Topos snu był jednym z najpopularniejszych motywów literackich i malarskich w siedemnastym wieku. Wielu artystów przedstawiało go w swoich pracach. Pierwszym czynnikiem, dlaczego tak się działo jest to, że sen jest czymś, co zabiera nas w inny, magiczny, świat. Świat, który mimo rozległej wiedzy człowieka nie może zostać zbadany. Czasami, gdy wstajemy z łóżka wydaje nam się, że nic nam się nie śniło. W obecnych czasach możemy jednak zbadać aktywność naszego mózgu, a wtedy to dowiadujemy się, że nie przestaje on nigdy pracować. Kiedy my odpoczywamy on znajduje sobie inne zajęcie i zaczyna wymyślać historie, które czasem wkraczają w sferę naszych pragnień, marzeń lub lęków. Jednym z artystów którzy, wykorzystywali w swoich pracach motyw snu był poeta Wacław Potocki . Napisał on wiersz pod tytułem „Niechaj śpi pijany”. Autor utworu zakwestionował w nim potęgę ludzkiego rozumu. Twierdzi on, że ludzkie zmysły można w łatwy sposób oszukać. Już na początku wiersza możemy zauważyć, że Potocki wyprowadził tezę, która wskazuje na to, że cały świat pogrążył się we śnie. Ten właśnie sen może być spowodowany napojami alkoholowymi takimi jak wino. W dalszej części utworu dowiadujemy się, że ludzie nie chcą jednak obudzić się z tego snu. Wolą być ogłupiani, być grzesznymi i nie żyć pełnią życia, tylko po to, by było im wygodniej. W dalszej części wiersza czytamy o tym, że nad snem ludzi czuwa diabeł, który nie chce, aby ludzie wybudzili się ze snu i zaczęli żyć w inny sposób. Szatan upija nawet psa, najlepszego przyjaciela człowieka, by ten stracił swoją czujność i nie ostrzegł swojego pana. W następnych wersach dowiadujemy się, że każdy kto próbuje obudzić ludzi ze złego snu zostaje nazwany heretykiem. Możemy powiedzieć, że wiersz ten jest pełen alegorii. Światem może być w tym przypadku Polska, która w siedemnastym wieku zmierzała w złym kierunku, a heretykiem, który próbuje obudzić ludzi jest sam Potocki. Wiersz pełen jest również inwersji, które podkreślają zagubienie człowieka we wszechświecie. Utwór składa się z szesnastu wersów napisanych 13-zgłoskowcem. W wierszu występują również rymy o układzie AABB. Następnym przedstawicielem baroku był hiszpański pisarz Pedro Calderon de la Barca . W dramacie jego autorstwa pod tytułem „Życie jest snem” możemy doszukać się aż dwóch motywów: życia – teatru oraz życia – snu. Bohaterami dramatu są władca Basillo oraz jego syn Zygmunt. Ciekawostką jest, że akcja dramatu dzieje się w Polsce. Treść dramatu można potraktować jak parabolę ludzkiego życia. W treści dramatu dowiadujemy się, że Basillo boi się przepowiedni, która mówiła, że kiedyś jego syn stanie się potworem, dlatego władca nakazuje przeniesienie swojego syna, gdy ten śpi, do wieży. Gdy Zygmunt obudził się w wieży miał dużo czasu na rozmyślenia i dlatego zaczął zastanawiać się nad sensem egzystencji. Po jakimś czasie zauważa ulotność życia i uświadamia sobie, że musi opanować swoje potworne instynkty. Królewicz stwierdza, że całe nasze życie jest snem, który kończy się dopiero w chwili śmierci. Bohater staje się przygnębiony, bo uświadamia sobie, że całe jego życie jest tylko snem i jeśli się obudzi to wszystko to co go otaczało zniknie. Możemy powiedzieć, że w utworze występuje pewnego rodzaju uniwersalność, ponieważ późniejsi filozofowie nadal zadawali sobie pytanie egzystencjalne na temat ludzkiego życia. Kolejnym artystą, który zagłębiał się w topos snu, był mniej znany przedstawiciel polskiego baroku, daleki krewny Jana Andrzeja Morsztyna , Zbigniew Morsztyn . Był autorem wiersza pod tytułem „Żywot - sen i cień”. Utwór