Konferencje Wielkiej Trójki i ich wpływ na świat po II Wojnie Światowej
Pierwsze spotkanie Wielkiej Trójki nastąpiło na konferencji w Teheranie, która odbyła się w dniach od 28 listopada do 1 grudnia 1943 roku. Głównymi sprawami poruszanymi było uzgodnienie dalszych działań wojennych oraz dokonanie zarysu granic powojennej Europy. Dla wszystkich najważniejszymi sprawami były zagadnienia wojskowe, które miały doprowadzić do jak najszybszego pokonania państw osi. Poruszono więc kwestie utworzenia drugiego frontu w Europie poprzez desant aliantów zachodnich na jedno z okupowanych państw. Dyskusja dotyczyła tego, gdzie desant ma się odbyć.
Pierwsze spotkanie Wielkiej Trójki nastąpiło na konferencji w Teheranie, która odbyła się w dniach od 28 listopada do 1 grudnia 1943 roku. Głównymi sprawami poruszanymi było uzgodnienie dalszych działań wojennych oraz dokonanie zarysu granic powojennej Europy. Dla wszystkich najważniejszymi sprawami były zagadnienia wojskowe, które miały doprowadzić do jak najszybszego pokonania państw osi. Poruszono więc kwestie utworzenia drugiego frontu w Europie poprzez desant aliantów zachodnich na jedno z okupowanych państw. Dyskusja dotyczyła tego, gdzie desant ma się odbyć. Plan brytyjski miał na celu, poza pokonaniem Niemiec, odcięcie Europy Wschodniej od Armii Czerwonej i uniemożliwienie jej zajęcia tego terenu, a w dalszej kolejności włączenie go do radzieckiej strefy wpływów. Natomiast przywódca ZSRR chciał, aby wojska alianckie lądowały jak najdalej od frontu wschodniego. Decydujące znaczenie miało zdanie Roosevelta, który poparł plan Stalina. Termin inwazji pierwotnie był planowany na 1 maja 1944 roku, ale Churchill powiedział, że niemożliwym jest przygotowanie do tego czasu odpowiednio dużej floty inwazyjnej i operacja będzie musiała zostać opóźniona o dwa lub trzy miesiące. Z innych spraw omawiano powojenną przyszłość Niemiec i Polski. Odnośnie pierwszego kraju alianci zachodni przedstawili plan podzielenia Niemiec na kilka mniejszych, niezależnych od siebie państw. Plan brytyjski od amerykańskiego różnił się jedynie sposobem podziału i kształtu przyszłych państw. Ostatecznie niczego konkretnego w tej kwestii nie ustalono. Radziecki dyktator obstawał jednak przy koncepcji zjednoczonych Niemiec, ale w zmienionym kształcie terytorialnym. Z tematów polskich poruszono dwie kwestie. Pierwszą była sprawa Katynia, która na krótko przed konferencja wyszła na jaw i zakończyła się zerwaniem stosunków dyplomatycznych pomiędzy rządem polskim w Londynie, a ZSRR. Na konferencji Stalin przedstawił zachodnim sojusznikom oskarżenie, że agenci rządu polskiego przebywający w okupowanym kraju są powiązani z Niemcami, że zwalczają partyzantów walczących z okupantem. Drugą polską sprawa była kwestia przyszłych polskich granic. Churchill stwierdził, że Polska powinna znajdować się pomiędzy linią Curzona a Odrą, a w jej skład powinny wchodzić także Prusy Wschodnie oraz ziemia opolska. Pozostali uczestnicy w zasadzie zgodzili się z tym pomysłem, zastrzegając jednak, że do sprawy trzeba będzie jeszcze powrócić. Ostatnią kwestią poruszaną na konferencji była sprawa przyszłej organizacji międzynarodowej, która dbałaby o pokój w powojennym świecie. Głównym jej zwolennikiem był Roosevelt i to on zabierał głos w tej sprawie, przedstawiając swoją wizję tej organizacji, która według niego miała skupiać ok. 50 państw, a jej zebrania miałyby miejsce w różnych miastach na świecie. Według amerykańskiego prezydenta przyszła organizacja miała mieć 3 podstawowe organy: zgromadzenie ogólne, komitet wykonawczy i komitet policyjny. Konferencja jałtańska trwała 4-11 lutego 1945r., rozpoczęła się od przeglądu sytuacji na frontach drugiej wojny światowej. Zajęto się kwestiami politycznymi, głównie sprawą Niemiec, która była jednocześnie kluczem do sytuacji całej powojennej Europy. Amerykanie przywieźli ze sobą plan Morgenthaua, zakładał on podzielenie Niemiec na 5 państw, całkowicie pozbawionych przemysłu ciężkiego, co miałoby być gwarancją, że Niemcy nie rozpoczną już kolejnej wojny. Z pomysłem tym w zasadzie zgadzał się Winston Churchill, ale nadal chciał ją omówić. W swoich planach zakładał bowiem wykorzystanie nowych, demokratycznych Niemiec do obrony przed możliwym atakiem ze strony ZSRR i musiał przy tym uwzględnić to, żeby Niemcy miały się czym bronić. W dyskusjach na temat Niemiec ważne miejsce zajmowała sprawa przyszłych reparacji wojennych, szczególnie ważnych dla Rosji, która poniósła największe starty materialne w czasie wojny. Roosevelt od razu ogłosił, że USA nie są zainteresowane i nie potrzebują niemieckich maszyn czy siły roboczej i pozostawił tu wolną rękę europejskim partnerom. Plan przedstawił Związek Radziecki. Zakładał konfiskatę około 80% maszyn z niemieckich fabryk, ścisłą kontrolę mocarstw okupacyjnych nad niemiecką gospodarką, przyznanie ZSRR odszkodowań 10 miliardów dolarów rocznie. Były to ostre warunki i przywódcy zachodni obawiali się, czy nie doprowadzą Niemiec do ruiny i biedy. Zgodzono się co do ogólnych zasad pozyskiwania reparacji. Miały być uzyskiwane trzema drogami jednorazowej konfiskaty dóbr z terenu Niemiec w przeciągu dwóch lat od kapitulacji, rocznych dostaw towarów przez pewien ustalony okres, wykorzystanie niemieckiej siły roboczej. W celu opracowania szczegółów powołano do życia Międzysojuszniczą Komisję do spraw Odszkodowań, która miała opracować szczegółowy plan reparacji. Na obrady powróciła kwestia Polski, jej przyszłych granic i rządu. Wszyscy przywódcy zgadzali się co do wschodniej granicy, która miała przebiegać na linii Curzona. Kwestię granicy zachodniej, mimo że omawiano ją po raz kolejny, przełożono na inna okazję. Zgodzono się jednak, że Polska powinna otrzymać znaczny przyrost terytorium na zachodzie i północy. Więcej sporów wzbudziła kwestia przyszłego rządu polskiego. Był to czas, kiedy działały 2 rządy w Londynie i Warszawie. Pierwszy nie był uznawany przez ZSRR, drugi nie był uznawany przez Zachód. W toku dyskusji zdecydowano się utworzyć wspólny rząd, w skład którego wchodziliby politycy z obu ośrodków władzy. Miał się nazywać Polski Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Głównym jego zadaniem miało być zorganizowanie i przeprowadzenie wolnych wyborów powszechnych. W podobny sposób zdecydowano o utworzeniu Rządu Tymczasowego w Jugosławii.
