REFERAT

Na podstawie monografii Marka Mączyńskiego – Policja Państwowa w II Rzeczypospolitej. Organizacyjno-prawne podstawy funkcjonowania. Kraków 1997

Omawiana praca charakteryzuje PP pod względem organizacyjno-funkcjonalnym w układzie czasowo-przestrzennym a w mniejszym stopniu historię rozwoju Policji w Polsce, kładzie ona szczególny nacisk na takie elementy jak :

• ustrój systemu administracyjno-policyjnego i struktura kadrowo-organizacyjna PP
• uwarunkowania historyczne i społeczno-polityczne funkcjonowania struktur policyjnych w trakcie wykonywania ustawowych zadań z zakresu polityki wewnętrznej państwa
• obszary działalności i formy działania struktur policyjnych w terenie
• treść realizowanych zadań
• prawa, kompetencje i obowiązki policjantów i organów PP
• kompetencje administracyjne i porządkowe w dziedzinie bezpieczeństwa publicznego
• stan dyscypliny w formacji policyjnej

Praca składa się z 7 rozdziałów:  Pierwszy rozdział jest częścią opisową , przedstawiającą skrótowo genezę, rozwój , kształtowanie się i koncepcję organizacji jednolitej formacji policyjnej  W rozdziale drugim przedstawiono lokalne problemy związane z unifikacją organów bezp. publ. w ramach jednolitej PP  Trzeci rozdział zawiera problematykę organizacyjno-kadrową , opisuje system edukacji policyjnej do roku 1926  Rozdział 4 poświęcony został kierunkom ewolucji aparatu policyjnego i zmianom strukturalnym  Rozdział 5 zajmuje się w całości okresem 1926-1939 i opisuje organizację i funkcjonowanie organów bezp. publ.  ostatnie 2 rozdziały poświecone są natomiast pragmatyce służbowej w PP – prawa i obowiązki , odp. dyscpl.-karna ( r. 6 ) oraz czynności organów terenowych i ich f-uszy podczas realizacji podstawowych zadań ustawowych ( r. 7) W ramach niniejszych zajęć, zreferowanie tematu będzie, co zrozumiałem, ogólne.

GENEZA I UTWORZENIE JEDNOLITEJ POLICJI PAŃSTWOWEJ

Jednym z kluczowych problemów odradzającego się państwa było zorganizowanie i uruchomienie państwowego aparatu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo publiczne. W początkach listopada 1918r a wiec w czasie wypędzania wojsk okupacyjnych powstawały 1-e organizacje porządku publicznego : milicje ludowe, straże bezpieczeństwa publicznego, milicje miejskie, formacje żandarmerii , policje miejskie, policje gminne, straże rzeczne , straże kolejowe. Organizacje te zróżnicowane były w znacznym stopniu ze względu na model funkcjonowania ( niektóre oparte na wzorach byłych formacji zaborców ) jak i na podległość – bowiem różne były organy , które je powoływały ( gminy, wojsko, ).

Wobec mnogości organizacji cywilnych i wojskowych o charakterze policyjnym i niedokładnie rozgraniczonych kompetencjach rząd polski zmuszony był do intensywnych działa ń na rzecz stworzenia ogólnokrajowej policji, ponieważ żadna z istniejących organizacji nie obejmowała zasięgiem działania terenu kraju. Początkowo wydano dekret o rozszerzeniu kompetencji na teren dawnej kongresówki dla lubelskiej Milicji Ludowej czyniąc ją rządowym organem odpowiedzialnym za bezpieczeństwo ludności miast i wsi. Kolejnym etapem było powołanie do życia samorządowej policji komunalnej, która zastąpiła milicje miejskie w większych miastach byłej kongresówki i w miastach galicyjskich. Mimo tych działań na terenie nowego państwa ciągle funkcjonowały rozmaite służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo:

• milicja ludowa, policja komunalna , żandarmeria, straż kolejowa , straż rybacka na terenie Kongresówki
• Polska żandarmeria krajowa , żandarmeria krajowa ziemi krakowskiej, policja wojskowa, żandarmeria polowa, policja komunalna – na terenie byłej Galicji
• na obszarze dzielnicy pruskiej - Polska żandarmeria krajowa oraz szereg różnych policji miejskich i gminnych
• na ziemiach danego zaboru rosyjskiego wojskowa żandarmeria polowa i liczne straże i milicje

