do uderzenia w tymczasowy rząd, skutkiem czego było objęcie przez niego pełni władzy w państwie. 16 lutego 1956 Fidel Castro objął stanowisko Premiera, był nim przez 6 Marek Bankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata: mężowie stanu, demokraci i tyrani, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. kolejne 20 lat. Nowy Premier Kuby tuż po dojściu do władzy zlikwidował wszystkie partie i ugrupowania o charakterze demokratycznym. Powstały tzw. Zjednoczone Organizacje Rewolucyjne z trzech sprzyjających Fidelowi Castro ruchów: Ruch 26 lipca, studencki Rewolucyjny Dyrektoriat 13 marca oraz komunistyczna Socjalistyczna Partia Ludowa, on sam stanął na ich czele. Po objęciu przywództwa jego dyktatura w dość znaczącym stopniu opierała się na totalitarnym systemie sprawowania władzy. Fidel Castro nie ograniczył się jedynie do kontroli władzy, jego głównym celem był nadzór nad całym życiem społecznym w Państwie, prowadził politykę agresywną i całkowicie mu podporządkowana. Sam uważał się za rewolucjonistę, wielokrotnie podkreślał, że jego czynom przysłużyło się to, iż urodził się o godzinie 2 w nocy : „Fakt, że urodziłem się w nocy, mógł mieć wpływ na mojego partyzanckiego ducha i działalność rewolucyjną”7 Jednoznacznie można przyjąć fakt, iż Fidel Castro był komunistą oraz dyktatorem, świadczyć o tym mogą chociażby działania zapoczątkowane przez niego już w okresie uniwersyteckim. Jednak nie omieszkał się odnosić z tym faktem, chociażby z powodu sytuacji w jakiej znalazła się w tamtym okresie Kuba, walcząca już z inna rządzącą dyktaturą. Uznawany był jako postać zwalczająca dyktaturę Batisty8, będąc w rzeczywistości dyktatorem bardziej surowszym, agresywniejszym i bardziej zdeterminowanym od swojego poprzednika. Pomimo tego, że na początku swojej politycznej kariery nie ujawniał się ze swoimi komunistycznymi poglądami, z biegiem czasu uległo to zmianie. Castro był przywódcą stanowczym i nie ustępliwym, skłonny był do ryzykownych, nieraz dramatycznych czynów, można tu min. wymienić takie działania jak atak na koszary Moncada w roku 1953, walki z potężna armią Batisty w 1956 roku, wzywanie Chruszczowa9 , podczas kryzysu kubańskiego rok 1962 zajął postawę radykalną, nie wykluczającą użycia broni atomowej przeciwko Stanom Zjednoczonym. 10 7 Marek Bankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata: mężowie stanu, demokraci i tyrani, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. 8 Fulgencio Batista y Zaldívar (ur. 16 stycznia 1901 - zm. 6 sierpnia 1973) - kubański polityk, generał, prezydent w latach 1940-1944 i dyktator w latach 1952-1959. 9 Nikita Siergiejewicz Chruszczow; ur. 17 kwietnia 1894 w Kalinówce koło Kurska, zm. 11 września 1971 w Moskwie – radziecki polityk, działacz partyjny i państwowy, I sekretarz KC Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR) w latach 1953-1964 i premier ZSRR w latach 1958-1964. 10 Marek Bankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata: mężowie stanu, demokraci i tyrani, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. Podczas jego rządów jako przywódca bezwzględny nie wahał się udzielać kary śmierci wobec oponentów oraz ludzi których zwyczajnie uznał za zdrajców, najczęściej osób niezadowolonych z panującej dyktatury. Wiele osób wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych (ok 10 % populacji) kraj opuściła również młodsza siostra Fidela – Juana. Poza granicami Kuby rozwinęła własną działalność polityczną – skierowaną przeciwko rządom komunistycznym brata. Silnie zmilitaryzował kubańską armię, tworząc z niej jeden z najsilniejszych państw Trzeciego Świata. 