W artykule wyjaśnię pojęcie terroryzmu. Przedstawię przedmioty ataków terrorystycznych z wykorzystaniem środków transportu lądowego, morskiego i powietrznego. Omówię sposób wykorzystania owych systemów. Wskażę służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo w danym transporcie. Następnie wymienię ataki i zamachy terrorystyczne z danej kategorii.

WSTĘP

Na początku wyjaśnię czym jest terroryzm i jakie są przedmioty zamachu terrorystycznego. Otóż terroryzm jako zjawisko można definiować na setki sposobów. Ogólnie tym mianem określa się wszelakie użycie siły lub przemocy wobec ludzi, co ma na celu zastraszenie i wymuszenie określonego zachowania . Terroryzm można też zdefiniować precyzyjniej jako brutalny atak dokonany z premedytacją, aby osiągnąć określone cele polityczne poprzez uderzenie w bezbronne ofiary takie jak ludność cywilną, żołnierzy nieuzbrojonych lub niepełniących służby, personel wojskowy lub ośrodki wojskowe niebędące w stanie gotowości bojowej .  Terroryzm cechuje się m.in. poprzez : 

• stosowanie przemocy, siły lub groźby ich użycia, • polityczna motywacja sprawców, • działanie w celu wywołania strachu, groźby, • chęć wywołania psychologicznych skutków i reakcji, • rozróżnienie celu zamachu i bezpośredniej ofiary, • celowość i planowanie działania, • metoda walki, • konflikt z obowiązującymi regułami zachowań społecznych, • wymuszenia, • wykorzystywanie mediów w celu poszukiwania rozgłosu, • zbrodnia ślepa (przypadkowy dobór ofiar), • wykorzystywanie symboliki, • 1nieobliczalność działań sprawców, • ukryty charakter organizacji stosującej metody terrorystyczne

Przedmiotem zamachu terrorystycznego w dzisiejszych czasach są różne obiekty m.in. władze rządowe, policja i wojsko, biznes, obywatele całego kraju, a także środki transportu lądowego, morskiego i powietrznego. Niniejszy artykuł poświęcę właśnie środkom transportu lądowego, morskiego , a także powietrznego. Przedstawię dokonane ataki terrorystyczne z wykorzystaniem owych środków transportowych i po krótce je opiszę.

1. SYSTEM TRANSPORTU DROGOWEGO I KOLEJOWEGO JAKO PRZEDMIOT ATAKÓW TERRORYSTYCZNYCH

Wyżej wymienione systemy transportu jak i również cała infrastruktura metra, jest przedmiotem nadzwyczajnego zainteresowania organizacji terrorystycznych. Aby przewóz osób i transport ekwipunków niebezpiecznych przebiegał prawidłowo w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego powoływane są odpowiednie służby m.in. Policja, Żandarmeria Wojskowa, Straż Graniczna, Straż Ochrony Kolei, Inspekcja Transportu Drogowego, Straż Ochrony Metra. Służby te w skoordynowany sposób działają nad bezpieczeństwem ludzi, a także nad zabezpieczeniem ładunków, infrastruktury kolejowej i drogowej. Transport drogowy uważany jest za powszechny cel ataków terrorystycznych. W Polsce przewozem towarów transportem drogowym dokonuje wiele stron działalności gospodarczej, utrudniając w ten sposób w znacznym stopniu prowadzenie działań prewencyjnych i operacyjno-rozpoznawczych, w obszarze przeciwdziałania zagrożeniom terrorystycznym. Pojazdy, które są przeznaczone do transportu materiałów niebezpiecznych poruszają się zazwyczaj przez centra miasta, a także poprzez tereny o wysokim stopniu zurbanizowania, stają się możliwym narzędziem w rękach terrorystów, w wyniku czego małe środki powodują poważną w skutkach katastrofę. Przewóz towarów niebezpiecznych w Polsce reguluje Ratyfikowana w 1975 roku umowa ADR, która dotyczy międzynarodowego przewozu drogowego i kolejowego materiałów niebezpiecznych, została opracowana i opublikowana przez Europejski Komitet Transportu Wewnętrznego. W Polsce przewóz towarów niebezpiecznych jest dozwolony tylko jeżeli jest regulowany warunkami ustalonymi w umowie ADR.