Z punktu widzenia interesu państwa stan taki nie był satysfakcjonujący. W czerwcu 1919r. MSW wniosło do Sejmu projekt ustawy o powołaniu jednolitej organizacji odpowiedzialnej za bezpieczeństwo, proponując nazwę Straż Bezpieczeństwa . Sejm, w dniu 24 lipca 1919 przyjął ustawę odrzucając jednak proponowaną nazwę w miejsce zaproponowanej - Policji Państwowej. Akt ten stwarzał podstawę do zorganizowania jednolitej policji o zasięgu ogólnokrajowym. Przekształcanie poszczególnych organizacji policyjnych działających dotychczas na obszarze państwa odbywało się stopniowo i dość powolnie. W efekcie proces unifikacji policji rozciągnięty został na okres 3 lat. Proces zespalania aparatu bezpieczeństwa był procesem złożonym wymagającym szeregu prac organizatorskich i przygotowawczych co znalazło odzwierciedlenie w szeregu przepisów wykonawczych wydanych przez ówczesne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Opierając się na postanowieniach przepisów uchwalonej Ustawy o Policji , jeszcze w 1919r. MSW przystąpiło do wcielania Żandarmerii Krajowej i Policji Wojskowej na obszarze byłej Galicji, do Policji Państwowej. Utworzono urząd Komendanta Policji Państwowej na Małopolskę – jako zastępcy K-danta Gł. PP i przystąpiono do tworzenia Komend Okręgowych. Powstały Komendy Okr. : krakowska, lwowska i przemyska. Okręgi policyjne nie obejmowały całości obszaru dawnej Galicji. W powiatach wschodnich odłożono budowę struktur policyjnych do czasu zakończenia polsko-sowieckich działań wojennych.

Podobnie uczyniono na terenie ziem byłej dzielnicy rosyjskiej. Dopiero po zakończeniu działań wojennych utworzono w 1920r. , Komendy Okręgowe PP – poleską, wołyńską i nowogródzką. Działajaca dotychczas żandarmeria Polowa postawiona została w stan likwidacji.

W odmiennych warunkach niż na terenie Królestwa Kongresowego i byłego zaboru austriackiego formowano PP na ziemiach zaboru pruskiego. Ta odmienność wynikała z faktu, że Poznańskie jak i Pomorze korzystało z uprawnień autonomicznych , zaś organizację PP na Śląsku wstrzymywało przeprowadzenie plebiscytu. Pierwszą organizacją polskiej służby bezpieczeństwa na terenie zaboru pruskiego było Prezydium Policji miasta Poznania. Z czasem w miastach tworzone były policje komunalne a na terenach pozamiejskich Żandarmeria Krajowa . Przekształcenie tych organizacji w jednolitą policję nastąpiło w dniu 11 czerwca 1920r. Utworzono wówczas Komendę Policji Państwowej byłej dzielnicy pruskiej, która podlegała Komendzie Głównej PP. Był twór przejściowy , podobnie jak to miało miejsce w Galicji. Z chwilą utworzenia na terenie byłej dzielnicy pruskiej województw w Poznaniu i Toruniu zlikwidowano Komendę dla dzielnicy pruskiej a powołano Okręgowe Komendy PP w siedzibach województw.

Całkiem odmiennym problemem była organizacja aparatu policyjnego na obszarze autonomicznego Województwa Śląskiego. Z uwagi na autonomię właśnie- nie można było poprostu rozciągnąć na teren woj, śląskiego przepisów ustawy o policji. Organem właściwym do organizacji sił policyjnych był tam Sejm Śląski. Niemniej jednak władze śląskie powołując do życia własna organizację w sprawach porządku i bezpieczeństwa oparły się na wzorcu polskiej ustawy o PP, dzięki czemu utworzona Policja Województwa Śląskiego z Komendą Główna w Katowicach mogła stać się autonomiczna policją wojewódzką wzorującą się na zasadach organizacyjnych polskiej Policji Państwowej. Stan etatowy tak ukształtowanej ostatecznie PP, wg danych na dzień 1 stycznia 1922 wynosił 33.326 osób.