11 Castro miał zdecydowane, jasne poglądy na temat moralności. Uważał alkohol, narkotyki, hazard, homoseksualizm i prostytucję za główne zło Kuby. Kasyna i nocne kluby stanowiły dla niego źródła pokus i korupcji. Członkowie gangów, mafii którzy byli mocno zaangażowani w uruchomienie tych miejsc oraz sprawowanie nad nimi nadzoru natychmiast zostali zmuszeni do opuszczenia kraju. Po objęciu władzy Fidel Castro wielkie nadzieje pokładał w edukacji. Przed rewolucją 23,6 procent kubańskiego społeczeństwa było analfabetami. Na wsi ponad połowa ludności nie potrafiło ani czytać ani pisać, a ponad 60% dzieci nie uczęszczała wówczas do szkoły. Castro poprosił młodych studentów w miastach o to, aby Ci udali się do wsi, by edukować tamtejszą ludność. W końcu wolna edukacja została udostępniona wszystkim obywatelom i analfabetyzm na Kubie stała się przeszłością. Bez wątpienia zależało mu na rozwoju intelektualnym państwa. Przyczynił się również do równomiernego podziału wynagrodzenia ludności, zapewnił ludziom dostęp do bezpłatnego lecznictwa oraz zagwarantował miejsca pracy, twierdząc że praca jest obowiązkiem każdego obywatela. Bez wątpienia działania społeczno-ekonomiczne były osiągnięciami przywódcy. Dopiero kryzys w latach 80 spowodował upadek autorytetu ekonomicznego Fidela Castro.12 Komunistyczny ustrój Kuby był jednym z głównych problemów Stanów Zjednoczonych, szczególnie nasilonym w okresie zimnej wojny. Pomimo tego, że USA był pierwszym krajem,uznającym nowy rząd Kuby 7 stycznia 1956 roku, korzystne stosunki obu państw dość szybko uległy pogorszeniu. Stało się tak za sprawą nacjonalizacji przez Kubę amerykańskich własności. Sytuacja ta miała na celu jak twierdził Castro poprawę warunków życia społeczeństwa Kubańskiego. Przyjazne stosunki Fidel Castro nawiązał z ZSRR w 1960 roku. Rząd Kuby zobowiązał się 11 Marek Bankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata: mężowie stanu, demokraci i tyrani, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. 12 Ignacio Ramonet, Fidel Castro, My life, Londyn, 2007 wówczas do kupna rosyjskiej ropy. Krok ten w dużej mierze przyczynił się do jeszcze większego pogorszenia stosunków Stany Zjednoczone-Kuba. Fidel Castro ożenił się w roku 1948, jego pierwsze małżeństwo ze studentką filozofii Mirtą Diaz-Balart skończyło się po siedmiu latach. Główną przyczyną jego rozpadu była min. wielka niechęć Mirty do działań politycznych Fidela. Rozpad małżeństwa nastąpił tuż przed objęciem przez Fidela władzy. Po tym wydarzeniu życie prywatne Fidela stało się tajemnicą. W listopadzie 1996 roku Fidel Castro udał się do Rzymu, z okazji World Food promowanego przez FAO. Przy tej okazji udał się do Watykanu na spotkanie papieża Jana Pawła II. 21 stycznia 1998 Jan Paweł II odwzajemnił jego wizytę i udał się na Kubę. Kilka dni przed jego przybyciem, Castro, do zawartej wcześniej umowy, uwolnił 106 więźniów, które pojawiły się na liście 260 nazwisk podanych do Castro przez Sobór Watykański, przez sekretarza Angelo Sodano . Fidel Castro przyjął z godnością papieża Jana Pawła II, zrezygnował z jego słynnego munduru, ubrany w marynarkę i krawat. 13 Castro był przywódcą kontrowersyjnym, zafascynowanym podziałem świata, był chwalony jako mistrz walki z imperializmem i humanitaryzmem, a nawet z socjalizmem przez swoich zwolenników, ale druga strona zarzucała mu surową dyktaturę, przywództwo nad autorytarnym rządem nadzorującym wiele przypadków łamania praw człowieka zarówno w kraju jak i za granicą. Często odgrywał bardzo ważną rolę na arenie międzynarodowej, nie tylko przyczynił się do geograficznych, demograficznych i ekonomicznych zmian na Kubie. Był postacią bez wątpienia kontrowersyjną: krytycy uważają go za wroga praw człowieka, podczas gdy jego zwolennicy uważają go wyzwolicielem od imperializmu i podkreślają jednoznacznie, że wypromował postęp społeczny na Kubie. Fidel Castro zmarł 24 lutego 2008 roku. 13 http://www.solidarnizkuba.pl/janpawelii Bibliografia: 1. Marek Bankowicz, Przywódcy polityczni współczesnego świata: mężowie stanu, demokraci i tyrani, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007. 2. Ignacio Ramonet, Fidel Castro, My life, Londyn, 2007 http://history1900s.about.com/library/photos/blycastro.html http:// www.solidarnizkuba.pl
http://www.weisbord.org/Castroism.htm