To nie pociski jądrowe są kluczową strategicznie bronią naszych czasów. Prawdziwym siewcą zniszczenia jest dziś pozornie niegroźny samochód zaparkowany w ruchliwym miejscu jest to jeden z wielu sposobów jakimi posługuje się organizacja terrorystyczna za pomocą środków transportu lądowego to tak zwany samochód – pułapka. Samochód taki nazywany jest pułapką, ponieważ jest wypełniany materiałami wybuchowymi. Często owymi materiałami są butle gazowe, zbiorniki z benzyną, a także ładunki które to wszystko detonują. Najbardziej znanym zamachem z wykorzystaniem samochodu- pułapki był atak z dnia 11 września 2001 roku kiedy grupa terrorystyczna Al-Kaida detonowała samochód przed budynkiem Departamentu Stanu w Waszyngtonie. Następnymi znanymi atakami terrorystycznym z użyciem środków transportu był wybuch w paryskim i tokijskim metrze (1995), zamach na World Trade Center, kiedy to wieże stały się celem ataku terrorystycznego, do wybuchu doszło w garażu znajdującym się w podziemiu WTC, wówczas został podłożony samochód - pułapka(1993), eksplozja autobusu w pobliżu dworca autobusowego w Jerozolimie (25.02.1995), trzy eksplozje w autobusach w Urumqi (1997 rok), wybuch bomby w samochodzie-pułapce w Dagestanie (Rosja- 1997 rok), zamach w pociągu pasażerskim w Luandzie ( 2001), eksplozja ciężarówki z materiałem wybuchowym na dziedzińcu szpitala Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego w Mozdoku (2003 rok), eksplozja ciężarówki przed siedzibą ONZ w Bagdadzie ( 19.08.2003 rok), wybuch samochodu-pułapki koło posterunku policji w Iskandariji ( 2004 rok) zamach w Londynie przeprowadzony na autobusie i linii metra.

Rys1. Samochód pułapka Źródło : Strona internetowa

Rys 2. Odkażania wagonów przez wojsko po zamachu w tokijskim metrze z roku 1995 Źródło: Hoffman Oblicza Terroryzmu ,Warszawa 2001 Rys.3 Szczątki autobusu z ataku terrorystycznego grupy Hamas w Jerozolimie 1996 rok. Źródło: Hoffman Oblicza Terroryzmu ,Warszawa 2001 2. TERRORYZM W ŚRODKACH TRANSPORTU MORSKIEGO

Jak można zauważyć iż do niedawna głównym zagrożeniem w transporcie morskim okazywała się jedynie potrzeba zabezpieczenia niebezpiecznych ładunków. Zmieniło się to po wydarzeniach z dnia 11 września 2001 roku, gdyż wtedy zaczęto myśleć o ochronie przeciwko możliwymi atakami terrorystycznymi, mające za cel przejęcie statków, obiektów portowych, ludzi pracujących na statkach czy portach, a także towar przewożony kontenerowcami . Ważnym problemem w tej dziedzinie okazały się możliwości przejęcia samych kontenerów, które mogłyby posłużyć do przewożenia broni i innych przedmiotów potrzebnym terrorystom. Dlatego w dzisiejszych czasach nie jest bagatelizowany problem piractwa morskiego, który zagraża morskim transportom kontenerów. Problem z wykorzystywaniem kontenerów do przewozu broni masowego rażenia pojawił się jak wcześniej wspomniałam po zamachu z września 2001 roku. Kolejne zagrożenia wiążą się z użyciem przez organizacje terrorystyczne samych kontenerowców. Na przykładzie samolotu wykorzystanego przy zamachu na Word Trade Center, środki transportu ( statki) mogłyby być wykorzystywane do ataków na porty. Straty w tym przypadku byłyby ogromne, gdyż doszłoby do zablokowania dostępu do portu jak i jego zaplecza. Następnym bardzo ważnym czynnikiem zagrożenia może się okazać sam człowiek. Ludzie mogą się stać bezpośrednimi lub pośrednimi ofiarami ataku terrorystycznego przy użyciu kontenerów. Terroryści także mogą się wkraść za stery statku w ten sposób działając niszcząco zarówno od wewnątrz jak i od zewnątrz, przy czym zdobywając pomoc, aby przeprowadzić swój plan, atak. Transport morski jest wykorzystywany za sprawą terrorystów do przewozu ładunków niebezpiecznych takich jak: ropa naftowa i jej pochodne, gazy, substancje chemiczne, odpady nuklearne, ładunki wybuchowe itp.
Akty bezprawne- terrorystyczne definiuje się jako „umyślne działanie, które ze swej natury lub kontekstu, może wyrządzić szkodę statkom używanym do międzynarodowej lub krajowej żeglugi morskiej, ich pasażerom, ładunkom lub obiektom portowym z nimi powiązanymi”

Port uważane są za „skomplikowany węzeł transportowy”  który może stać się potencjalnym i dogodnym celem ataków terrorystycznych a także innych bezprawnych działań. Działania owe mogą być przeprowadzone na dwa różne sposoby : od strony morza i bezpośrednio z lądu. 

