Periodyzacja romantyzmu w Europie: Romantyzm to prąd literacko-kulturowy który narodził się pod koniec XVIII w. w Niemczech, gdzie nosił nazwę okresu „burzy i naporu”. W połowie XVIII wieku objął swym wpływem wszystkie kraje Europy. Okres przedromantyczny nazywany był w Niemczech-preromantyzmem. Trwał do połowy wieku XIX. Do najważniejszych cech literatury romantycznej należy zaliczyć następujące elementy: -wysunięcie na pierwszy plan uczucia jako motoru do działania człowieka (występowanie motywu nieszczęśliwej miłości), -sięganie do elementów kultury średniowiecza (historyzm, gotycyzm),- Bajronizm cechuje: (bunt przeciwko przyjętym wzorcom kulturowo-społecznym – bohater to buntownik, charakterystyczny w literaturze romantycznej, samotność, skłócenie z otoczeniem – wyalienowanie, indywidualizm, okazywany na wszelkich możliwych płaszczyznach, rozdarcie wewnętrzne, wieczne cierpienie, dwuznaczność moralna, skłonność do zemsty) -odwoływanie się do kultury wschodniej, tzw. Orientu (kultura orientalna, wprowadzanie do utworów elementów orientalnych), -sięganie do elementów kultury ludowej, wierzeń, podań i legend, -łączenie w obrębie jednego tekstu: realizm i fantastyka, (świat duchów, upiorów, zjawisk i postaci nadprzyrodzonych), -tworzenie w utworach nastroju grozy, niezwykłości i tajemniczości, budowanie dramatyzmu i napięcia, -łączenie w obrębie jednego utworu różnych rodzajów literackich, gatunków i stylów tzw. Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy, -stworzenie nowego typu bohatera, tzw. romantycznego charakteryzującego się indywidualizmem, buntem wobec świata i rzeczywistości, samotnością itp., -pojawienie się nowych gatunków typowych dla epoki romantyzmu: 1.dramat romantyczny, 2.poweiść poetycka, 3.poemat dygresyjny, 4.ballada. Daty: 1789-rewolucja francuska, 1795-III rozbiór polski, 1821-powstanie w Grecji przeciw okupacji Tureckiej,1820-Oda do młodości-Mickiewicza. 1822-pierwszy tom Poezji(Ballady i romanse)-Adama Mickiewicza-w Polsce rozpoczyna się epoka romantyzmu, 1825-powstanie dekabrystów w Rosji, 1830-rewolucja lipcowa we Francji, 1830-powstanie listopadowe w Polsce, 1831-upadek powstania listopadowego, wywóz Polaków na Sybir, 1848-Wybuch WIOSNY LUDÓW w Europie, ukazuje się III cz. Dziadów-Mickiewicza, Kordian-Słowackiego. 1863-powstanie styczniowe w Polsce(koniec epoki romantyzmu w Polsce, po klęsce powstania styczniowego). Światopogląd romantyczny i jego cechy: Siłą napędową romantyzmu była tęsknota za rajskim światem, poszukiwanym poza nudną codziennością, poczucie beznadziei, a nawet spalenia się w poszukiwaniu ideału, głównie idealnej miłości. W centrum romantycznego światopoglądu stał geniusz i uczucie. Idealizując sztukę, w artyście zaczęto dostrzegać twórcę niepodobnego do zwykłych ludzi, nieomal bliskiego istocie boskiej. Kierowanie się natchnieniem. Dzieła są sztuka. Cechy: przedkładanie uczucia, intuicji i wiary nad rozum, sprzeciw wobec oświeceniowego racjonalizmu, protest wobec klasycyzmu i harmonii,, indywidualizm,, bunt przeciw kanonom i konwencjom, tajemniczość, fantastyka, pochwała wyobraźni jako mocy twórczej człowieka, fascynacja żywiołowością natury, protest przeciwko dyktaturze i autorytaryzmowi oraz feudalnemu porządkowi społecznemu, a także nastającemu kapitalistycznemu, umiłowanie wolności (walka narodowowyzwoleńcza), czerpanie z folkloru, fascynacja kulturą średniowieczną. Polski Romantyzm: Romantyzm zaistniał w Polsce w ścisłym kontakcie z tendencjami rozwojowymi literatury europejskiej, ponadto część polskiej literatury tego okresu powstawała na Zachodzie. Warto podkreślić, że – przejmując wzorce z literatury europejskiej (tematy, idee, konwencje) czy też nawiązując do podobnych tradycji jak romantycy europejscy – polscy artyści zarazem współtworzyli tę literaturę, powołując do istnienia oryginalną literaturę polską, na co zwracają uwagę również zagraniczni badacze romantyzmu. W epoce znana była powszechnie polska myśl społeczna i polityczna, a także twórczość literacka czy muzyczna. O specyfice polskiego romantyzmu świadczy przede wszystkim pojawiająca się w nim problematyka narodowa, zaangażowanie literatury w stawianie i rozstrzyganie kwestii dotyczących bytu narodu. Trzeba wszakże pamiętać, że romantyzm ten wyrastał z indywidualnego doświadczenia historii, nie gubił więc perspektywy egzystencjalnej, ukazując, jak człowiek kształtuje siebie przez kulturę narodową, w dziejach narodu. Romantyzm polski odznacza się ponadto zainteresowaniem problematyką czynu i związanymi z nim kwestiami etycznymi. Kreśli wizję człowieka jako aktywnego podmiotu historii. Romantyzm polski przejął wszystkie cechy romantyzmu zachodnioeuropejskiego, cechował go: -motyw walki narodowowyzwoleńczej, -ewolucja bohatera romantycznego, -żarliwy patriotyzm i zaangażowanie w sprawę ojczyzny. Wertet: Choroba wieku- jest to termin dla epoki romantyzmu gdzie bohater romantyczny, autor tekstów romantycznych boi się odrzucenia od społeczeństwa, nieodwzajemnionego uczucia, co wiąże się z samobójstwem. Werter – J.W.Goethe jest właśnie postacią która cierpi na „chorobę wieku” co nazywane jest werteryzmem. (Johann Wolfgang von Goethe) Bohatera werterycznego cechowały: wybujała wyobraźnia, uczuciowość, brak zdecydowanego działania, dążenie do samozagłady, widzenie świata przez pryzmat marzeń i poezji, niezgoda na konwencje obyczajowe i normy moralne, której towarzyszy pesymistyczne poczucie bezcelowości życia. Wyraża się to w tak zwanym Weltschmerz, kulminującym się najczęściej w geście samobójczym. Powieść epistolarna-powieść w listach-to odmiana powieści, występująca na przełomie XVIII/XIXw. W literaturze europejskiej. Za jej twórców uznaje się Samuela Richardsona, J.J.Rousseau, J.W.Goethe. Narracja występuję w tzw. Listach (pisanych przez bohaterów), elementy fabularne ograniczone są do minimum, a głównym celem utworu jest ukazanie odbiorcy bogactwa życia wewnętrznego, zmian poglądów i uczuć bohaterów. Jest ulubionym gatunkiem sentymentalistów i romantyków. Cechy ballad romantycznych: ludowość (obecność ludu – mieszkańców wsi, symbolika ludowa), obecność postaci fantastycznych (nimf, rusałek, duchów), przysłowia ludowe, złote myśli, które kształtują moralnie ludzi, przyroda jako żywy bohater, język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary), cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści, autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem (mieszkańcy wsi), synkretyzm rodzajowy – utwór łączy w sobie elementy epiki, liryki i dramatu