Wojna w Europie była już zakończona, a za kilka dni na dwa japońskie miasta miały zostać zrzucone bomby atomowe. Zaszła więc konieczność zwołania trzeciego spotkania Wielkiej Trójki w Poczdamie (17lipca-2 sierpnia 1945r.), aby podjąć ostateczne decyzje co do politycznych losów kontynentu. Na pierwszym miejscu znalazła się sprawa Niemiec. Postanowiono utworzyć Radę Ministrów Spraw Zagranicznych, w której skład wchodzili odpowiedni ministrowie z USA, ZSRR, Wielkiej Brytanii, Francji i Chin. Jej obrady miały się odbywać w poszczególnych stolicach. Rada miała postawione trzy podstawowe zadania opracowanie traktatów pokojowych, przygotowanie układu pokojowego dla Niemiec, przygotowanie propozycji rozstrzygnięcia sporów terytorialnych. Ustalono, że władzę polityczną na terenie okupowanych Niemiec obejmą głównodowodzący poszczególnych państw, które posiadały swoje strefy okupacyjne. Koordynacją ich działań zająć się miała Sojusznicza Komisja Kontroli. Wobec Niemiec zamierzano prowadzić politykę tak zwanych „4 D”, których jednak tak naprawdę było 5. Były to: denazyfikacja – osądzenie nazistów i zakazanie propagandy nazistowskiej, demokratyzacja – uświadamianie Niemców i edukacja obywatelska, decentralizacja – rozwój samorządu terytorialnego, demilitaryzacja – zniszczenie uzbrojenia i przemysłu do produkcji wojennej, dekartelizacja – rozbicie karteli, syndykatów i trustów przemysłowych. Co do niemieckiej gospodarki podjęto decyzję, żeby pozbawić ją elementów mogących posłużyć do odbudowy potencjału militarnego. Jej podstawę miało stanowić rolnictwo. Powróciła także sprawa odszkodowań. ZSRR chciał uzyskać od Niemiec jak najwięcej, ale alianci zachodni obawiali się, że musieliby potem utrzymywać ze swoich pieniędzy całe państwo niemieckie. Zdecydowano więc, że ZSRR ściągnie reparacje ze swojej strefy okupacyjnej. Związek Radziecki ogłosił, że roszczenia ze strony Polski pokryje ze swojej części reparacji. Alianci zachodni swoje reparacje miały otrzymać ze swoich stref okupacyjnych z zastrzeżeniem, że pewna część urządzeń przemysłowych zostanie przekazanych ZSRR. Ostatnią kwestią była sprawa polskiej granicy zachodniej. Wszyscy zgadzali się, że na wschodzie ma przebiegać wzdłuż linii Curzona, ale co do zachodniej granicy istniały rozbieżności pomiędzy aliantami. Ostatecznie decyzję w tej kwestii Wielka Brytania uzależniła od odpowiedzi polskiego rządu na szereg pytań postawionych przez przedstawicieli brytyjskich. Pytania te dotyczyły wolnych wyborów, praw obywatelskich, stosunku władz do Polaków powracających zza granicy, łączności lotniczej Warszawy z Londynem. Przedstawiciele Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej udzielili odpowiedzi na pytania, a ci ostatecznie zgodzili się co do granicy na Odrze i Nysie. Do tego czasu wszystkie nabyte przez Polskę ziemie na zachodzie i północy miały być jedynie pod polskim zarządem. Trzy konferencje, w których wzięli udział przywódcy USA, ZSRR i Wielkiej Brytanii, zadecydowały o powojennych losach Europy. Chociaż początkowo nic na to nie wskazywało, przyczyniły się także do jej podziału na dwa wrogie obozy militarne, które rozdzielała symboliczna żelazna kurtyna. Decyzje podejmowane w tym gronie nie były w żaden sposób konsultowane z innymi zainteresowanymi państwami, których dotyczyły. Ostatecznie jednak, pomimo podziału Europy i trwającego pięćdziesiąt lat zagrożenia wojna atomową, przyjęte rozwiązania okazały się skuteczne i kolejna wojna światowa nie wybuchła.