Celem takich bezprawnych ataków mogą stać się obiekty portowe, jak i również inne ośrodki portowe m.in.:

• środki transportowe, • urządzenia • przeładunkowe, • magazyny portowe, • zakłady przemysłowe, • elewatory, • terminale • kontenerowe, • warsztaty, • nabrzeża z dźwigami,

elementy infrastruktury transportowej takie jak:

• sieć drogowa i kolejowa, • wiadukty, • mosty, • kanały, • wejścia do portów, • śluzy.

Regionami najbardziej zagrożonymi , które mogą ponieść największe straty wywołane atakiem terrorystycznym  w porcie są obiekty które posiadają ładunki  radioaktywne, palne, wybuchowe i toksyczne.

Dokonanie zamachu terrorystycznego lub podjęcie innych działań bezprawnych na port i funkcjonujących w jego obrębie obiektów portowych  może przynieść ogromne straty ekonomiczne, a także osłabienie pozycji danego państwa w stosunkach międzynarodowych oraz straty w ludziach. Wymiar szkód może być kolosalny więc też post jestem miejscem ogromnego niebezpieczeństwa i ryzyka wystąpienia ataku terrorystycznego oraz innych karalnych czynów. 

Terroryzm z wykorzystaniem morskich środków transportu nazywany jest również „piractwem morskim” , wg Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza piractwem morskim nazywa się : „bezprawne akty gwałtu, przemocy dokonane przez załogi lub pasażerów prywatnych statków, działających we własnym interesie na otwartym morzu, nie podlegającym jurysdykcji Żadnego państwa, w celu pozbawienia wolności lub grabieży i rabunku. Akty te skierowane są przeciwko obcym statkom lub przeciwko osobom i ich prywatnemu mieniu. Wymienia się tu działania w formie zatrzymania, grabieży oraz wszelkie akty podżegania lub celowego ułatwienia popełnienia tego typu czynów bezprawnych.” 

Do ochrony morskich środków transportowych przed atakami terrorystycznymi wykorzystuje się m.in. Krajowy System Bezpieczeństwa Morskiego w skład którego wchodzą: System Wymiany Informacji Bezpieczeństwa Żeglugi ,system Polish Harbours Information & Control System „ PHICS” oraz System Automatycznej Identyfikacji Statków.
Do bardziej znanych ataków terrorystycznych z wykorzystaniem morskich środków transportowych to m.in. : Wysadzenie statku Rainbow Warrior przez francuskie służby specjalne w Nowej Zelandii, eksplozja na promie płynącym do Ozamis, atak na amerykański niszczyciel USS Cole, ataki na terminale naftowe Khor al-Amaya (KAAOT) i Al Basra (ABOT) w Iraku w 2004 roku, Ostrzelanie 3 rakietami typu Katiusza amerykańskiego okrętu USS Ashland w porcie Aqaba w Jordanie w 2005 roku. 3. TRANSPORT POWIETRZNY- POTENCJALNY PRZEDMIOT ATAKÓW TERRORYSTYCZNYCH

Samoloty, statki powietrzne i cała komunikacja lotnicza pozostaje interesującym celem ataków terrorystycznych. Biorąc pod uwagę iż sektor transportu powietrznego działa w kierunku stałego rozwoju, ważnego znaczenia nabierają działania służb państwowych oraz podmiotów wchodzących w skład szeroko rozumianego systemu ochrony ukierunkowanej ,a by zapewnić bezpieczeństwo lotnictwa cywilnego kraju. Ważne jest to, aby w obszarze bezpieczeństwa transportu powietrznego utrzymać duży poziom ochrony całego kompleksu lotniczego, podczas jednoczesnego zachowania najlepszej płynności operacji lotniczej.
Utrzymanie bezpieczeństwa na pokładzie statków powietrznych, które wykonują przewóz lotniczy należy do kompetencji Straży Granicznej. Samoloty pasażerskie są potencjalnym przedmiotem ataków terrorystycznych. Terroryści uprowadzając samolot przejmują jego stery, manipulując całą załogą. Często się słyszy o podłożeniach ładunków wybuchowych na pokład samolotu, poprzez to terroryści chcą wymusić określone cele polityczne. Samoloty dla terrorystów są także narzędziem, które służy bezpośrednio do ataków. Terrorysta porywając samolot często traktuje go jako „bombę” bezpośrednio uderzając w wyznaczony cel. Najlepszym tego przykładem mogą być uprowadzone samoloty pasażerskie skierowane na obiekty dwóch wież WTC oraz budynek Pentagonu. Znane akty terrorystyczne z wykorzystaniem transportu powietrznego to m.in. : W listopadzie 2002 r. amerykański bojowy samolot bezzałogowy typu Predator zniszczył za pomocą rakiet powietrze–ziemia samochód, którym podróżowało 6 członków Al - Kaidy. Wszyscy zginęli. Zdarzenie odbyło się na terytorium Jemenu, uprowadzenie samolotu linii Air France przez czterech algierskich terrorystów należących do Zbrojnej Grupy Islamskiej, Zamach samolotowy na wieże Word Trade Center i Pentagon.