ma budowę stychiczną, składa się z dwudziestu wersów - ośmio- i siedmiozgłoskowych w układzie krzyżowym. Występują rymy regularne, żeńskie, dokładne. Podmiot liryczny nie ujawnia się w wierszu. Pierwsza część wiersza jest swoistym wykładem. W wierszu występuje inwersyjny tok zdania co dodaje mu niezwykłości. Podmiot liryczny porównuje życie do ciemności. Życie staje się przez tą ciemność bezsensowne. W dalszej części utworu podmiot liryczny zadaje sobie pytania retoryczne, na które sam sobie po chwili odpowiada. W następnych linijkach osoba mówiąca w wierszu zwraca się bezpośrednio do nas, adresatów. Robi to po to, by przestrzec nas przed tym byśmy nie zmarnowali naszego życia. Możemy powiedzieć, że Morsztyn próbuje nas nakłonić do tego, żebyśmy nie przegrali naszego życia. Chce nas przekonać, że dopóki żyjemy dopóty będziemy mieli szansę wyrwania się ze snu. Następnym dziełem, które chciałbym opisać jest obraz Antonia Pereda pod tytułem. „Sen szlachcica”. Obraz został namalowany w ciepłej tonacji. Od razu możemy zauważy dwa dominujące na tym obrazie kolory: czerwień oraz brąz. Dzieło malarskie przedstawia młodego, zmęczonego szlachcica śpiącego przy stole. Młodzieniec ma na głowie duży kapelusz z długimi, puszystymi piórami. Obok szlachcica na stole leży bardzo dużo rzeczy. Są nimi kosztowności, które symbolizują bogactwo szlachcica oraz zegar, który odmierza sekundy i przypomina nam, że cały czas zbliżamy się do śmierci. Nieopodal leży otwarta księga, być może jest to Biblia, na której leży czaszka. Możemy przez to zauważyć, że występuje tu motyw „Memento mori”. Na stole stoi także świeca, która tli się małym ogniem, możliwe, że oznacza ona czas, który pozostał szlachcicowi do śmierci. Na obrazie przedstawione są również kwiaty, które wskazują na obecność kobiety. Obok kwiatów leży maska, która ma uświadomić nam, że często udajemy kogoś kim nie jesteśmy. Obok maski leży również pistolet, zbroja oraz rynsztunek. Możliwe, że szlachcic jest żołnierzem. Pod bronią leżą kartki zapisane pięciolinią, które wskazują nam na to, że szlachcic zna się na muzyce. W dalszej części planu widzimy globus, co może oznaczać, że młodzieniec podróżuje po świecie. W centralnej części obrazu widzimy kobietę - anioła w szkarłatnej szacie, która trzyma wstęgę z napisem: „Aeterne pungit, cito volat et occidit”, co oznacza: „Zawsze nęka, szybko upływa i przemija”. Na wstędze możemy również zauważyć łuk i strzałę wymierzoną w młodego człowieka, możliwe, że autor obrazu chciał nam uświadomić, że śmierć może przyjść w najbardziej nieoczekiwanym momencie. Przedmioty, które otaczają młodzieńca mają pokazać nam jacy jesteśmy bezbronni wobec śmierci i jakie życie ludzkie jest kruche. Pereda próbuje nakłonić nas do tego, abyśmy nie przeszli obok naszego życia obojętnie i nie przejmowali się rzeczami materialnymi. W wierszu Wacława Potockiego sen porównany jest do trwania w grzechu, którego nie można przerwać. W dramacie Calderona de la Barca sen jest ucieczką od rzeczywistości, przejściem do innego świata. W wierszy Zbigniewa Morsztyna sen jest sposobem na przeżycie wszystkich naszych dni, aż do dnia śmierci. Antonio Pereda chce nam uświadomić, że nic nie zdoła nas uratować od śmierci ani sen, ani szlacheckie pochodzenie, ani bogactwa. Autor chce przypomnieć nam, że śmierć może przyjść po nas w każdym momencie naszego życia.

Bibliografia: Literatura podmiotu:

1. Wacław Potocki, Niechaj śpi pijany (Na tóż trzeci raz)
2. Zbigniew Morsztyn, Żywot – sen i cień
3. Pedro Caledron de la Barca, Życie jest snem
4. Antonio Pereda, Sen szlachcica