Ostatnim krokiem  w kierunku całkowitej unifikacji służby bezpieczeństwa publicznego , było Rozp. RM rozciągające przepisy U. o PP na obszar miasta Wilna i powiatów wileńskiego, trockiego, oszmiańskiego i święciańskiego. Było to następstwem włączenia, w 1922,  do RP tzw. wolnego okręgu Litwy Środkowej utworzonego na obszarze zajętym przez wojska polskie w 1920r.  

Od tej chwili , w zasadzie, można mówić o zjednoczeniu,  pod nadzorem MSW, organizacji bezpieczeństwa publicznego w ramach ogólnokrajowej PP. 

LOKALNE PROBLEMY ZWIĄZANE Z UNIFIKACJĄ ORGANIZACJI BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO W RAMACH JEDNOLITEJ POLICJI PAŃSTWOWEJ.

własny podtytuł:” Narodziny chaosu”

W rozdziale tym autor ukazuje złożony problem wynikający z procesu wprowadzania w odrodzonej RP jednolitego aparatu policyjnego. Problem został przedstawiony o tyle ciekawie, że na przykładzie lokalnym ukazuje pozycję nowopowstałej PP z punktu widzenia władzy samorządowej. Za przykład lokalny posłużyło Starostwo Powiatowe w Nowym Sączu, w którym działała lokalna organizacja powołana na mocy ustawodawstwa austriackiego. W okresie przed wojennym lokalna policja Miejska utrzymywana była przez gminę. Składała się z policjantów i stróżów nocnych. Wykonywała ona zadania z zakresu bezpieczeństwa, służby drogowej, targowej, doręczała pisma, ściągała grzywny. Instytucja ta działała również po odzyskaniu niepodległości. Jak pamiętamy, państwo, dążąc do ujednolicenia policji, wydało dekret nakazujący gminom przemianować istniejące policje miejskie w policje komunalne. W oparciu o to rada nowosądecka podjęła uchwałę o przekształcającą istniejąca policję w policję komunalną. Co się okazuję; rada miasta nie mogła przekształcić policji miejskiej, bowiem zapisy dekretu miały odnosić się jedynie do terenów byłej kongresówki. Jeszcze bardziej skomplikowała sprawę ustawa o PP z dnia 24 lipca 1919. Na jej mocy w 1920 w Nowym Sączu powstała Powiatowa Komenda PP, która poinformowała magistrat, że , cyt” w najbliższym czasie PP przejmie w całym państwie przymusowo agendy policji komunalnej, obecnie natomiast przejmuje obowiązki tych policji, tylko w tych miastach, które dobrowolnie się na to zgodzą i o to poproszą „ W tym układzie status policji miejskiej w nowym Sączu stawał się dla władz miejskich coraz mniej jasny i coraz bardziej kłopotliwy. Gmina w całości pokrywała koszta funkcjonowania policji miejskiej i dodatkowo, na mocy ustawy o policji zmuszona była do utrzymywania na swoim terenie PP w ¼ części kosztów. Z tych to względów Magistrat podjął próbę , przedkładając uchwałę rady postulującą szybkie przekształcenie swojej policji samorządowej w PP i wcielenie w szeregi PP dotychczasowych policjantów miejskich. Wskutek tego PK PP poinformowała magistrat o przyjęciu raptem 9 jej funkcjonariuszy z liczby 48 , na okres próbny 6 miesięcy.

Gmina negatywnie oceniała proces unifikacji prowadzony przez PP nie widząc w tym swojego interesu ekonomiczno-prawnego. Nawet Ci funkcjonariusze, których zakwalifikowano do PP nie zostali przejęci z nabytymi dotychczas prawami. Na Gminie dalej spoczywał obowiązek spensjonowania części świadczeń , w tym np. płacenia emerytur. Pomiędzy Miastem a PK PP trwała korespondencja. Magistrat zagroził przy tym, że w przypadku odmowy przejęcia całości policji miejskiej przez PP , zmuszony będzie zaprzestać finansowania w ¼ części kosztów funkcjonowania PP. Po doręczeniu stanowiska Gminy do Komendy PP i z uwagi na brak odpowiedzi przez 3 tygodnie, burmistrz wystosował do Starostwa informację o stanie bezpieczeństwa, w której stwierdza m.in.: ..w mieście istnieją dwie policje, a mianowicie nieskompletowany komisariat policji państwowej, zdekompletowana policja miejska, która coraz więcej się dekompletuje, ustępują bowiem z niej młodsi członkowie policji , którzy oczywiście z tego powodu, że policja miejska prędzej czy później przestanie istnieć w swym dotychczasowym charakterze, nie mają nadziei uzyskania stałej służby przy gminie. Wzajemny stosunek policji państwowej do policji gminnej nie jest dotąd zupełnie wyjaśniony.” Spór jaki toczył się wokół problemu organizacji PP w Nowym Sączu rozstrzygnięty został dopiero na gruncie formalno-prawnym pismem MSW z początku 1921r. na niekorzyść samorządu.