Rys.3 Zamach samolotowy na WTC, 11 września 2001 r. Źródło: Strona Internetowa

PODSUMOWANIE

Terroryści w sposób bezprawny dążą do wywarcia wpływu na ośrodki decyzyjne. Swoimi działaniami wywołują strach i panikę w myśl zasady : „zabij jednego, przeraź dziesięć tysięcy.” Terroryści atakują przede wszystkim obiekty, których zniszczenie ma spektakularny rozgłos medialny. Jednym z najczęstszych celów zamachów terrorystycznych są środki transportu : komunikacja miejska, samoloty, pociągi statki, pociągi. Terroryści atakują w transport z substancjami niebezpiecznymi bądź porywają pociągi, autokary czy samoloty wraz z pasażerami. Do najpopularniejszych sposobów przeprowadzenia zamachów przy użyciu środków transportu jest użycie tradycyjnych materiałów wybuchowych lub samochodów -pułapek . Kamuflują ładunki wybuchowe w środkach transportu codziennego użytku. Ataki przybierają formę zamachów bombowych, np. furgonetka lub radiowóz stanowią dogodny cel, szczególnie gdy zamachowcy dysponują granatnikiem lub ładunkiem odpalanym drogą radiową. Napady na transport z pieniędzmi mają na celu uzupełnienie funduszy ugrupowań. Bandyci w ten sposób mają także możliwość zdobycia pojedynczych sztuk broni. Za szczególnie narażony na ataki terrorystyczne element transportu morskiego można bez wątpienia uznać transport ropy naftowej i gazu . Głównymi przyczynami tego zjawiska jest:

• skala potencjalnych zniszczeń, możliwych do wywołania przy użyciu pojedynczego tankowca lub gazowca, zarówno w wyniku jednostki jak i uwolnienia jej ładunków do morza. Drugą przyczyną jest
• wartość statku i transportowanego towaru. Czynniki te maja wpływ na skalę żądań porywaczy i warunkują wysokość ewentualnego okupu. Także dla terrorystów porywanie środków transportu ma tę zaletę iż możliwe jest łatwe przemieszczenie się wraz z zakładnikami. W związku z tym, możliwe są takie posunięcia jak ucieczka do kraju, gdzie terroryści nie będą ścigani ( np. tak zrobili kaszmirscy separatyści, którzy w 2000 roku porwali indyjski samolot, który skierowali do Afganistanu, gdzie zostało zapewnione im schronienie ). Porwania samolotów do końca 1960 roku stały się jedną z ulubionych metod działań terrorystycznych, dlatego też środki bezpieczeństwa na lotniskach jak i w samych samolotach zostały znacznie zaostrzone. Powoduje to ,że porwania samolotów zdarzają się dość rzadko. Wyjątkiem były porwania samolotów 11 września 2001 roku, celem terrorystów wówczas było użycie samolotów jako bomby, a nie użycie zakładników do wymuszenia ustępstw. Ataki terrorystyczne z wykorzystaniem Infrastruktury transportowej są jednym z najczęstszych przejawów terroryzmu. Wybrane akty terrorystyczne infrastruktury transportu drogowego i kolejowego , powietrznego przedstawia tabela 1.

