System obronności Rzeczypospolitej Polskiej(system obrony narodowej) to całość sił i środków przeznaczanych przez państwo do realizacji zadań w dziedzinie obronności, odpowiednio do tych zadań zorganizowanych, utrzymywanych i przygotowywanych. System obronności (obrony narodowej) RP składa się podsystemów (elementów): podsystemu kierowania (organów kierowania obronnością), podsystemu militarnego (Sił Zbrojnych RP),

System obronności bazuje na całym potencjale narodowym Rzeczypospolitej Polskiej i jest ściśle sprzężony z sojuszniczym systemem bezpieczeństwa NATO, zwłaszcza w wymiarze militarnym. Zasadnicze funkcje w systemie kierowania obronnością państwa w czasie pokoju określa Konstytucja RP. Realizują je : Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej oraz Prezes Rady Ministrów i Rada Ministrów. Kierowanie obronnością państwa sprawują wszystkie organa władzy i administracji państwowej i samorządowej, stosownie do kompetencji i zadań obronnych przypisanych im w Konstytucji i innych ustawach. Ich wspólnym celem jest przygotowanie i utrzymanie na odpowiednim poziomie potencjału obronnego państwa w czasie pokoju oraz sprawne rozwinięcie i skuteczne wykorzystanie tego potencjału w przypadku zagrożenia i wojny. Tworzy się i utrzymuje w czasie pokoju odpowiednią infrastrukturę zapewniającą organom państwowym możliwość sprawnego wypełnienia tego zadania. W okresie Pokoju: Sejm każdego roku uchwala wysokość środków na bezpieczeństwo i obronę państwa w ramach ustawy budżetowej, w tym na utrzymanie i rozwój Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej. Parlament uchwala również wszystkie inne regulacje ustawowe dotyczące obronności i kontroluje ich stosowanie. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej koordynuje wypracowanie strategii obronnej państwa, a jako Zwierzchnik Sił Zbrojnych ustala główne kierunki ich rozwoju. Prezydent kontroluje przebieg przygotowań obronnych, realizowanych pod kierownictwem Prezesa Rady Ministrów przez ministrów, wojewodów i inne organa administracji publicznej. Organem wykonawczym Prezydenta jest w tym zakresie Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. Główne zadania obronne na szczeblu rządowym przypadają Ministrowi Obrony Narodowej oraz Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji i Ministrowi Spraw Zagranicznych. Pokojowe kierowanie obronnością - obejmujące kierowanie przygotowaniami obronnymi państwa oraz realizację strategicznych zadań prewencyjno-stabilizacyjnych w wymiarze międzynarodowym - sprawuje Rada Ministrów, współdziałając z Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Całością sił zbrojnych, włącznie z żołnierzami i jednostkami organizacyjnymi wydzielonymi już w czasie pokoju do struktur sojuszniczych NATO, kieruje Minister Obrony Narodowej, w którego imieniu dowództwo nad nimi sprawuje szef Sztabu Generalnego WP. Szczególne rozwiązania związane są z potrzebami kierowania działaniami wojennymi (zbrojnymi ipozazbrojnymi). Obroną państwa kieruje Prezes Rady Ministrów. Ministerstwo Obrony Narodowej jest głównym rządowym organem sztabowym w zakresie kierowania działaniami wojennymi. W okresie Wojny: W razie zagrożenia bezpieczeństwa następuje rozwijanie wojennego systemu kierowania państwem. Najwyższymi ośrodkami decyzyjnymi w okresie zagrożenia i wojny są : Prezydent i Rząd. Sejm powołuje na okres wojny Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej, a gdy Sejm nie obraduje – powołuje go Prezydent. Naczelny Dowódca, podlegający bezpośrednio Prezydentowi, sprawuje strategiczne dowodzenie całością sił zbrojnych. Prezydent ustala w czasie pokoju skład i zadania organów doradczych, a na czas wojny – sztabu wojennego prezydenta. W okresie zagrożenia i wojny Prezes Rady Ministrów kieruje nadal pracami rządu, ministrów, wojewodów i innych organów administracji państwowej, odpowiedzialnych za funkcjonowanie wszystkich struktur pozamilitarnych państwa. Szczególnym zadaniem Prezesa Rady Ministrów i podległych mu resortów jest organizowanie wsparcia, zaopatrzenia i obsługi sił zbrojnych przez sektor cywilny oraz ochrona ludności przed skutkami działań wojennych. Wojewodowie są upoważnieni do podejmowania decyzji w sprawach obronności, obowiązujących wszystkie jednostki administracyjne, gospodarcze i samorządowe działające w systemie obrony województwa. Podsystem kierowania obronnością (organy kierowania obronnością) - to wszystkie kierowania odpowiadające za realizację zadań obronnych, powiązane informacyjnie i pozostające w ustanowionych prawnie relacjach kompetencyjnych, wraz z ich aparatem wykonawczym (administracyjnym, sztabowym, organizacyjnym) oraz konieczną infrastrukturą. Podsystem ten jest przygotowany do odpowiedniego rozwinięcia na czas zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny. Naczelnymi organami kierowania obronnością są Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów - jako organy sprawujące władzę wykonawczą. Za realizację zadań związanych z kierowaniem obronnością indywidualni reprezentanci tych organów ponoszą osobistą odpowiedzialność przed władzą sądowniczą Podstawowe zadania podsystemu militarnego : • Obronę terytorium RP przed agresją na granice państwa: • Lądowe, • Morskie, • Powietrze. • Obronę i ochronę wszystkich obywateli RP. • Obronę terytorium państw NATO, Art..5. • Wspieranie międzynarodowych akcji stabilizacyjnych. • Kształtowanie bezpieczeństwa otoczenia Polski. Podsystem militarny – tworzą Siły Zbrojne RP. Są one podstawowym elementem systemu obronności państwa. Służą do ochrony niepodległości RP i niepodzielności jej terytorium oraz zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jej granic. W czasie pokoju Siły Zbrojne utrzymują odpowiedni system mobilizacyjny, obejmujący zarządzanie zasobami osobowymi, materiałowymi i transportowymi oraz szkolenie rezerw. Jego zadaniem jest zapewnienie rozwinięcia sił zbrojnych do etatu czasu wojennego, a także ich uzupełniania w toku działań wojennych. System ten będzie dostosowywany do nowych wymogów strategicznych, odpowiednio do pokojowych przekształceń sił zbrojnych i zmian co do ich potrzeb na czas wojny Do najważniejszych działań w tym zakresie należą: – modyfikacja podsystemu planowania mobilizacyjnego, stosownie do nowych rozwiązań prawnych i ekonomicznych obowiązujących w państwie; – wdrożenie nowych programów szkolenia żołnierzy rezerwy; – wzmocnienie struktur wojennych terenowych organów administracji wojskowej; – przebudowa podsystemu uzupełniania strat ponoszonych w czasie wojny, z uwzględnieniem zasady dostarczania do jednostek bojowych wyszkolonych żołnierzy rezerwy wraz ze sprzętem. Także Szkolenie jest podstawową dziedziną działalności Sił Zbrojnych RP w okresie pokoju. W swojej treści obejmuje ono wszystkie dziedziny funkcjonowania sił zbrojnych. Szczególną uwagę zwraca się na współdziałanie szkoleniowe sił zbrojnych z organami administracji państwowej i samorządowej oraz innymi jednostkami organizacyjnymi pozamilitarnych ogniw obronnych. W skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej wchodzą • Wojska Lądowe • Wojska Lotnicze • Obrony Powietrznej • Marynarka Wojenna We wszystkich rodzajach sił zbrojnych występują wojska operacyjne i wojska obrony terytorialnej. Wojska operacyjne są przygotowane do działania w wielonarodowych strukturach NATO, a ich skład i struktura dostosowane są przede wszystkim do wymagań wynikających z potrzeby wspólnego działania w ramach wielonarodowych formacji NATO. Wojska obrony terytorialnej przeznaczone są do wspierania i zapewniania swobody działania wojsk operacyjnych oraz wykonywania lokalnych zadań obronnych w ścisłym współdziałaniu z pozamilitarnymi ogniwami struktury państwowej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej określa miejsce i rolę wojska według reguł demokracji obywatelskiej. Idee ogólne, prawa i powinności obywatelskie związane z obronnością umiejscowione są w poszczególnych rozdziałach jako istotne elementy ustroju, funkcjonowania władz publicznych oraz prawnej i finansowej struktury państwa. W art. 26 Konstytucji RP stwierdza się, że: “1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli”. Artykuł ten określa więc podstawowe zadania stojące przed Wojskiem Polskim, a także nadaje rangę konstytucyjną neutralności politycznej sit zbrojnych oraz zasadzie poddania ich cywilnej i demokratycznej kontroli, wpisując je w demokratyczne mechanizmy państwa. Zwierzchnikiem armii konstytucja czyni prezydenta - wybranego w powszechnych wyborach. Dla sprawowania cywilnej i demokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi ważne jest także, iż zgodnie z konstytucją podstawowe wykonawcze kompetencje związane z kierowaniem strukturami obronności znajdują się w gestii Rady Ministrów i ministra obrony narodowej. Jest on politykiem cywilnym i wraz z całym rządem ponosi odpowiedzialność przed parlamentem. Istotne jest również to, że zgodnie z porządkiem konstytucyjnym parlament ma pełna kontrolę nad finansami wojska objętymi budżetem państwa. Zgodnie z konstytucja, decyzje o użyciu Wojska Polskiego na obcym terytorium i przebywaniu obcych wojsk w Polsce wymagają zgody parlamentu polskiego, wyrażonej w formie uchwalonej ustawy