USTRÓJ I STRUKTURA ORGANIZACYJNA POLICJI PAŃSTWOWEJ DO ROKU 1926

PP ustawowo stanowiła państwową organizację powołaną do wykonywania czynności w zakresie policji administracyjnej, bezpieczeństwa i sądowej, która była organem wykonawczym wł. Państwowej i samorządowej. Podstawową sferą jej aktywności były zadania w dziedzinie bezpieczeństwa. Na tej płaszczyźnie rozróżnić można 2 rodzaje działalności organów policji:

• prewencyjne – uprzedzanie, niedopuszczanie
• represyjne – zapobieganie skutkom, ściganie i wykrywanie W zakresie organizacji, zaopatrzenia, uzupełnienia i wyszkolenia PP podporządkowana była KGPP i komendantom okręgowym PP. Przełożonymi na niższych szczeblach byli Komendanci Powiatowi PP, Naczelnicy Urzędów Śledczych, k-danci komisariatów i posterunków. W PP ściśle przestrzegana była zasada drogi służbowej. Natomiast w zakresie bezpieczeństwa i czynności wykonawczych władz państwowych PP podporządkowana była w powiatach – starostom, w miastach będących odrębną jednostką administracyjna – komisarzom rządu. Z kolei w zakresie dochodzenia przestępstw, czyli w zakresie obecnie zwanym śledczym, policja zależna była od urzędów wymiaru sprawiedliwości. Pod względem organizacyjnym PP charakteryzowały 2 zasady: oparcia modelu funkcjonowania i szkolenia na wzorcu wojskowym i podział terytorialny przystosowany do podziału administracyjnego w kraju. Na czele policji, jak wspomniano, stał KGPP ze swoim organem wykonawczym Komendą GPP. Do jego zadań należały czynności wykonawcze związane z organizacją, administracją, zaopatrzeniem, naborem, uzbrojeniem, szkoleniem a także nadzór nad czynnościami służbowymi wszystkich podległych policjantów. Pod względem terytorialnym PP zorganizowana była w następujący sposób:
• kom. Okręgowe w granicach województwa
• kom. Powiatowe
• komisariaty lokowane w większych miastach w powiatach lub w dzielnicach dużych miast
• posterunki stałe w gminach

W granicach RP funkcjonowała również KG P woj. Śląskiego-pod względem uprawnień pełniła ona funkcję komendy okręgowej ale z uwagi na autonomie śląska zachowała ona odrębność w nazwie jak i w organizacji. Przy Komendach Okręgowych funkcjonowały Okręgowe Urzędy Śledcze, które w terenie mogły tworzyć ekspozytury śledcze – podległe dwutorowo : w zakresie czynności śledczych wymiarowi sprawiedliwości a w zakresie organizacyjno-szkoleniowym komendantom powiatowym. Służba śledcza zajmowała się zarówno przestępczością kryminalna jak i polityczną. W 1924 KO PP przestały istnieć gdyż w skutek reorganizacji zostały zniesione a w ich miejscach powstały KW PP