Lp. Miejsce, data Rodzaj ataku Ofiary 1 Izrael, 8 maja 1970 r. Atak OWP na autobus szkolny. Zginęło 9 dzieci i 3 dorosłych, 19 zostało rannych. 2 Szwajcaria - Izrael, 21 lutego 1970 r. Wybuch bomby w samolocie Swissair 330. Zginęło 47 osób. 3 Jugosławia 26 stycznia 1972 r.. Zamach na samolot Dc-9 linii Jugosłowiańskich. Zginęło 27 osób (23 pasażerów i 4 członków załogi). 4 Izrael 30 maja 1972 r. Zamach na lotnisku Lod w Izraelu, Zginęło 26 osób, 78 odniosło rany. 5 Indie, 23 czerwca 1985 r Zamach bombowy na pokładzie Boeinga 747. Zginęło 329 osób. 6 Japonia, 20 marca 1995 r. Zamach w metrze w Tokio, przy użyciu gazu bojowego sarin. Zginęło 13 osób, 5 tysięcy uległo ciężkiemu zatruciu 7 USA, 11 września 2001 r. Zamach na WTC oraz Pentagon. Zginęły 2973 osoby, 19 porywaczy i 26 osób uznane za zaginione 8 Hiszpania, 11 marca 2004 r. Zamach bombowy w metrze w Madrycie. Zginęło 191 osób, 1900 zostało rannych. 9 Rosja, 6 lutego 2004 r. Zamach bombowy w moskiewskim metrze. Zginęło 41 osób, ponad 100 zostało rannych. 10 W. Brytania, 7 lipca 2005 r. Zamach bombowy w metrze w Londynie. Zginęły 52 osoby, a co najmniej 700 osób zostało rannych. 11 Indie, 19 lutego 2007 r. Zamach bombowy na pociąg ekspresowy. Zginęło 68 osób, wiele zostało rannych. 12 Afryka, 8 stycznia 2010 r. Ostrzelany autobus wiozący na Puchar Narodów Afryki do Angoli piłkarzy Togo. Zginęło, co najmniej 195 osób, około 300 zostało rannych. 13 Rosja, 29 marca 2010 r. Zamach bombowy w metrze w centrum Moskwy, dokonany przez dwie kobiety samobójczynie Zginęło, co najmniej 39 osób, a 102 zostały ranne 14 Rosja, 24 stycznia 2011 r. Zamach bombowy na lotnisku Domodiedowo. Zginęło 36 osób, a co najmniej 180 osób zostało rannych 15 Białoruś, 11 kwietnia 2011 r. Zamach bombowy w metrze w Mińsku. Śmierć poniosło 15 osób, a 204 osoby zostały ranne 16 Norwegia, 22 lipca 2011 r. Zamach bombowy w Oslo, ostrzelanie młodzieży na wyspie Utaja. Zginęło 76 osób.

Tabela 1. Ataki terrorystyczne dokonane z udziałem środków transportu. Źródło : Strona internetowa.

LITERATURA:

1. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008

2. Art. 1 ust. 2 pkt. 5b ustawy z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, Dz. U. 2006, nr 104, poz.708 i 711; Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 19 grudnia 2005 w sprawie wart ochronnych pełnionych przez funkcjonariuszy Straży Granicznej na pokładzie statku powietrznego Dz. U. 2005, nr 266, poz. 2243; Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie krajowego Programu Ochrony Lotnictwa Cywilnego realizującego zasady ochrony lotnictwa, Dz. U. 2003, nr 160, poz. 1549 Dziennik Ustaw z 2002 r. Nr 59 poz. 543, art. 101

3. Hoffman Oblicza Terroryzmu ,Warszawa 2001

4. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r.

5. Maritime Transport Committee OECD, „Security in maritime transport: risk factors and economic impact”. OECD Source 2003

6. Narodowy Program Antyterrorystyczny RP na lata 2012-2016, MSW Departament Analiz i Nadzoru

7. Rozporządzenie (WE) Nr 725/2004 r. Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie podniesienia ochrony statków i obiektów portowych, Dziennik Urzędowy L 129, 29.04.2004

8. Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 2002

9. Szubrycht T., Rokiciński K.: Gospodarka morska w świetle wybranych zagrożeń współczesnego świata, Akademia Marynarki Wojennej, Gdynia 2006

10. Walczak A.: Piractwo i terroryzm morski, Akademia Morska w Szczecinie, Szczecin 2004

NETOGRAFIA:

1. http://fakty.interia.pl/galerie/galeria/atak-na-world-trade-center/zdjecie/duze,291907,1

2. http://www.its.waw.pl/transportsamochodowy/upload.php?id=468&key=d035ab711bc31a3460614671f1607480

3. http://www.wprost.pl/G/cache/4/6/a/46a7a1d7b3f3ce6cdb785fef108fd6c4eac60270.jpg