KIERUNKI EWOLUCJI APARATU POLICJI PAŃSTWOWEJ I ZMIANY W JEGO STRUKTURZE ORGANIZACYJNEJ PO ROKU 1926

Rok 1926; punkt zwrotny w politycznych dziejach II RP, przesilenie majowe, wpływ ducha sanacji . Zmiany polityczne jakie wówczas zaszły spowodowały usprawnienie w funkcjonowaniu oraz wzmocniły PP jako aparat wykonawczy administracji. Maj 1926 nie przyniósł czystek w korpusie policji. Nie obyło się bez zmian w obsadzie kadrowej ważniejszych stanowisk, ale nie oznaczało to masowej wymiany kadr. Najwyższe stanowiska kierownicze w Policji powierzone zostały ludziom wywodzącym się z wojska .Najpoważniejszą zmianą organizacyjną wprowadzoną w strukturze policji była likwidacja komórek policji politycznej jakie funkcjonowały w terenie. Terenowe ekspozytury policji politycznej wcielono i podporządkowano komendantom powiatowym policji. Zlikwidowano Okręgowe Urzędy Śledcze a w ich miejsce powołano Urzędy Śledcze na czele z Naczelnikiem, który był odtąd podporządkowany Komendantowi Wojewódzkiemu jako jego zastępca ds. kryminalnych. Zapowiedziano i w konsekwencji wdrożono na dalszym etapie, utworzenie Wydziałów Śledczych działających przy komendach powiatowych i podległych lokalnym szefom policji. Wprowadzono podział kompetencji pomiędzy Urzędami Śledczymi a terenowymi wydziałami śledczymi. Te pierwsze miały pełnić funkcję koordynacyjno-instruktażową a także miały prowadzić śledztwa tylko, tzw. „szczególnie ważne”.

Ważnym aspektem restrukturyzacji zadań PP był rozwój form i technicznych metod pracy. Rozbudowana służba śledczy wymagała m,in. Rozwoju technik laboratoryjnych, wyposażenia w nowoczesną aparaturę i uzbrojenie, przygotowania specjalistycznego policjantów w drodze rozwoju szkolnictwa. Przełożyło się to pośrednio na rozwój szkolnictwa policyjnego . W latach 26-28 scentralizowano szkoły policyjne, pogłębiono szkolenie.

Należy pamiętać, że omawiane lata , to okres licznych wystąpień antypaństwowych – zarówno na tle ekonomicznym ( pogarszające się warunki życia ) jak i na tle politycznym ( agitacja komunistyczna i rewolucyjna ). W tej sytuacji zrodziła się koncepcja stworzenia scentralizowanych i skoszarowanych rezerw Policji, przeznaczony do tłumienia wystąpień i rozruchów ulicznych. Siły rezerwy policji ulokowane zostały początkowo w Żyrardowie a z czasem tworzono kolejne kompanie rozmieszczane na terenie kraju.

ORGANIZACJA I FUNKCJONWANIE APARATU I OCHRONY BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO W LATACH 1926-1029 W ŚWIETLE NORMATYWNYCH AKTÓW O POLICJI PAŃSTWOWEJ

Podstawowy zrąb schematu organizacyjnego aparatu bezpieczeństwa publicznego w okresie dwudziestolecia międzywojennego skrystalizowany został w zasadzie Ustawą z dnia 24 lipca 1919r. o PP. Nie oznacza to, że nie ulegał on w omawianym okresie, zmianom ewolucyjnym. Wręcz przeciwnie, przepisy dotyczące organizacji i działania ulegały systematycznym modyfikacjom w ramach rozporządzeń wykonawczych i przepisów uzupełniających. Szczegółowe omawianie poszczególnych przepisów w ramach niniejszego referatu jest niemożliwe do wykonania. Podkreślić tylko należy, że z fundamentalnych dla systemu policyjnego aktów prawnych wynikało, że zasadniczą cechą organizacyjną policji była nade wszystko jednolitość. Trzeba wiedzieć, że w 1928r. wprowadzono w zapisie prawnym wyłączność nazwy „policja” dla PP, co oznaczało , że żaden inny organ państwowy lub samorządowy nie mógł posługiwać się ta nazwą.

Ciekawą sprawą było unormowanie kwestii wynagrodzenia policjantów. Przepisy te wprowadzono w 1933r. I tak uposażenie składało się z pensji zasadniczej, dodatku służbowego zależnego od posiadanego stopnia i stanowiska, dodatku mundurowego dla oficerów, dodatków lokalnych dla policjantów służących na półwyspie helskim, w miastach Białej i Gdyni oraz z zasiłku wyrównawczego. Ponadto w celu wyróżnienia funkcjonariuszy PP od innych f-uszy państwowych, wynagrodzenie policyjne zostało zwolnione z podatku oraz z opłaty emerytalnej. Jako ciekawostkę również podam, iż w 1933r. posterunkowy policji posiadał pensję zasadniczą w kwocie 150zł a pensję najwyższa w kwocie 1000zł otrzymywał KG PP. Wspomniane wyżej dodatki służbowe, na przykładzie posterunkowego wyglądały następująco: 60zł w służbie śledczej i 40zł w służbie ogólnej. Zmianom uległy wymogi stawiane kandydatom do służby w PP. Kandydaci musieli posiada obywatelstwo polskie, charakteryzować się „nieskazitelną przeszłością”. Kandydat musiał mieścić się w przedziale wiekowym 21-35 lat ( do 1928 23-45 lat ). Ponadto kandydat musiał być „zdrowej i silnej budowy ciała oraz wzrostu odpowiedniego”. Kolejnym warunkiem była zdolność do czynności prawnych. W zakresie wykształcenia przepisy mówiły o posiadaniu odpowiednich uzdolnień a przede wszystkim biegłej znajomości j. polskiego w mowie i piśmie oraz posiadania wykształcenia ogólnego w zakresie 4 klas szkoły powszechnej. Dbając o dobór odpowiednich kandydatów oraz w trosce o dobre imię policji obowiązywał zakaz przyjmowania do służby osób wobec których prowadzone jest postępowanie karno-skarbowe, postępowanie upadłościowe lub o ubezwłasnowolnienie. Stan etatowy jaki wykształcił się w latach 30-tych zapewniał policji elastyczność przy optymalnie małej liczebności. Porównując z liczbą ludności wskaźnik ten był jednym z najniższych w Europie. W 1937 w Polsce jeden policjant przypadał na 1053 obywateli – gorzej było pod tym względem jedynie w Szwecji. W Anglii wskaźnik ten wynosił 1: 374 a w sąsiednich Niemczech 1:296.

PRAGMATYKA SŁUŻBOWA W POLICJI PAŃSTWOWEJ. WAŻNIEJSZE PRAWA I OBOWIĄZKI ORAZ ODPOWIEDZIALNOŚC KARNO-DYSCYPLINARNA FUNKCJONARIUSZY

Z wykonywaniem służby policyjnej zawsze powiązana jest pewna ilość uprawnień specjalnych wynikających wprost z charakteru służby, choćby takie jak uprawnienia do wglądu i ingerencji we wszystkie sprawy o charakterze publicznym i prywatnym. Zaliczyć można do np. prawo do zatrzymania i aresztowania , do rewizji i przeszukań, do przeglądania korespondencji prywatnej i urzędowej, możliwość prowadzenia inwigilacji a także prawo do stosowania przymusu fizycznego i użycia broni. Funkcjonariusze PP korzystali z praw i prerogatyw jakie przysługiwały urzędnikom i f-uszom państwowym, przy czym ze względu na organizację policji na wzór wojskowy, podlegali oni ostrzejszym przepisom dyscyplinarnym. Od f-uszy wymagano przede wszystkim: karności tudzież posłuszeństwa wobec przełożonych i wobec praw, grzeczności dla osób postronnych, a przy tym energii i sprawności w wykonywaniu służby. Przepisy wewnętrzne obowiązujące policjantów mówiły, że za wykroczenie służbowe inne niż przestępstwo karne, zastosować można było 5 kategorii kar:

1. nagana : a/ zwykła udzielona przz przełożonego bez świadków, b/ formalna – z wpisem do rozkazu dziennego
2. areszt do dni 7
3. przeniesienie do niższej kategorii płacy
4. degradacja
5. wydalenie ze służby

Wszystkie kary dyscyplinarne były orzekane po przeprowadzeniu dochodzenia, przy czym dochodzenia , w przypadku 2 pierwszych najłagodniejszych kar, dochodzenia prowadziły władze zwierzchnie a w przypadku pozostałych – surowszych – specjalnie powoływane komisje dyscyplinarne. Od orzeczonych kar dyscyplinarnych nie przysługiwało policjantom prawo odwołania !! W przypadku popełnienia przez policjanta przestępstwa z kodeksu karnego obok dochodzenia dyscyplinarnego , odrębne, niezależne dochodzenie prowadziły władze sądowe . W latach 20-21, w zw. z krytyczna oceną działań policji wprowadzono szczególne obostrzenia w karaniu funkcjonariuszy , np. przewidywały one karę śmierci przez rozstrzelanie za następujące przestępstwa popełnione w związku z urzędowaniem i pogwałceniem obowiązków:

• kradzież lub przywłaszczenie mienia powierzonego z powodu służby
• ogólnie pojęte oszustwo
• przyjęcie podarunku lub innej korzyści danych w zamiarze pogwałcenia obowiązków
• żądanie podarunku lub innej korzyści w zamian za pogwałcenie obowiązków
• inne przestępstwo służbowe popełnione z chęci zysku Mimo tak radykalnych środków zaradczych stan dyscypliny pozostawiał wiele do życzenia i pełen był aktów nadużycia władzy i faktów niemoralnego prowadzenia się.

W przepisach donoszących się do zachowania policjantów umieszczono zapisy o obowiązku bezwzględnej karności, posłuszeństwa i subordynacji w odniesieniu do prawa jak i do przełożonych. Każdy funkcjonariusz winien był: tak na służbie , jak i poza nią, odznaczać się karnością i posłuszeństwem wobec przełożonych i wobec praw, wykonywać swoje obowiązki gorliwie, dokładnie i przezornie, być prawdomównym i przy wszystkich czynnościach wykazywać spokój, roztropność, wytrwałość i stanowczość, zaś zachowanie się lękliwe i bojaźliwe, jak też umyślne unikanie zajść przykrych , czy niebezpiecznych uznane zostało za karygodne ( Tymczasowa Instrukcja dla PP ) Nadto wszyscy zobowiązani byli do usłużności wobec kolegów i grzeczności wobec osób postronnych.

Bezwzględnie zabronionym było przekazywanie prasie jakichkolwiek informacji, nawet o charakterze reporterskim z zakresu kryminalistyki. Policjanci mieli zakaz przynależności do stowarzyszeń i stronnictw politycznych, zabronione było również tworzenie jakichkolwiek związków lub organizowanie zebrań bez wcześniejszej zgody KG PP.

Właściwy wizerunek zewnętrzny, tak w służbie, jak i poza nią, też był uregulowany przepisami. Policjanci występujący publicznie w służbie winni byli być: czysto i podług przepisu ubrani, mieć przy sobie legit. sł. , broń, i służbowy notes. W służbie musieli mieć nadto odznakę, krótką broń palna lub karabin i gwizdek. Poza służbą natomiast: Prowadzenie się f-usza policji powinno być przykładem dla publiczności. Odwiedzanie lokalów podejrzanych, utrzymywanie stosunków z ludźmi o złej opinii, pijaństwo, gra w karty, lekkomyślne zaciąganie długów, rozpusta lub ogólnie gorszący tryb życia pociągają za sobą surowa odpowiedzialność dyscyplinarną.

Jak widać więc, nie tylko obowiązki służbowe ale i postawy poza służbą , w życiu prywatnym, podlegały konkretnym regulacjom wynikającym z prawa o policji.

PRAGMATYKA SŁUŻBOWA W POLICJI PAŃSTWOWEJ. CZYNNOŚCI ORGANÓW TERENOWYCH I ICH FUNKCJONOWANIE PODCZAS REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU OGÓLNEJ SŁUŻBY BEZPIECZEŃSTWA ORAZ ŚCIGANIA PRZESTĘPSTW I PROWADZENIA DOCHODZEŃ.

Należy wiedzieć , że oprócz obowiązków podstawowych istniały także szczegółowe obowiązki służbowe odnoszące się do codziennej służby. Niektóre z nich odnosiły się do całości f-uszy a cześć tylko do niektórych. Przedstawienie pełnego obrazu tych wszystkich czynności wydaje się niemożliwe a to stąd, że w terenie decydowały o nich specyfika lokalna, infrastruktura przemysłowa.

W zakresie ogólnej służby bezpieczeństwa przyświecała zasada , że podstawą działalności nowoczesnej służby policyjnej jest uprzedzanie i zapobieganie przestępstwu czyli dzisiejsza prewencja. Wymuszało to dogłębne zapoznanie się policjanta z terenem na którym pełnią służbę; z ludnością osiadłą i napływową oraz tymczasową. System ten wymuszał tworzenie patroli w stałych rejonach. Czynności policyjne w ramach ogólnej służby dzieliły się na : obchody, posterunki stałe, posterunki regulowania ruchu, dyżury i inne ( czuwanie nad porządkiem podczas wieców, pełnienie funkcji klucznika w aresztach i inne ). Dla przykładu zacytuję czynności jakie wchodziły w zakres obchodu ulic miasta w porze nocnej:

1. podczas obchodu w nocy należy chodzić po wewnętrznej stronie trotuaru w ten sposób, aby mieć możliwość sprawdzenia czy drzwi są zamknięte i uważać na to aby były zamknięte
2. rozpoczynając służbę nocną lub wczesnym rankiem , należy przede wszystkim sprawdzić, czy wszystkie drzwi, okna okiennice, zamknięcia piwnic, drabiny itd. Znajdujące się w obrębie obchodu są dostatecznie zabezpieczone.
3. należy specjalnie pilnować pustych domów, krużganków dających dostęp do górnych okien, sklepów jubilerskich, lombardów
4. należy starannie obejrzeć wszystkie okiennice wystaw sklepowych, aby przekonać się czy są zabezpieczone
5. należy zwracać uwagę na wszystkie osoby wałęsające się w sposób podejrzany oraz osoby opuszczające dom wśród nocy lub wczesnym rankiem, specjalnie zaś osoby niosące worki, tłumoki itp.
6. podczas obchodu należy przedsięwziąć wszelkie wywiady, co do których przełożony dał polecenie

W zakresie ścigania i dochodzenia p-stw należących do właściwości sądów powszechnych, policyjne organa wykonawcze były podporządkowane władzom sądowym i prokuratorskim. W związku z tym zobowiązane były one do wypełniania wszelkich poleceń tych władz. W związku z naruszeniem przepisów prawa policjanci zobligowani byli do działania, które mogło być zainicjowane wskutek: własnych spostrzeżeń, oficjalnych zawiadomień, doniesień osób trzecich, rozkazów przełożonych, poleceń władz adm. Ogólnej, poleceń władz sądowych i prokuratorskich, informacji z czasopism, na podstawie anonimów i wieści publicznej.

Jeśli chodzi o ważniejsze czynności z zakresu niektórych służb specjalistycznych należy wymienić czynności takie jak:

• służba asystencyjna ( asystowanie przy czynnościach organów władz publicznych )
• służba eskortowa ( konwojowanie więźniów )
• służba na kolejach ( ochrona podróżnych, ich mienia, mienia kolei )
• służba na drogach wodnych ( bezpieczeństwo i porządek w portach, przystaniach , na rzekach )
• służba wartownicza
• czynności w zakresie ochrony granic państwa ( współdziałanie przez jednostki przygraniczne z KOP i SG )
• czynności śledcze w sprawach karno-skarbowych ( sprawy podatkowe )
• czynności w postępowaniu doraźnym
• czynności śledcze w sprawach o szpiegostwo
• czynności śledcze w ramach nadzoru nad nierządem zawodowym ( głównie kierowania do komisji sanitarno-obyczajowej, nadzór na regularnym odbywaniem badań lekarskich )

PP obowiązywały postanowienia szczególne co do czynności wobec niektórych osób. Szczególny ich charakter polegał bądź na ograniczeniu zakresu czynności bądź na obowiązku zwiększonej czujności wobec niektórych osób. W tej pierwszej grupie osób znajdowali się posłowie, senatorowie, sędziowie, dyplomaci czyli osoby objęte immunitetem. Z pewnych szczególnych uprawnień korzystali wojskowi. Oficerowie wojska zatrzymani na gorącym uczynku przestępstwa winni być doprowadzeni do wojskowej komendy lub warty oficerskiej natomiast wojskowi nie będący oficerami mogli być zatrzymani za popełnione p-stwo. Postępowanie wobec studentów powinno być taktowne i spokojne bez narażania na szwank godności akademika i powagi szkoły.

Tym studenckim akcentem pragnę zakończyć referat.